Þjóðmál - 01.06.2008, Side 81

Þjóðmál SUmAR 2008 79
náð.tökum.á.fólki.ef.hún.er.eintóm.lygi.og.
ekkert. nema. réttlæting. á. valdatengslum ..
Hún.verði.líka.að.höfða.til.einhverra.göfugri.
hvata ..(Sjá.bls ..86–7 .)..
Líklega.eru.pælingar.um.hugmyndafræði.
það. bitastæðasta. í. Óraplágunni .. Um. það.
má. kalla. ýmsa. til. vitnis,. til. dæmis. Andra.
Fannar. Ottósson. og. Steinar. Örn. Atlason.
sem. rita. inngang. að. bókinni .. Þar. segir. (á.
bls ..16–17):
Í. verkum. sínum. fjallar. Žižek. um. mörg.
ólík. fræða-. og. menningarsvið. —. […]. en.
öll. beinast. verkin. gegn. þeirri. útbreiddu.
hugmynd. að. hugmyndafræði. hafi. nú. liðið.
undir. lok;. þau. eru. á. einn. eða. annan. hátt.
greining. á. því. hvernig. hugmyndafræði. er.
að.störfum.í.nútímanum ..Og.eflaust.mætti.
segja.að.greining.Žižeks.á.hugmyndafræði.sé.
eitt.helsta.framlag.hans.til.nútímakenninga .
Nokkru.seinna.í.innganginum.segja.þeir.(á.
bls ..24–5):
Það.er.hugmynd.Žižeks.að.hugmyndafræði.
breiði. yfir. innbyggða. bresti. samfélagsins.
og. viðhaldi. falskri. heildstæðni. þess .. […].
Mikilvægt.er.að.hafa.í.huga.í.þessu.samhengi.
að.hugmyndafræði.hylur.hvorki.né.afbakar.
félagslegan.veruleika.eins.og.hann.er.í.raun.
og. veru.—. slíkur. veruleiki. er. ekki. til. […].
Samkvæmt.Žižek. er.með.öllu. tilgangslaust.
að. reyna. að. hefja. sig. yfir. órana,. taka. af.
sér. gleraugu. hugmyndafræðinnar. í. þeim.
tilgangi.að.öðlast,.í.eitt.skipti.fyrir.öll,.sýn.á.
veruleikann.eins.og.hann.er.í.raun.og.veru.
—.það.er.einfaldlega.ekki.hægt ..
Ég.býst.við.að.þetta.sé.rétt.greining ..Þegar.
Žižek. ræðir. um. hugmyndafræði. á. hann.
ekki.við.að.einhver.blekking.komi.í.veg.fyrir.
að. við. sjáum. veruleikann. eins. og. hann. er.
heldur.að.sérhver.sýn.á.veruleikann.stjórnist.
í. raun. af. órum .. Hann. reynir. því. að. fjalla.
um.lífslygi.fólks.án.þess.að.tefla.gegn.henni.
neinum.sannleika.eða.gera.ráð.fyrir.að.kostur.
sé.á.neinu.skárra.en.mismunandi.ömurlegri.
blekkingu,. enda. er. hann. bölsýnismaður.
og.sé.einhverja.visku.að.finna.í.bókinni.þá.
er. það. að. minnsta. kosti. harla. vonarsnauð.
viska ..Samkvæmt.kenningum.hans.er.ekki.
nóg.með.að.réttsýni.sé.ómöguleg.heldur.er.
ástin.það. líka.og.allt. lífið.einhvern.veginn.
sjúkt ..Um.þessa.dapurlegu.sýn.á. tilveruna.
má. tilfæra. mörg. dæmi. úr. textanum,. til.
dæmis. það. sem. segir. um. kynferðislegt.
samband.elskenda.(á.bls ..189):.
[…]. hlutlaust. og. samhverft. kynferðis-
samband,. ótruflað. af. valdi,. er. ekki. til ..
Endanleg. sönnun. þessa. eru. hin. dapurlegu.
þrot.tilrauna.af.toga.„pólitískrar.réttsýni“.til.
að.frelsa.kynferði.undan.valdi.og.skilgreina.
reglur. „sómasamlegra“. kynferðissambanda.
[…].einmitt.þeir.þættir.sem.virðast.skekkja.
og. spilla. hreinu. kynferðissambandi. (annar.
aðilinn. er. ofbeldishneigður. í. garð. hins;.
þvingar.félaga.sinn.til.samþykkis.og.þátttöku.
í. kynlífi. með. sér,. félaginn. er. undir. hann.
settur,. fjárhagslega. háður. honum. o .s .frv .).
geta. verið. grundvöllur. kynferðislegrar.
aðlöðunar.—.eiginlega.er.kynlíf,. sem.slíkt,.
sjúklegt.….
Í. upphafi. áðurnefndrar. heimildamyndar.
um. Žižek. áréttar. hann. eigin. bölsýni. og.
segir:. „Mér. hefur. alltaf. þótt. hugmyndin.
um. að. elska. heiminn. vera. viðurstyggileg ..
Mér. líkar.ekki.við.veröldina .“. .Það.hlýtur.
að.vera. skelfilegt.ólán.að.upplifa. tilveruna.
með.þessum.hætti ..En.ég.efast.um.að.nein.
rök.geti.fengið.menn.ofan.af.því ..Líklega.er.
skásta.svar.okkar.hinna.við.þessari.„speki“.
það. sama.og. svar.Birtings. við.öndverðum.
öfgum,. að. halda. áfram. að. rækta. garðinn.
okkar .
Við. „greiningu“. sína. á. lífslygi. og. sjálfs-
blekkingum. nútímamanna. virðist. Žižek.
ganga. að. því. sem. vísu. að. byggja. megi. á.
blöndu.af.hughyggju.Hegels.(1770–1831),.
samfélagsfræðum. Marx. (1818–1883),.