Ritröð Guðfræðistofnunar - 01.09.2006, Blaðsíða 157

Pétur Pétursson
Deilan um Þyrna Þorsteins Erlingssonar
Guðmundur Hannesson lœknirgegn guðfræðingunum
Jóni Helgasyni ogHaraldi Níelssyni
Útdráttur
Árið 1897 kom Ijóðabókin Þyrnar eftir Þorstein Erlingsson fyrst út og meðal Ijóðanna íþeirri
bók voru andkristin Ijóð þar sem áhrif kristni á mannlíf og menningu voru hörmuð. Tvö
þessara Ijóða höfðu birst áður en ekki vakið upp gagnrýni að ráði nema í skrifum íslenskra
presta í Vesturheimi. Guðfrceðingarnir Jón Helgason síðar biskup og Haraldur Níelsson síðar
prófessor brugðust hart við andkristilegum boðskap bókarinnar og hófu um leið stórsókn
í tímaritinu Verði Ijós gegn andkristnum áhrifum almennt. Markmið þeirra var að hvetja
trúaðfólk til varnar og hleypa nýju lífi í kirkjulíflandsmanna sem þeim fannst einkennast af
doða og skeytingarleysi. Til varnar Þorsteini oglífsviðhorfum hans kom Guðmundur Hann-
esson lceknir á Akureyri, síðar prófessor í lceknisfrceði. Þessir menn háðu harða rimmu í blöð-
um og tímaritum um nokkurra mánaða skeiðþarsem deilt var um inntak kristindómsins og
trú og vísindi. Þeir Haraldur og Jón beittufyrir sig trúvörn í cett við Danska heimatrúboðið,
enfljótt virðastþeir hafa komist að því að vopn og verjur úr þeirri átt dygðu lítt íþeirri bar-
áttu sem þeir áttu í vcendum. í þessari grein er því haldiðfram að Guðmundur hafi komið
vel undirbúinn að þessum deilum vegna kynna við frjálslynd sjónarmið séra Matthíasar
Jochumssonar, en þeir voru vinir og áttu mikil samskipti á Akureyri á þessum árum. Segja
má að Guðmundur hafifarið með sigur afhólmi í þessari orrahríð því að þeir félagar Jón
og Haraldur snéru við blaðinu ogbeittu uppfrá því fyrir sig sjónarmiðum frjálslyndu guð-
frceðinnar eins og hún kom fram meðal þýskra biblíufrceðinga.
Tímaritið Sunnanfari, sem nokkrir íslendingar í Kaupmannahöfn gáfu
út, birti árið 1892 tvö ljóð eftir Þorstein Erlingsson þar sem kveður við
nýjan tón gagnvart kirkju og kristindómi. Þetta voru ljóðin Örlögguðanna
og Örbyrgð og auður. Ljóðin birtust aftur í bókinni Þyrnar árið 1897. Upp-
lagið seldist upp og bókin var enn gefin út árið 1905 og svo aftur nokkrum
sinnum eftir það. Fyrra ljóðið fjallar um trúboð kristinna manna og því
155