Iðjuþjálfinn - 01.11.2009, Blaðsíða 26

að taka mið af upplifun barnsins sjálfs,
kennara og foreldra og fylgja mati úr
garði með úrræðum. Ein af forsendum
þess að hægt sé að meta árangur íhlut­
unar er að nýtt séu færnimiðuð mats­
tæki og tæki til að meta félagsfærni
barna. Hér fylgir listi yfir ýmis matstæki
í stafrófsröð en val á þeim hlýtur að
vera háð skjólstæðingum og aðstæðum
hverju sinni.
Dæmi um matstæki:
• Assessment of Motor and Process
Skills (AMPS)/School AMPS
• Child Assessment of Participation
and Enjoyment (CAPE)/Preference
of Activities of Children (6­21 árs)
(PAC)
• C a n a d i a n O c c u p a t i o n a l
Performance Measure (COPM)
• Child Occupational Self Assessment
(COSA)
• Mat nemanda á skólaumhverfi
(MNS)
• SkólaFærniAthugun (SFA)
• Evaluation of Social Interaction
(ESI)
• Social Skills Rating System (SSRS)
Ýmsar leiðir eru farnar og félagsfærni
má efla hvort heldur sem er í litlum
hópi eða í almennri bekkjarkennslu,
allt eftir eðli vandans og aðstæðum á
hverjum stað. Það að vefa eflingu á
félagsfærni inn í almenna bekkjar­
kennslu ætti að vera fyrsta skrefið.
Þannig er hægt að vinna með viðhorf
og viðmið, efla sjálfstraust, auðga
orðaforða barna hvað varðar það að tjá
tilfinningar sínar og almenna vitund
þeirra og samstöðu. Slíkt má til dæmis
gera í lífsleikni, þar sem markmiðið er
meðal annars að efla félagsþroska
nemenda og borgaravitund. Lögð er
áhersla á að efla færni til samskipta,
gagnrýna hugsun, tjáningu og að færa
rök fyrir máli sínu (Menntamála­
ráðuneyti, 2007). Dæmi eru um að
iðjuþjálfar taki þátt í lífs leiknitímum
eða jafnvel sjái alfarið um þá. Auk
almennra áherslna inni í bekk þarf hluti
nemenda að æfa færni í minni hópi
undir leiðsögn fullorðinna og/eða í
einstaklingsþjálfun. Mikilvægt er að
virkja nemendur, kennara og foreldra
til að ýta undir yfirfærslu færni yfir á
daglegt líf. Enn fremur er mikilvægt að
hvetja til tómstunda iðkunar í þeim
tilgangi að auka félagslega þátttöku.
Lífsleikni gefur dýrmæt tækifæri til
þess að efla félagsþroska nemenda og
borgaravitund. Þar er fengist við þætti
sem tengjast því að vera þátttakandi í
lýðræðislegu þjóðfélagi, svo sem jafn­
rétti, réttindi, skyldur og ábyrgð,
mann réttindi, umburðarlyndi og gagn­
kvæma virðingu. Fjallað er um að vinna
með öðrum, tilheyra fjölskyldu, eiga
vini og félaga og setja sig í spor annarra.
Lögð er áhersla á að efla færni til sam­
skipta, gagnrýna hugsun, tjáningu og
að færa rök fyrir máli sínu. Námsgreinin
lífsleikni gefur skólum einnig tækifæri
til að vinna með sitt nánasta umhverfi
og grenndarsamfélagið og fjalla um mál
sem upp kunna að koma hverju sinni
og snerta líðan og velferð nemenda
(Menntamála ráðuneyti, 2007).
Lesendum skal bent á áðurnefnda
skýrslu starfshóps um eflingu sjálfs­
myndar og félagsfærni barna/nemenda
í leik­ og grunnskólum, en þar er að
finna ýmsar tillögur að bókum og öðru
efni. Einnig er getið um nokkur gagnleg
rit í Ritaskrá hér fyrir aftan.
Íslenskir iðjuþjálfar sem starfa með
börnum eru metnaðarfullir og leggja
sig fram við að veita gæðaþjónustu. Til
að þjónustan verði enn árangursríkari
er nauðsynlegt að fjölga iðjuþjálfum
innan skólanna og að iðjuþjálfar láti að
sér kveða þar sem skipulag og innihald
þjónustu er ákveðið. Nú þegar eru hér
á landi dæmi um að iðjuþjálfar vinni að
eflingu á félagsfærni nemenda í sam­
starfi við námsráðgjafa, þroska þjálfara
og kennara, en gera má enn betur og
stuðla þannig að hámarks þátttöku og
vellíðan allra nemenda.
