Bændablaðið - 09.07.2015, Blaðsíða 36

36 Bændablaðið | Fimmtudagur 9. júlí 2015
Helstu nytjaplöntur heimsins
Vínviður og veigar guðs
Vínviður er með allra elstu
nytjajurtum mannkyns og talið
er að fólk hafi bruggað vín í allt að
átta þúsund ár. Árleg framleiðsla
á vínberjum er hátt í 80 milljón
tonn og ríflega 70% hennar fara
til víngerðar. Yrki vínviðar í
ræktun teljast yfir tíu þúsund.
Áætluð heimsframleiðsla á
vínberjum árið 2013 var rúmlega 77
milljón tonn. Kínverjar rækta þjóða
mest af þeim, rúm 11,6 milljón tonn
árið 2013, næst á eftir komu Ítalir,
rúm 8 milljón tonn, Bandaríkin eru
í þriðja sæti með rúm 7,7, Spánn í
fjórða sæti, tæp 7,5 og Frakkland
í því fimmta með ársframleiðslu
upp á rétt rúm 5,5 milljón tonn.
Í næstu fimm sætum yfir helstu
vínberjaframleiðendur eru Tyrkland,
Síle, Argentína, Indland og Íran.
Þegar kemur að ræktun berjanna
til vínframleiðslu eru Spánverjar
stórtækastir og rækta vínþrúgur á
tæpum 12 þúsund hekturum lands,
Frakkar nýta 8,6 þúsund hektara til
vínframleiðslu, Ítalir 8,3, Tyrkir 8,1
og Bandaríkjamenn rúma 4 þúsund.
Síle flytur út þjóða mest af
ferskum vínberjum, rúm 730 þúsund
tonn, en ársframleiðslan þar í landi
er um 3,3 milljón tonn, Bandaríkin
flytja út næstmest, tæp 416 þúsund
tonn, í þriðja sæti er Perú sem flytur
út um 265 þúsund tonn. Kínverjar,
sem framleiða mest af vínberjum,
eru í tíunda sæti yfir útflutningslönd
vínberja og flytja út rétt rúm 100
tonn.
Vegna hlýnunar lofthjúpsins eru
yfirgnæfandi líkur á að vínrækt
leggist af víða í heiminum og að hún
færist í auknum mæli á norðlægari
slóðir.
Undir einum hatti fluttu lönd
Evrópusambandsins inn tæplega
5,7 milljón tonn af vínberjum árið
2013, Bandaríkin voru í öðru sæti,
5,3 milljón tonn, Rússland í því
þriðja, rúm 3,9, og Kína flutti inn
2,3 milljón tonn af vínberjum.
Samkvæmt tölum Hagstofunnar
voru flutt inn 1.311 tonn af ferskum
vínberjum til Íslands 2014. Mest var
flutt inn af þeim frá Bandaríkjunum,
Brasilíu, Suður-Afríku, Síle
Egyptalandi og Hvíta-Rússlandi.
Áætlun FAO segir að um 71%
af allri vínberjauppskeru heimsins
nýtist til víngerðar, 27% er neytt
sem ferskra vínberja og um 2% fer
í annars konar framleiðslu eins og
sultu, safa, hlaup, rúsínur og edik
auk þess sem unnin er matarolía úr
fræjum plöntunnar. Blöð plöntunnar
eru talinn lostæti víða í Asíu.
Ættkvíslin Vitis
Nánast öll yrki af vínviði sem
notaður er til víngerða eru af tegund
sem kallast Vitis vinifera á latínu.
Innan ættkvíslarinnar Vitis finnast
um 60 tegundir sem flestar vaxa á
norðurhveli jarðar.
Yrki V. vinifera eru talin vera
hátt í tíu þúsund en þeirra helst eru
Sultana, Airén, Cabernet Sauvignon,
Sauvignon Blanc, Cabernet Franc,
Merlot, Grenache, Tempranillo,
Riesling og Chardonnay.
Úr þrúgum er búið til rauðvín,
hvítvín, freyðivín, rósavín, púrtvín,
sérrí og án efa fleiri gerðir af veigum.
Af öðrum tegundum innan
ættkvíslarinnar má nefna V.labrusca,
og V. riparia sem bæði eru upprunnin
í Norður-Ameríku og aðallega notuð
í sultu og lítillega til víngerðar. V.
rotundifolia og V. vulpina koma frá
suðausturhluta Bandaríkjanna og eru
mikið notuð í sultu og lítillega til
vínframleiðslu. V. amurensis vex
villt í Norður-Asíu og í Síberíu. Vitis
coignetian er þekkt skrautjurt í Asíu
með rauðleitum blöðum.
Grasafræði og ræktun
Vínviður er fjölær klifurplanta
sem getur náð 35 metra hæð við
Vilmundur Hansen
vilmundur@bondi.is
Bakkus eftir Guido Reni.