Iðjuþjálfinn - 01.11.2009, Blaðsíða 19

IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2009 • 19
rænnar atferlismeðferðar og „Intuitive
eating“. Þar er áherslan lögð á að kenna
konum að hlusta á skilaboð líkamans
og bregðast við innri merkjum um
svengd og mettun, í stað þess að láta
þætti, svo sem líðan, félagslegar aðstæð­
ur eða megrunarráð, vera ráðandi um
hvort og hversu mikið þær borðuðu.
Þessi meðferðarnálgun er líka talin
henta ungmennum vel þar sem matar­
æði er mjög óreglulegt og rann sóknir
hafa sýnt fram á ágætan árangur við að
bæta matarhegðun og líðan (Craighead
og Allen, 1995, 1999; Craighead,
2006). Þessi meðferðar nálgun hefur
verið til prófunar í doktorsverkefni
Þrúðar Gunnarsdóttur á Barnaspítala
Hringsins undir leiðsögn Ragnars
Bjarnasonar sérfræðings frá árinu 2006.
Meðferðin nær til barna á aldrinum
8­13 ára og fjölskyldna þeirra og hefur
árangur fram til þessa lofað góðu
(Ragnar Bjarnason, munnleg heimild,
2009).
Ævintýrameðferð hefur verið notuð í
mörg ár sem verkfæri í hinum ýmsu
meðferðum innan geðheilbrigðis­
þjónustunnar. Það sem er sérstakt við
ævintýranálgunina er að öll meðferð fer
fram utan dyra (Schoel, Prouty og
Radcliff, 1989). Grunnhugmyndafræði
ævintýrameðferðarinnar er upplifunar­
nám (Experiential Learning) sem byggir
á „að fólk lærir mest af að gera“ og „að
breytingar í hegðun og hugsun eigi sér
stað þegar fólk finnur fyrir ójafnvægi og
finnur sig utan marka þess sem telst
þægilegt og öruggt“ (Schoel og Maizell,
2002). Verkefnin reyna á tilfinningalega,
líkamlega og vitræna getu og hafa það
markmið að bæta upplifun þátttakenda
á sjálfum sér. Ævintýri er notað sem
félagslegur og tilfinningalegur lær dómur
þar sem nemendur upplifa og prófa sig
meðal annars áfram í forystuhlutverki,
að vinna úr ágreiningi, samvinnu og
viðeigandi áhættutöku auk þess að
vinna úr ögrandi verkefnum og
samskiptum. Jákvæð reynsla sem
þátttakendur öðlast er yfirfærð á daglegt
líf og skilar sér í bættri líðan og hegðun
(Schoel og Maizell, 2002). Nýleg
rannsókn sýnir fram á að bresk börn og
unglingar leika sér í ríkari mæli
innandyra og leiðir það til kyrrsetu,
óheilbrigðs lífsstíls og stuðlar að offitu
(Dobson, 2003). Ein íslensk rannsókn
hefur sýnt fram á tengsl ofþyngdar,
vanlíðunar og náms erfiðleika í skóla
(Magnús Ólafs son, Kjartan Ólafsson,
Kristján M. Magnús son og Rósa
Eggertsdóttir, 2003). Ein rannsókn á
unglingum í yfirþyngd hefur sýnt fram
á betri langtímaárangur ævintýra­
meðferðar og HAM saman borið við
líkamsrækt og HAM (Jelalian o.fl.,
2006). Ævin týrameðferð hefur verið
virk á BUGL frá árinu 2000 og hafa um
500 börn og unglingar verið þátt­
takendur í slíkum hópum með góðum
árangri.
Aukin áhersla hefur verið á stuðning
og fræðslu fyrir aðstandendur einstak­
linga með geðsjúkdóma á undanförnum
árum (Anderson, Hogarty og Reiss,
1980) og í meira mæli farið að bjóða
upp á aðstandendahópa vegna veikinda
eða hegðunarvanda barna (Lewis og
MacGuire, 1985). Nauðsyn fræðslu og
stuðningsmeðferðar er viðurkennd fyrir
fjölskyldur þar sem einhver í fjölskyld­
unni er með átröskun (Crisp o.fl.,
1991) og slík meðferð hefur orðið fastur
liður á mörgum deildum (Garner og
Garfinkel, 1997). Aðstandendur eru
yfirleitt þakklátir að fá að taka þátt í
stuðningi við ættingja í vanda og fá
síður þá tilfinningu að vera hjálparvana
og áttavilltir (Wright og Leahey, 2005).
Ýmsar leiðir hafa verið reyndar til að
hjálpa fjölskyldum þar sem er ein­
staklingur í yfirþyngd. Á Íslandi hefur
þjónusta verið í boði fyrir unglinga sem
þurfa að létta sig en lítið hefur verið í
boði fyrir foreldra þessara skjólstæðinga.
Sýnt hefur verið fram á að meiri árangur
næst þegar unnið er með fjölskylduna í
heild eða í hóp heldur en þegar ein­
göngu er unnið með börnunum/
unglingunum þar sem einblínt er á
mataræði , hreyf ingu og hegðun
(Parizkova, 2008). Golley, Magarey,
Baur, Steinbeck og Daniels (2007) báru
saman foreldrahópa þar sem annars
vegar var foreldraþjálfun með markvissri
lífsstílsfræðslu og hins vegar var
foreldra þjálfun eingöngu, en fyrri hóp­
urinn sýndi 10% lækkun á líkams­
þyngdarstuðli og seinni hópurinn 5%
lækkun á líkamsþyngdarstuðli. Rann­
sókn Shelton o.fl. (2007) í Ástralíu
sýndi marktækan árangur í lækkun á
líkamsþyngdarstuðli barna 3­10 ára í
yfirþyngd eftir foreldrahópfræðslu en
þjónustan samanstóð af vikulegri
fræðslu í tvo tíma í fjögur skipti þar sem
unnið var með lífsstíl, mataræði,
hreyfingu, hvatningu og hegðunar­
mótun.
Fyrsti hópurinn
Eftir mikla upplýsingasöfnun og
undirbúningsvinnu var keyrður fyrsti
hópur sem gekk nokkuð vel, en
jafnframt komu í ljós nokkrir vankantar
sem þurfti að slípa til. Foreldrar óskuðu
meðal annars eftir meiri fræðslu og