Bændablaðið - 09.07.2015, Blaðsíða 29

29Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júlí 2015
styrkur er umfram greiðslumarkið.
Það þarf því að finna einhverja leið
til að stýra framleiðslunni. Ég hef
svo sem ekki fundið þá lausn en
bændur eru í dag að ræða þetta sín
á milli.“
Hörður bendir á að í dag séu
kúabændur hvattir til að framleiða
meira og því hafi margir bændur
farið þá leið að stækka búin og fjölga
kúm með tilheyrandi skuldsetningu
án þess að nokkur trygging sé á
bak við það í formi greiðslumarks.
Fyrir þessa bændur gæti staðan
orðið mjög erfið ef skyndilega yrði
tekin ákvörðun um að draga á ný úr
framleiðslunni og þeir sætu uppi með
lán vegna framleiðsluaukningarinnar
sem áfram þarf að greiða af.
Brýn þörf á langtíma stefnumótun
„Ég er mjög bjartsýnn á horfurnar,
allavega hvað varðar þá þætti sem
við bændur getum stjórnað. Það er
hins vegar alltaf þessi óvissa í loftinu
sem snýr að pólitíkinni. Við þurfum
að vita við hverju er að búast lengra
fram í tímann en hægt er í dag. Fólk
er að fjárfesta fyrir hundruð milljóna
í búnaði sem að hluta kemur til út
af kröfum hins opinbera um bættan
aðbúnað. Því þurfum við öruggara
rekstrarumhverfi til lengri tíma. Nú
er búvörusamningur að renna út
og fyrir næsta vor þurfa að liggja
fyrir klárar línur varðandi nýjan
samning. Þá þarf að lágmarki að
marka stefnuna tíu ár fram í tímann
miðað við allar þær fjárfestingar sem
menn þurfa að leggja út í.“
Auka má kjötframleiðsluna með
markvissari fóðrun og uppeldi
Hörður segir að kjötframleiðsla
með íslenska nautgripastofninum
sé engan veginn nægileg til að anna
eftirspurn.
„Menn tala jafnvel um að þó
við létum alla kálfa á Íslandi lifa
og ala upp til kjötframleiðslu, þá
dygði það ekki til. Auðvitað má
samt auka framleiðsluna með bættri
fóðrun, sérstaklega á mjólkurskeiði
og fyrst eftir það og ala kálfana
virkilega vel. Maður hefur séð það
sjálfur að það er hægt að ná verulegri
þyngdaraukningu á þessum tíma með
mikilli fóðrun.“
− Mun það skila sér fjárhagslega?
„Það á eftir að koma í ljós.
Það er stór tilraun í gangi úti á
Möðruvöllum í Hörgárdal sem ætti
að gefa okkur einhverja niðurstöðu.
Það verður fróðlegt að sjá þegar
niðurstöður fara að berast úr því
hvernig það eldi kemur út.
Með hraðari þyngdaraukningu
er verið að stytta líftíma gripanna
fyrir slátrun. Þannig ættu menn að
geta náð meiri veltu og fleiri gripi
í gegnum sama húsið á styttri tíma.
Það er í raun það sama og menn
byggja á í svínaeldinu með því að
ná hraðari afsetningu í gegnum
húsin.
Við höfum kannski verið allt að
tvö ár að ala naut upp í sláturstærð,
en hugsanlega komum við því
niður í eitt og hálft ár með aukinni
fóðrun. Ég hef sjálfur verið að bæta
fóðrun þessara gripa hjá mér og mér
finnst það alveg skila sér í hraðari
þyngdaraukningu.“
Erfðaefnisinnflutningur
viðkvæmt mál
fram frumvarp sem samþykkt var á
gegn 7 og heimilar innflutning
„Það eru blendnar tilfinningar
í því. Það var vissulega flutt hér
inn á árum áður svo fordæmin
eru fyrir hendi. Þetta snýr líka að
þessum íslenska kúastofni. Með
innflutningi á erfðaefni í holdagripi,
þá ætla menn væntanlega að fara
sömu leið varðandi mjólkurkýrnar.
Þar er verið að skapa fordæmi. Ég
held að málið snúist mikið um
það.“
Brýn þörf talin á endurbótum á
holdagripastofninum
Flestir virðast sammála um að
holdanautastofninn sem hér er sé
erfðafræðilega of einsleitur. Því
þurfi nýtt utanaðkomandi erfðaefni
til að stofninn úrkynjist ekki.
Að uppruna á hann ættir að
rekja til bolakálfs sem hlaut nafnið
Brjánn og kom undan Galloway
kú og nauti sem flutt voru frá
Skotlandi 1933 og voru í einangrun
í Þerney. Þetta var jafnframt
fyrsti hreinræktaði Galloway
gripurinn sem fæðst hefur hér á
landi, en foreldrarnir voru felldir
vegna sjúkdómsins hringskyrfi
sem er smitandi húðsjúkdómur.
Frá 1977 fór að koma inn í
holdanautgriparæktunina blöndun
frá gripum af Galloway, Aberdeen
Angus og Limousine stofnum sem
aldir voru upp í einangrunarstöðinni
í Hrísey. Augljóst er að ræktun
þess holdanautgripastofns sem
hér er hefur tekið langan tíma, en
mjög skiptar skoðanir eru um með
hvaða hætti flytja eigi erfðaefni til
landsins til að hressa upp á stofninn.
Forystumenn Landssambands
kúabænda hafa mjög horft á
hagkvæmnissjónarmið í því efni
og vilja innflutning á sæði sem
flýtt getur ferlinu. Hafa menn m.a.
