Jökull - 01.12.1971, Page 74

Síberíu og hinar víðtæku og stöðugu rannsókn-
ir Rússa á því svæði. Leggja þeir mikla áherzlu
á að geta séð ísrekið fyrir með veðurfræðileg-
um og liaffræðilegum rannsóknum og telja sig
geta spáð með nokkru öryggi um siglinga-
möguleikana milli Murmansk og Beringssunds,
jafnvel mánuði fram í tímann.
Skýrt var frá ástandi og hreyfingum íssins á
siglingaleiðinni um Beringssund og norður fyrir
Alaska. Þarna nota Bandaríkjamenn ísbrjóta á
sama hátt og Rússar nota þá til aðstoðar verzl-
unarflotanum meðfram Síberíu.
Okotskahafið er að miklu leyti einangrað frá
Kyrrahafi af Kamtsjaka-skaga, Kúrileyjum og
norðurströnd Hokkaido, sem er nyrzt Japans-
eyja. Hér stunda Japanir miklar fiskveiðar að
sumrinu, en að vetrinum leggur þetta haf að
mestu og ís leggst svo að Hokkaido, að öll sjó-
sókn stöðvast og skipin eru dregin á land. Hér
hafa Japanir sett upp þrjár radarstöðvar á fjöll-
um og draga þær 60—85 km út yfir ísinn. I
sambandi við stöðvarnar starfar sérstök ísrann-
sóknastöð og var forstöðumaður hennar og ann-
ar vísindamaður frá henni á ráðstefnunni. Jap-
anir hafa rutt alveg nýja braut með þessum
radarstöðvum, en Iianadamenn eru þeir næstu,
sem eru að hugsa sér að taka upp sömu tækni.
Með því að láta sjálfvirka myndavél taka
myndir af radar-sjánni á t. d. 15 mínútna fresti
má fá fram kvikmynd, sem sýnir allar hreyfing-
ar ísbreiðunnar yfir margra daga tímabil á
nokkrum mínútum og er það lærdómsrík sjón.
Sýndu Japanir tvær slíkar kvikmyndir og var
önnur gerð sem kennslumynd handa skólum.
Eru þetta fyrstu kvikmyndir af hreyfingu stórr-
ar ísbreiðu. Islendingunum varð hugsað til
Horns og fleiri ákjósanlegra staða fyrir radar-
stöðvar til ískönnunar.
Ennfremur var lýst öðrum aðferðum við
radarathuganir á ís (“side looking radar”) og
hitaathugunum með innrauðum geislum, en þá
aðferð er meðal annars hægt að nota til að
áætla þykkt íssins.
Skýrt var frá rannsóknum á siglingaleið tank-
skipsins Manhattans norðan við Kanada.
Borgarís á Baffinsflóa vestan Grænlands er
mikið áhugamál Bandaríkja- og Kanadamanna.
Bandaríkjamenn hafa nú yfirfarið alla helztu
skriðjökla á Vestur-Grænlandi, sem ná út í sjó
og borgarís brotnar úr. Þannig rekja þeir borg-
arísinn, sem berst allt suður á fjölfarnar sigl-
72 JÖKULL 21. ÁR
ingaleiðir, til upphafs síns. Á sama hátt kanna
Kanadamenn jökla á Baffinslandi og Elles-
merelandi, en af nokkuð öðrurn ástæðum. Verð-
mæti í jörðu, olía og málmar, hafa fundizt á
þessum slóðum og vakna þá spurningar um
siglinga- og hafnarmöguleika svo og um bor-
unaraðstæður á landgrunni. Hafa rannsóknirn-
ar þegar leitt í ljós, að ekki er allur borgarís
jafnhættulegur, getur sums staðar króast af inn-
an við grynningagarða.
Einnig var fjallað um breytingu lagnaðaríss
á Baffinsflóa frá fyrri árum og spurningin um
veðurfarsbreytingu rædd í því sambandi. Al-
mennari erindi um veðurfarssveiflur voru
einnig flutt.
Nokkuð var fjallað um sjálft heimskautshaf-
ið, m. a. um stærðfræðilegan grundvöll fyrir
lýsingu á heildarreki íssíns þar. Einnig var
rædd sú undarlega kenning, að á ísöld liefði
Pólhafið verið íslaust, og átti hún engan for-
mælanda á ráðstefnunni.
Á síðari árum hafa Bandaríkjamenn farið
fjölmargar ferðir á kafbátum undir heimskauts-
ísinn þveran og endilangan. Reynist ísinn
miklu ósléttari að neðan en á efra borði og er
ástæðan ekki fyllilega Ijós. Fjallað var um
árangur einnar slíkrar könnunarferðar með
brezkum kafbát. Reyndist auðvelt að finna
staði, þar sem ísinn var nægilega þunnur til
að kafbáturinn komist gegnum hann upp á
yfirborðið. Loks var einnig vikið að notkun
gervitunglamynda við rannsóknir á hafís við
Suðurpólslandið.
Dr. Norbert Untersteiner, sem í lok ráðstefn-
unnar brá upp mynd af þróun hafísrannsókna
síðustu áratugi, að bciðni forstöðumanna henn-
ar, sagði, að visindaleg forvitni hefði í fyrstu
beinzt að sjálfu heimskautshafinu, en nú beind-
ist athyglin meir að útjöðrum íssins, vegna
hinnar miklu hagnýtu þýðingar rannsókna þar.
Hefði þetta komið greinilega fram á ráðstefn-
unni, meðal annars með framlagi Islands til
hennar, og væri hún að þessu leyti tímanna
tákn. Jafnframt staðfesti hann það, sem áður
var að vikið, að útjaðrarnir væru á margan
hátt erfiðastir viðfangs, hegðuðu sér óregluleg-
ast.
Einn eftirmiðdagur var tekinn til ferðar út á
Reykjanes og til Þingvalla og daginn eftir ráð-
stefnuna fóru þeir, sem þess óskuðu, í ísflug.
Trausti Einarsson.