Bændablaðið - 09.07.2015, Blaðsíða 14

14 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júlí 2015
Starfshópur um hreindýraeldi
afhenti umhverfis- og auðlinda-
ráðherra skýrslu og niðurstöður
sínar um hugmyndir um
hreindýraeldi og hreindýraræktun
sem nýja búgrein á Íslandi fyrir
skömmu.
Ekki er mælt með að tekið verði
upp hreindýraeldi eða stórfelldur
hreindýrabúskapur hér á landi.
Ósáttir við niðurstöðu
nefndarinnar
Fyrir rúmum tveimur árum sóttu
Björn Magnússon og Stefán Hrafn
Magnússon, hreindýrabóndi á
Grænlandi, um leyfi til að hefja
hreindýraeldi á Austurlandi.
Björn segir þá ekki hafa fengið
synjun ráðherra og segist hann
vera búinn að biðja um fund með
umhverfisráðherra.
„Satt best að segja erum við
verulega óhressir með niðurstöðu
nefndarinnar og alla aðferðafræðina
sem hún notaði til að komast að
niðurstöðunni. Í fyrsta lagi var okkur
meinað að kynna áformin fyrir
nefndinni þrátt fyrir að ég hafi farið
fram á það munnlega við formann
hennar. Ég óskaði einnig eftir því að
annaðhvort ég eða Stefán fengjum
sæti í nefndinni en því var hafnað.
Satt best að segja var aldrei talað við
okkur vegna skýrslugerðarinnar.“
Þess má geta að Stefán er
búfræðingur og eini Íslendingurinn
sem hefur menntað sig í hrein-
dýrarækt. Hann rekur hreindýrabú
á Grænlandi, hefur starfað sem
hreindýrahirðir í Svíþjóð og kennt
hreindýrarækt í tvö ár í Alaska og
kynnt sér hreindýrarækt í Kanada,
Noregi og Skotlandi.
Hugmyndin að nota eyðijarðir
„Hugmyndin að eldinu gekk út
frá því að við fengjum að kaupa
um 200 hreindýr sem er um 3% af
heildarstofninum hér á landi. Okkar
hugmyndir voru að leigja tvær jarðir
sem enginn búskapur er á og dygði
það í nokkur ár. Hugmyndir voru
um að semja við landeigendur sem
eiga Digranes og bjóða þeim að vera
með í hreindýraræktinni og girða
Digranes af.
Fyrirmyndin að búinu er sótt til
Skotlands og ætlunin að nota það
til ferðaþjónustu samhliða eldinu.
Á búinu eru Skotarnir með 150 til
200 dýr sem tengjast ferðaþjónustu
þannig að þau eru fulltamin og fólk
getur kallað á þau, gefið þeim að
borða og sett á þau múl og teymt.
Tömdu dýrin í Skotlandi eru í
þjóðgarði á sumrin um 50 kílómetra
frá búinu og þar geta ferðamenn
skoðað þau gegn gjaldi, teymt
með sér í gönguferðir og sett á þau
klyfjar.
Auk þess var hugmyndin að auka
fjölda dýra á búinu upp í eitt þúsund
með tímanum og fyrir vikið tæki
tíu til fimmtán ár að byggja upp
stofninn.
Um er að ræða 5 til 10 heilsársstörf
og einhver sumarstörf. Væri þetta
mikill fengur fyrir sveitarfélögin
þar sem þetta yrði og gæti komið á
móti mikilli fækkun í sauðfjárrækt
og fækkun starfa í þessum sveitum,“
segir Björn.
Aukin sjúkdómahætta
Á heimasíðu umhverfis ráðuneytisins
segir að starfshópurinn mæli
ekki með því að tekið verði upp
hreindýraeldi eða stórfelldur
hreindýrabúskapur hér á landi ef á
sama tíma eigi að standa vörð um
villtan stofn hreindýra í landinu.
Í skýrslunni kemur fram að
veruleg hætta sé á aukinni tíðni
og útbreiðslu sjúkdóma, einkum í
tengslum við hættuna á samgangi
eldisdýra við villt dýr og annan
bústofn. Bent er á að hreindýraeldi sé
þess eðlis að því fylgi óhjákvæmilega
umtalsverð breyting á landnýtingu
og það takmarki aðra landnýtingu
og aðgengi almennings að landinu
vegna nauðsynlegra girðinga.
Þá þurfi slíkar girðingar að vera
verulega háar og ná yfir stór svæði
eigi þær að þjóna tilgangi sínum.
Björn svarar þessu og segir: „Í
Noregi, Kanada og Grænlandi eru
bæði villtir stofnar og hreindýrarækt
og því ekki minni sjúkdómahætta
þar en hér á landi. Girðingarnar
sem við ætlum að reisa takmarkar
ekki aðgengi almennings frekar en
sauðfjárgirðingar, þær eru einungis
hærri. Þar að auki hefur sauðfjárrækt
minnkað svo mikið á þessu svæði,
að hún er orðin óveruleg og hvergi
þarna um ofbeit að ræða.“
Mikill innflutningur á
hreindýrakjöti
Björn segir að flutt hafi verið inn
hreindýrakjöt af um tvö þúsund
dýrum á ári, en hafi minnkað
síðustu ár. „Búið gæti því hæglega
sparað þann gjaldeyri.
