Dagblaðið Vísir - DV - 16.12.2014, Blaðsíða 16

16 Umræða Vikublað 16.–18. desember 2014
Samningalotan Umsjón: Henry Þór Baldursson
Vinsæl
ummæli
við fréttir DV í vikunni
Ú
tboð ríkisfyrirtækisins Isavia
í haust á veitinga- og versl-
unarhúsnæði í Leifsstöð læt-
ur kannski ekki svo mikið yfir
sér við fyrstu sýn. Íslenska
ríkið er að leigja út húsnæði til einka-
aðila eins og veitingastaða og versl-
ana til að selja hluti. Ríkið lætur ekki
af hendi nein eiginleg efnisleg gæði
til þeirra sem voru valdir til að fá að
reka verslanir eða veitingahús í flug-
stöðinni. Fyrirtæki sem fær úthlut-
að húsnæði í Leifsstöð frá Isavia ber
ekkert úr býtum fyrir vikið gangi
rekstur þess ekki sem skyldi.
Þetta útboð á ríkisins á þessum
gæðum – rými í eigu ríkisins til að
selja hluti – er því nokkuð annars eðl-
is en til dæmis einkavæðing þar sem
ríkið selur eign sem það á til einkaað-
ila. Þá er einkaaðilinn orðinn eigandi
eignarinnar og getur ráðstafað henni
að vild; ef söluverðið frá ríkinu er lágt
– jafnvel langt undir raunvirði – getur
kaupandinn grætt á viðskiptunum. Ef
slík viðskipti eiga sér stað á milli ríkis-
ins og einkaaðila, jafnvel á grundvelli
pólitískra eða fjölskyldutengsla, og
hið opinbera – skattgreiðendur – ber
skarðan hlut frá borði má kalla við-
skiptin spillt. Um leið og eignin hefur
skipt um hendur getur kaupandinn
ráðstafað henni að vild og með þeim
hætti sem hann telur líklegastan til að
verða sem ábatasamastan.
Lýtur öðrum lögmálum
Útboðið á verslunar- og veitinga-
rýminu í Leifsstöð lýtur allt öðrum
lögmálum. Þau fyrirtæki sem valin
voru í útboðinu hafa ekki strax auðg-
ast vegna þeirrar staðreyndar: Ríkið
hefur ekki afhent þeim nein efnisleg
gæði sem þau geta selt sér til hags-
bóta. Fyrirtækin þurfa að vera rekin í
Leifsstöð, og rekin vel, til að eigend-
ur þeirra njóti ávaxtanna. Miklu erf-
iðara er því að koma auga á spill-
ingu í slíku útboði á leiguhúsnæði
fyrir rekstrarfyrirtæki en þegar eign-
ir skipta um hendur frá ríki til einka-
aðila. Í Leifsstöð þrífst möguleikinn á
fínlegri spillingu ríkisins.
Þetta þýðir vitanlega samt ekki
að slíkt útboð á leiguhúsnæði geti
ekki verið spillt af sömu ástæðu og
til dæmis sala á ríkiseignum. Af-
leidd gæði af því að leigja verslunar-
og veitingahúsnæði í Leifsstöð geta
verið umtalsverð. Verslanasvæðið í
Leifsstöð er eitt stærsta markaðstorg
landsins þegar horft er til þess fjölda
sem heimsækir það á hverju ári. 2,4
milljónir farþega fóru um Leifsstöð
árið 2012, 2,6 milljónir árið 2013 og
3 milljónir farþega höfðu farið um
flugvöllinn í lok september síðast-
liðinn. Metfjöldi farþega fer því um
Leifsstöð ár eftir ár enda hefur góð-
æri ríkt í ferðamannaiðnaðinum.
Þessir farþegar skilja eftir sig mikla
fjármuni hjá fyrirtækjunum sem
leigja í Leifsstöð og selja þjónustu
sína.
Tekjur upp á milljarða
Þeir fjárhagslegu hagsmunir sem
felast í því að leigja húsnæði í Leifs-
stöð sjást til dæmis á því að fata- og
minjagripafyrirtækið Drífa ehf. hef-
ur stefnt Isavia vegna þess að fyrir-
tækið fékk ekki úthlutað húsnæði í
útboðinu. Drífa telur að fyrirtækið
hafi orðið af tekjum sem nema um
5 milljörðum króna á næstu fjór-
um árum vegna þess að það fékk
ekki áframhaldandi leiguhúsnæði í
Leifsstöð. Fyrirtækið krefur íslenska
ríkið nú um samtals rúmlega 900
milljónir króna í skaðabætur vegna
málsins en það er sá hagnaður sem
Drífa telur sig hafa orðið af með því
að fá ekki inni í Leifsstöð. Kaffitár,
sem fékk ekki heldur áframhaldandi
leiguhúsnæði í Leifsstöð, íhugar nú
sömuleiðis réttarstöðu sína en um
20 prósent af tekjum fyrirtækisins
koma frá tveimur kaffihúsum sem
fyrirtækið rekur í Leifsstöð.