þar bent á svínaræktina máli sínu
til stuðnings. Sem málamiðlun
hafa verið tillögur um að einungis
verði heimilaður innflutningur
fósturvísa sem síðan yrði ræktað
út frá í lokuðu umhverfi t.d. á
tilraunabúinu að Stóra-Ármóti á
Suðurlandi. Slíkt tæki vissulega
lengri tíma, en fjölmargir þekktir
sérfræðingar, dýralæknar og fleiri
hafa stutt þá leið, en varað um leið
við óheftum innflutningi á sæði
vegna sjúkdómahættu.
Snýst í raun um að verja
íslenska kúakynið
Hörður segir að þetta mál snúist
í raun um hvort menn vilji verja
íslenska kúakynið. Því skipti máli
hvernig staðið verði að innflutningi
á erfðaefni fyrir holdanautgripi.
Innflutningur á sæði geti t.d.
hæglega skapað fordæmi sem erfitt
geti orðið að andmæla þegar komi
að kröfu um að kynbæta íslenska
mjólkurkúastofninn og rækta hér
upp t.d. norskar kýr af NRF stofni.
„Ég held að við getum bætt
ýmislegt í ræktun okkar gripa.
Sérstaklega í uppeldinu og fóðrun,
allt frá smákálfum og að burði.
Ég held að margir eigi þar ýmsa
möguleika til að bæta uppeldið til
að fá meiri afurðir út úr gripunum.
Eftir að þessi aukna eftirspurn
varð eftir mjólk þá eru menn farnir
að fóðra gripina með kraftmeira
fóðri. Passa upp á að eiga betra
gróffóður og gefa meira kjarnfóður.
Það er að skila sér í auknum
afurðum. Þegar menn þurftu að
draga úr framleiðslunni hér á árum
áður þá drógu menn úr fóðrun og
við það datt meðalnytin niður.“
Töldu íslenska kynið gefa meira
af sér miðað við fóður

„Ég minnist þess að til mín kom
14 manna hópur fóðurfræðinga
á vegum Bústólpa sem fóru hér
á fjóra bæi. Þeirra útreikningar
sýndu að íslensku kýrnar voru
að gefa okkur meira en erlent
kúakyn miðað við það fóður sem
þurfti til að framleiða hvern lítra
af mjólk. Þeirra niðurstaða var sú
að íslenska kúakynið gæfi meira
af sér miðað við það fóður sem
við erum sjálf að framleiða. Með
stærri gripum af öðru kyni myndi
mjólkurframleiðslan byggjast á
meiri gjöf á innfluttu kjarnfóðri og
í heild meiri fóðrun með tilheyrandi
kostnaði,“ segir Hörður.
Ábyrgð Íslendinga er mikil
Inn í umræðuna um verndun á íslenska kúakyninu spilar alþjóðleg
skylda sem hvílir á Íslendingum um verndun íslenska kúastofnsins.
Áætlaður fjöldi nautgripa hér á landi er um 70 þúsund en þar af eru
íslenskar mjólkurkýr um 25–27 þúsund. Íslenski kúastofninn er um
margt talinn einstakur á heimsvísu og á honum bera Íslendingar
einir alla ábyrgð.
Til samanburðar er nú
hart barist fyrir verndun fíla
í Afríku og Asíu sem taldir
eru í bráðri útrýmingarhættu.
Tölur um fíla hafa vissulega
verið á reiki, en talið er að
fyrir um 70 árum hafi verið
á bilinu 3–5 milljónir fíla í
mörgum löndum Afríku, en
að þeir séu nú vart fleiri en
500 þúsund. Drepnir eru
tugir þúsunda Afríku-fíla á
hverju ári vegna verðmætra
skögultannanna sem ganga kaupum og sölum á svörtum mörkuðum.
Í þessu samhengi má sannarlega segja að íslenska kýrin sé í bráðri
útrýmingarhættu, þó í dag sé vel hugsað um eldi hennar og viðgang
stofnsins af bændum landsins.
Ótti þeirra sem harðast vilja ganga fram í verndun íslenska kúastofnsins
er að með innflutningi á erfðaefni úr erlendum mjólkurkúakynjum muni
efnahagslegi ávinningurinn mögulega fækka hratt í þeim hópi bænda
sem haldi sig áfram við ræktun á íslenska stofninum. Þar með yrði
fljótlega erfitt að halda í erfðafjölbreytileika stofnsins. Telja menn
því að skjótt færi t.d. að sjá á litafjölbreytninni í stofninum sem þykir
einstök í kúakyni á heimsvísu.
Varla hægt að varpa allri ábyrgðinni yfir á bændur
Málið er því engan veginn einfalt. Það hlýtur að verða að gera kröfu um
skýra stefnu frá stjórnvöldum og áætlanir um hvernig eigi að tryggja
verndun stofnsins. Siðferðislega er varla hægt að varpa allri þeirri ábyrgð
alfarið yfir á bændur. Miklar og heitar tilfinningar eru líka í gangi um
málið og skiptar skoðanir, ekki síst meðal kúabænda sjálfra.
Hvammur er sannarlega myndarlegt býli og umlukið skógi sem Páll Snorrason, bróðir Harðar, á stærstan heiðurinn af að rækta upp. Skógurinn þekur nú hlíðarnar ofan við bæinn og telur mörg
hundruð þúsund tré. Segist Páll reyndar hafa hætt að telja þegar hann var búinn að planta 400.000 trjáplöntum.
Helga Hallgrímsdóttir í mjaltabásnum í Hvammi og ekki eru allar kýrnar jafn þægar þótt þær komi sjálfviljugar
í básinn. Því getur reynst nauðsynlegt að tjáðra slíka gripi meðan mjaltavélin sér um að tutla úr þeim mjólkina.
Hreinlætið er greinilega fyrir öllu hjá Hvammsbændum þegar mjólkað er og
vinnuaðstaðan til að sinna því er mjög góð í mjaltabásnum.