Þessi innflutningur kemur allur
frá Norður-Noregi þar sem þéttleiki
hreindýra og ofbeit er sú mesta sem
þekkist og smithætta ætti að vera
mest. Í Noregi eru ævafornir villtir
stofnar hreindýra og hreindýrarækt
stunduð samhliða og ekkert girt af.
Þar hafa Samar ekki verið að missa
tamin dýr í villtu hópana.“
Að sögn Björns skilur hann ekki
þau rök að aukin sjúkdómahætta séu
aðalrökin fyrir því að starfshópurinn
mæli gegn hreindýraeldinu. „Við
erum ekki að tala um að flytja
inn dýr sem gætu borið með sér
sjúkdóma og okkur skilst að íslenski
hreindýrastofninn sé að mestu
sjúkdómalaus.
Eldi eins og við Stefán viljum
koma á koppinn gengur vel annars
staðar, í Lapplandi og Norður-
Noregi og Svíþjóð, þrátt fyrir að
sjúkdómahætta sé víðast meiri en
hér á landi þannig að ég skil ekki
þau rök.
Satt besta að segja er okkar
tilfinning sú að líffræðingastóðið hjá
umhverfisráðuneytinu hafi verið á
móti hugmyndinni frá upphafi.
Ég er búinn að óska eftir
samtali við Sigrúnu Magnúsdóttur
umhverfisráðherra en ekki fengið
það enn þannig að ég veit ekki
hvernig málið endar,“ segir Björn
Magnússon. /VH
Fréttir
Starfshópur umhverfisráðherra mælir ekki með hreindýraeldi:
Niðurstaða starfshópsins
er óskiljanleg
− segir Björn Magnússon, sem sótti um leyfi ásamt Stefáni Magnússyni
Við Stóru-Laxá í Hreppum er sagt að Þorbjörn jarlakappi, afi Kára
Sölmundarsonar, hafi orðið fyrstur manna til að veiða lax og reist
þurrkhjall uppi á Hnúkunum ofan við ána. Hann notfærði sér uppstreymið
til að þurrka fiskinn og fæla burt flugur, einhver hugkvæmasti
matvælaframleiðandi fornaldar.
Stóra-Laxá á sér marga aðdáendur á meðal veiðimanna og dregur
að sér sömu stangveiðimennina ár eftir ár. Náttúrufegurðin er mikil og
fiskarnir stórir og margir. Árni Baldursson, leigutaki árinnar, þarf ekki
að hugsa sig lengi um þegar hann er beðinn að nefna uppáhaldsána sína.
Náttúran og umhverfið við Stóru-Laxá er engu líkt og það skiptir
æ meira máli eftir að kraftveiðimennskan hætti að vera í fyrsta sæti.
Vegalengdirnar, víðáttan, hyljirnir og svo gljúfrin uppi á efsta svæði.
Ég veit ekkert betra en að koma einn niður í Hólmahyl, eyða deginum í
gljúfrunum, veiða í ósnertum hyljum og sjá ekki eitt fótspor í sandinum.
Brölta svo um kvöldið upp úr Bláhyl og rölta algjörlega uppgefinn heim
í hús. Það er stórkostlegt.“
Svona hugsaði Guðmundur frá Miðdal líka undir miðja síðustu
öld þegar hann gekkst fyrir því í félagi við nokkra vini sína að stofna
Veiðifélagið Flugu til að standa vörð um veiðimennsku á efri svæðum
Stóru-Laxár. Veiðikofi Flugumanna reis í Hrunakróki þar sem fallegt
er að koma að vorlagi litlu eftir að fer að hlýna. Þessar línur runnu
einhvern veginn niður skorninginn þegar ég leit þarna við eitt vorið til
að skoða kofa Flugumanna, hálfvegis að hugsa um laxinn sem gerði sig
reiðubúinn að ganga uppeftir.
vorveiði í hrunakrók
því þar sem sólin þrýstist niður gil
og þvert á landið byltist vatn á klöppum
og grámi fjallsins fær af vetrarbyl
sinn frið og verður undið, mógult gras –
ei hrím þar meir, af hylnum ljósi er kastað
og heimur bæði manns og fjalls af þunga
alls þess sem var er létt og lundin unga
til lífs rís enn, í vorsins kviku tröppum –
þar veltur það enn sinn veg, eitt mógult gras
Nú er verið að gera upp og breyta gamla veiðihúsinu í Hrunakróki í
safn um sögu stangveiða við Stóru-Laxá. Það er ágæt hugmynd enda
eru Hrepparnir og ekki síst Stóra-Laxá eitt þeirra svæða á Íslandi sem
tengjast sögu stangveiðanna hvað mest og lengst aftur.
Ár, vötn og veiði
– Sölvi Björn Sigurðsson
Boltar úr Stóru-Laxá. Hér er fjórfættur veiðimaður á ferð. Mynd /GP
Stóra-Laxá
í Hreppum