Hagskýrslur um manntöl - 01.01.1960, Blaðsíða 11

Manntalið 1703
9
1778 vantaði ekki nema um 500 manns til þess, að mannfjöldinn væri orðinn eins
mikill og 1703. En 1779 fór fólki aftur að fækka, og eftir að Skaftáreldar komu
upp 1783 og Móðuharðindin upp úr því, hrundi fólkið niður unnvörpum úr hungri
og harðrétti, og auk þess úr bólusótt 1786, svo að á árunum 1784—86 fækkaði
fólkinu í landinu um rúmlega 10 500 manns. Hafði svo gífurleg mannfækkun aldrei
orðið síðan stóra bóla gekk. Á næstu 15 árum þar á eftir eða fram að aldamótum
kom svo mesta mannfjölgunartímabilið, og vantaði þá ekki mikið á, að mann-
fækkun móðuharðindanna væri upp unnin. En á nokkrum fyrstu árum 19. aldar-
innar (1802—05) varð aftur mannfækkun og enn nokkru minni 1812—16, en að
því frátöldu fjölgaði fólkinu smám saman, þar til það komst upp úr 50 þúsundum
árið 1823 og náði hér um bil sömu tölu eins og 1703 eða fyrir 120 árum.
Af þeim 99 árum til 1823, sem vitað er um mannf jölgun eða fækkun á hverju
ári, voru 62 ár með mannfjölgun, er nam samtals 28 402 manns eða 458 á ári að
meðaltali, en 27 ár með mannfækkun, sem nam samtals 21 691 manns eða 803
að meðaltali á ári.
í töflu I (bls. 34-41) er yfirlit um mannfjöldann 1703 í hverri sýslu og hverjum
hreppi á landinu. Er sú skipting á landinu svipuð og enn í dag. Á sýslunum hefur
orðið mjög lítil breyting. Að vísu voru sýslumannsdæmi fleiri þá en nú, 23 á móts
við 16 nú og eina sýslu, sem nú er orðin að kaupstað (Yestmannaeyjar). Aðeins
2 sýslur eru þó alveg horfnar, Hnappadalssýsla, sem nú er hluti af Snæfellsnes-
sýslu, og Mið-Múlasýsla, sem hefur verið skipt milli Norður- og Suður-Múlasýslu.
Hins vegar voru þá Gullbringu- og Kjósarsýsla, Borgarfjarðar- og Mýrasýsla,
Vestur- og Norður-ísaf jarðarsýsla og Austur- og Yestur-Skaftafellssýsla 8 sérstök
lögsagnarumdæmi, en eru nú sameinaðar í 4. En þær eru enn sérstök sýsluumdæmi
í sveitarstjórnarmálum. Auk þess sem Hnappadalssýsla og Mið-Múlasýsla hafa
alveg horfið inn í aðrar sýslur, þá hafa líka sýslumörkin annars staðar breytzt
þannig, að Seltjarnarneshreppur taldist 1703 til Gullbringusýslu, en nú til Kjósar-
sýslu, og Bolungarvíkur- og Skutulsf jarðarhreppar, sem nú heita Hóls- og Eyrar-
hreppar, töldust þá til Vestur-ísafjarðarsýslu, en nú til Norður-ísafjarðarsýslu.
Ennfremur hcfur Fljótsdalshreppur færzt úr Suður-Múlasýslu í Norður-Múlasýslu.
Hreppunum hefur aftur á móti fjölgað mikið við hreppaskiptingu, enda þótt
nokkrir hafi fallið í burtu, vegna þess að þeir hafa orðið kaupstaðir, sem ekki falla
undir sýslurnar, heldur eru hliðstæðir þeim. Árið 1703 voru hreppar 163 og engir
kaupstaðir, en 250 árum síðar, við manntahð 1950, voru hrepparnir orðnir þriðj-
ungi fleiri eða 216, auk 13 kaupstaða utan hrepps- og sýsluskiptingarinnar.
2. yfirlit sýnir mannfjöldann 1703 í einstökum sýslum (miðað við sýslumörk
1950) og — til samanburðar þar við — mannfjöldann í sömu sýslum 1950, að
undanskildum kauptúnum með yfir 700 íbúa eða þeim, sem eru fjölmennari en
fámennustu kaupstaðirnir. En íbúatalan í þessum kauptúnum er sýnd í öðrum
dálki, ásamt íbúatölu kaupstaðanna, við þær sýslur, sem þeir eru klofnir út úr.
Mannf jöldinn, sem talinn hefur verið í 2. dálki, hefur verið álíka mikill og mann-
fjöldinn á öllu landinu 1703. En það vill svo til, að á svæðinu frá ísafjarðarsýslu
til Austur-Skaftafellssýslu (að báðum sýslum meðtöldum) er þessi mannfjöldi í
hverri sýslu — nema Skagafjarðarsýslu — hærri heldur en mannfjöldinn 1703, en
í hinum liluta landsins lægri, nema í Gullbringu- og Kjósarsýslu. Fjölgunin í sýsl-
ununi norðan- og austanlands stafar þó mest frá kauptúnunum þar. Ef enn væri
dregið frá fjölguninni þar íbúatala kauptúna með 300—700 íbúa, þá mundu aðeins
4 sýslur vera eftir með nokkra hækkun (Þingeyjarsýsla, Strandasýsla, Suður- og
N orður-Múlasýsla).