Þjóðmál - 01.06.2008, Qupperneq 5

Ritstjóraspjall
Sumar 2008
_____________
Þjóðmál SUmAR 2008 
Mikið hefur gengið á í fjármálalífi þjóðarinnar á undanförnum mán-
uðum. Þess hefur ítrekað verið krafist að
ríkisvaldið skerist í leikinn eins og það er
kallað. Sem betur fer hefur Geir H. Haarde
forsætisráðherra ekki látið undan slíkum
kröfum. Undir styrkri stjórn Seðlabankans
hefur gjaldeyrisforði landsins nú verið
efldur í samstarfi við seðlabanka annarra
Norðurlanda og með stórri lántökuheim-
ild fyrir ríkissjóð. Það er mikilvægt að
þetta var gert á réttum tíma. Hvað sem um
núverandi hlutverk og stefnu Seðlabankans
má segja er ljóst að hann hefur ekki með
aðgerðum sínum eða aðgerðaleysi stuðlað
að eignabólunni sem við nú súpum seyðið
af. Ábyrgðin á henni hvílir að mestu leyti á
viðskiptabönkunum og að nokkru á ríkis-
valdinu (stanslaus hækkun ríkisútgjalda og
90% húsnæðislánin).
Stjórnendur banka og fjármálafyrirtækja
virðast því miður sumir hafa farið mjög
ógætilega að ráði sínu á undanförnum
árum. Þeir hafa slegið sér ódýr skamm-
tímalán í útlöndum og lánað þau til
mjög langs tíma hér á landi, auk þess að
fjármagna áhættusamar skuldsettar yfir-
tökur á fyrirtækjum í útlöndum. Lánsfjár-
kreppan er því að nokkru leyti þeirra sjálf-
skaparvíti þótt undirrótin sé alþjóðleg.
Skuldabréfaálagið segir sína sögu, sumir
hafa farið óvarlegar en aðrir.
Þá hafa stjórnendur bankanna ofboðið
almenningi með því að skammta sér svim-
andi háar tekjur. Í orði kveðnu áttu þær að
vera árangurstengdar en árangurstengingin
reyndist aðeins virka í aðra áttina. Og „árang-
urinn“ virðist aðallega hafa falist í tíma-
bundnum pappírsgróða. Þessir starfshættir
bankastjórnenda, sem einnig hafa tíðkast
í hinum alþjóðlega fjármálageira, sæta nú
harðri gagnrýni erlendis. Menn á borð við
Alan Greenspan, fyrrverandi seðlabanka-
stjóra Bandaríkjanna, fullyrða nú að gleypi-
gangurinn í fasteignaviðskiptum hafi ekki
aðeins leitt til vafasamra skuldabréfavafn-
inga, eins og það er kallað, heldur megi einnig
finna þar dæmi um glæpsamlegt athæfi.
Fráleitt er að ætlast til þess að ríkisvaldið
hjálpi bönkunum eða fjármálafurstunum
út úr sjálfskaparvíti þeirra. Ríkisbjargráð
í nútíma hagkerfum eiga aðeins að koma
til í algerum neyðartilvikum, svo sem
þegar bankakerfið er að hruni komið. Það
er fullkomlega eðlilegt að það komi að
skuldadögum hjá þeim sem eyða um efni
fram. Það ætti ekki heldur að sæta tíðindum
að þeir sem tefla djarft í skyndigróðabraski
renni öðru hverju á rassinn og tapi sínu. Sú
hreinsun sem nú á sér stað í fjármálageiranum
er nauðsynleg. Stóru skuldararnir verða
að bera ábyrgð á gerðum sínum rétt eins
og sauðsvartur almúginn. Það er engin
miskunn hjá bönkunum þegar gengið er að