Íslenska ríkið, eða ríkisfyrirtækið
Isavia, getur stjórnað því hverjir sitja
um þessi ríkisgæði sem felast í versl-
unaraðstöðu í Leifsstöð á mestu
góðæristímum sem verið hafa í
ferðamannaiðnaðinum á Íslandi. Í
valnefndinni, sem valdi þær 13 til-
lögur af þeirri 71 sem bárust í leigu-
húsnæðið í Leifsstöð, sátu fjórir
starfsmenn Isavia og einn erlendur
ráðgjafi sem fyrirtækið réð. Ekki hef-
ur verið sýnt fram á – alls ekki – að
eitthvað óeðlilegt hafi verið verið við
útboðið en grundvöllur skaðabóta-
máls Drífu á hendur ríkinu byggir
meðal annars á því að Isavia hef-
ur neitað að veita upplýsingar um
útboðið sem eru ófullnægjandi að
mati eiganda Drífu. Þannig getur
Drífa ekki gengið úr skugga um að
útboðið hafi verið faglegt og hlut-
lægt.
DV greindi sömuleiðis frá því að
eiginkona Sigurjóns Rúnars Rafns-
sonar, aðstoðarkaupfélagsstjóra hjá
KS í Skagafirði, eigi tæplega þriðj-
ungshlut í veitingastaðnum Nord
sem verður einn stærsti rekstraraðil-
inn í Leifsstöð í kjölfar útboðsins og
samvinnu við alþjóðlega stórfyrir-
tækið Lagardere Services. Nord mun
sexfalda umsvif sín í Leifsstöð miðað
við rekstrareiningar og væntanlega
margfalda tekjur sínar í ljósi þessa.
Hver fylgist með Isavia?
En hver fylgist með því hlutlæg og
fagleg sjónarmið ráði för þegar þess-
um miklu ríkisgæðum er úthlutað til
einkaaðila? Í raun er enginn opinber
aðili sem hefur eftirlit með þessari
útdeilingu gæða. Ríkisendurskoðun
sér um endurskoðun á ársreikning-
um opinberra hlutafélaga en skoðar
ekki sérstaklega framkvæmd slíkra
útboða nema að ábendingar berist
sem benda til þess að óeðlilega hafi
verið staðið að þeim. Því má segja
að útdeiling ríkisgæðanna í Leifs-
stöð sé eftirlitslaus. Hvort málaferli
Drífu gegn ríkinu út af útboðinu, og
sú umræða sem hefur verið um það
í fjölmiðlum, leiði til þess að Ríkis-
endurskoðun athugi útboðið liggur
ekki fyrir. Bæði Drífa og Kaffitár telja
hins vegar að Isavia haldi forsend-
um niðurstaðna útboðsins of þétt að
sér og tortryggja ríkisfyrirtækið fyrir
vikið. n
Milljarðahagsmunir í Leifsstöð„Þetta þýðir vitan-
lega samt ekki að
slíkt útboð á leiguhús-
næði geti ekki verið spillt
af sömu ástæðu og til
dæmis sala á ríkiseignum.
Ingi Freyr Vilhjálmsson
ingi@dv.is
Kjallari
Milljarða ríkisgæði Þau ríkisgæði
sem eru undir í verslunar- og veitinga-
rýminu er hægt að verðmeta á marga
milljarða króna, líkt og stefna Drífu gegn
Isavia bendir til. Mynd SIgTryggUr ArI JoHAnnSSon
7
„Það er ástæða
fyrir því að
sjálfstæðismenn
eru í ríkisstjórn, þetta er
skynsamt fólk og þjóðin sér
það augljóslega,“
segir Margrét Friðriksdóttir
og er afskaplega ánægð með
sína menn, sjálfstæðismenn
í Reykjavík, sem vilja halda kirkjuheim-
sóknum barnanna til streitu og ætla að
beita sér fyrir því.
„Það er nú þannig
að fólk í dag
gleypir ekki allt
hrátt sem frá kirkjunni kemur,
eins og forfeður okkar gerðu
þangað til fyrir ekki svo
voðalega löngu síðan. Fleiri
og fleiri hafna öllu trúarþvaðri
– líta á það sem bull, og
tæki, notað af yfirstéttum
til að hafa stjórn á fáfróðum
almúganum,“
segir Friðrik Skúlason sem
hugnast ekki heimsóknir
grunnskólabarna í kirkjur
borgarinnar.
„Miðað við
komment sem
ég hef séð eftir
að þessi deila byrjaði. Þá eru
foreldrar sem vilja kirkjuferðir
skóla barna. Hinn háværi
minnihluti. Ekki öfugt,“
segir Sveinn Sigurður Ólafs-
son. Óhætt er að segja að
umræðan um kirkjuferðirnar
hafi kveikt í mörgum.
„Merkilegt
hvað ráðherrar
eru óheppnir
með aðstoðarmenn og
því fleiri sem þeir eru þess
minna er vandað til valsins.
Greinilega hægt að gera
margt gagnlegra við þær
64 milljónir sem dvergarnir
7 kosta skattgreiðendur á
hverju ári. Forsætisráðherra
hlýtur að ráða við að gera
axarsköft sín að mestu
sjálfur, ekki síst ef hann héldi
sig erlendis svo þau yrðu eins
fá og mögulegt er,“
segir Ásdís Jónsdóttir, en
líkt og greint hefur verið frá
hringdi Sigurður Már Jónsson,
upplýsingafulltrúi ríkisstjórnarinnar,
á ritstjórnarskrifstofu Grapevine og
varaði blaðamenn þar við því að vitna í
fréttir DV.
„Þetta eru
hræðilegar fréttir
...en fyrst svo er þá
hætti ég líka að senda þeim
kort,“
segir Friðjón Árnason, en DV
greindi frá því að Kvardashian
fjölskyldan ætlaði sér ekki að
senda jólakort í ár til vina og samstarfs-
manna, líkt og þau hafa gert undanfarin
ár. Kortin vekja alla jafna mikla athygli
enda afar skrautleg.
24
13
11
7