Heimildaskrá
Anna Sigríður Jónsdóttir, Ragnheiður Lúð víks­
dóttir og Soffía Haraldsdóttir (2005). Viðhorf
umsjónarkennara til þjónustu iðjuþjálfa vegna
nemenda með sérþarfir. Háskólinn á Akureyri.
Beelmann, A., Pfingsten, U. og Lösel, F. (1994).
Effects of training social competence in
children: A meta­analysis of recent evaluation
studies. Journal of Clinical Child & Adolescent
Psychology, 23, 260–271.
Case­Smith, J. og Rogers, J. (2005). School­
based occupational therapy. Í J. Case­Smith
(ritstj.), Occupational therapy for children (5.
útg.)(bls. 795­826). St. Louis, Missouri:
Elsevier Mosby.
Davidson, D. A. (2005). Psychosocial issues
affecting social participation. Í J. Case­Smith
(ritstj.), Occupational therapy for children (5.
útg.)(bls. 449­480). St. Louis, Missouri:
Elsevier Mosby.
Gadeyene, E., Ghesquiére, P. og Onghena, P.
(2004). Psychosocial functioning of young
children with learning problems. Journal of
Child Psychology and Psychiatry, 45, (3), 510-
521. Sótt 13. júlí 2009, af gagnasafninu
Blackwell Synergy.
Gerður Gústavsdóttir; Helga Guðjónsdóttir og
Valrós Sigurbjörnsdóttir (2005). Félagsleg
þátttaka unglinga með hreyfifrávik með/án
ADHD. Háskólinn á Akureyri.
Gresham, F. M., Cook, C. R., Crews, S. D. og
Kern, L. (2004). Social skills training for
children and youth with emotional and
behavioral disorders: Validity considerations
and future directions. Behavior Disorders, 30,
32­46.
Grétar L. Marinósson (2008). Er skóli án
aðgreiningar tískufyrirbæri? Sótt 16. júlí
2009, af http://e instokborn. is/Fi les/
Skra_0026587.pdf.
Hanna Hjartardótt ir (2004). Skól i án
aðgreiningar, sjónarhorn skólastjóra. Glæður,
2, 7­8.
Iðjuþjálfafélag Íslands (2008). Þjónusta
iðjuþjálfa í skólaumhverfi – hvatar og keldur.
Skýrsla unnin á vegum faghóps um iðjuþjálfun
barna.
Koenig, K., De Los Reyes, A., Cicchetti, D.,
Scahill, L. og Klin, A. (2009). Group
intervention to promote social skills in school­
age children with pervasive developmental
disorders: Reconsidering efficacy. Journal of
Autism and Developmental Disorders, 39,
1163­1173. Sótt 13. júlí 2009, af gagna­
safninu Proquest.
Lög um grunnskóla nr. 91/2009.
Meadan, H. og Monda­Amaya, L. (2008).
Collaboration to promote social competence
for students with mild disabilities in the
general classroom: A structure for providing
social support. Intervention in School and
Clinic, 43, 158-167.
Menntamálaráðuneytið (2007). Aðalnámskrá
grunnskóla, lífsleikni. Reykjavík: Mennta­
málaráðuneytið.
Mishna, F. og Muskat, B. (2004). School based
group treatment for students with learning
disabilities: A collaborative approach [Rafræn
útgáfa]. Children and Schools. 26, (3), 135­
150.
Reykjavíkurborg, Menntasvið (2008). Skýrsla
starfshóps um eflingu sjálfsmyndar og félagsfærni
barna/nemenda í leik- og grunnskólum.
Leikskólasvið og Menntasvið Reykjavíkur.
Sótt þann 21. júlí 2008 af: http://www.
reykjavik.is/Portaldata/1/Resources/
menntasvid/skyrslur/skyrsla_starfshops_
sjalfsmynd_felagsf.pdf
Sigríður Kr. Gísladóttir og Þóra Leósdóttir
(2003). Iðjuþjálfun barna og ungmenna –
Þjónusta á tímamótum? Iðjuþjálfinn, 25 (1),
15­18.
Sólrún Ásta Haraldsdóttir (2008). Þjónusta
iðjuþjálfa við grunnskólanemendur með vanda
af sálfélagslegum toga. Óbirt BS­ritgerð:
Háskólinn á Akureyri, heilbrigðis deild.
26 • IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2009