Iðjuþjálfinn - 01.11.2009, Blaðsíða 23

umhverfi hefur víðtæk áhrif á lífsgæði
heimilis manna hjúkrunarheimila.
Hugmynda fræði hjúkrunarheimila,
félagslegt umhverfi, samskipti starfs­
manna við heimilismenn og aðstand­
endur, sam skipti milli heim ilis manna,
hönnun húsnæðis, lykt, hljóð, einrúm,
sjálfs ákvörðunarréttur og öryggi hafa
mikil áhrif á umhverfi og þar af leiðandi
lífsgæði (Andrews o.fl., 2005; Ingibjörg
Hjaltadóttir, 2001; Lindheim og Syme
1983).
Þó að hlutverk aðstandenda sé oft illa
skilgreint í umönnun og vinnu með
heila biluðum, bæði hvað varðar hug­
mynda fræði og stefnu hjúkrunarheimila
og viðhorf starfsfólks, sýna rannsóknir
að opin samskipti fyrirbyggja mis­
skilning og ágreining á milli starfsfólks
og aðstandenda. Þannig er hægt að
vinna að betri lífsgæðum og betra gæða­
starfi á deildum (Janzen, 2001). Rann­
sókn á aðstandendum heilabilaðra sýndi
að eftir því sem að sjúkdómurinn
versnaði upplifðu aðstandendur meiri
sorg. Sorgartilfinningar lýstu sér meðal
annars í reiði og sektarkennd (Meuser,
Marwit og Sanders, 2004). Rannsóknir
sýna að góð og rétt upplýsingagjöf til
aðstand enda er eitt af því sem kemur í
veg fyrir vanlíðan, kvíða og ófull­
nægjandi sorgar úrvinnslu hjá einstakl­
ingum í kreppu (Jooles, Verhey og Kok,
1995).
Það starfsfólk sem starfar innan sviðs
heilabilunar er með fjölbreytta menntun
og reynslu svo sem hjúkrunarfræðingar,
félagsráðgjafar, iðjuþjálfar, sjúkra þjálf­
arar og sjúkraliðar auk starfsfólks án
sérmenntunar. Misjafnt er hversu mikið
er fjallað um heilabilun í mennt un
þessara starfsstétta. Verkefnið miðar að
því að samræma þekkingu með fræðslu
til þeirra sem vinna með heila biluðum á
Hrafnistu. Fjölbreyttari þjón usta og
auknir möguleikar á raunhæfari meðferð
kalla á aukna með vitaða þekkingu
starfsfólks sem vinnur með heilabiluðum
(Heilbrigðis ráðuneytið, 1998).
Heildarstefnumótun byggir á viða­
mikilli þekkingu á viðfangsefninu. Í
fyrsta lagi þarf að skoða rannsóknar­
niðurstöður úr rannsóknum tengdum
heilabiluðum. Viðamikil öflun gagna er
þegar hafin. Sú þekking sem þegar
liggur fyrir, svo sem rannsóknir á að­
stæð um, umhverfi og aðbúnaði heila­
bilaðra, ásamt fyrirliggjandi hugmynda­
fræði af ýmsum toga, þarf að skoða með
það fyrir augum að hvað gæti mögulega
hentað stefnumótuninni, til dæmis
„Eden alternative “, „Plantree“, „Liv og
bo“ og hugræn atferlisfræði. Í öðru lagi
þarf að skoða hvað hefur verið fram­
kvæmt á Íslandi til þessa og hvaða hug­
myndir hafa reynst best.
Flestir fræðimenn eru sammála um að
heilabilun verði eitt stærsta heilbrigðis­
vandamál flestra vestrænna þjóða í nán­
ustu framtíð. Það er því tímabært að
takast á við stefnumótun í umönnun
heilabilaðra og að koma henni í fram­
kvæmd. Samkvæmt lögum um málefni
aldraðra þarf að gæta að því að aldraðir
njóti jafnréttis á við aðra þjóðfélags­
þegna og að sjálfsákvörðunarréttur
þeirra sé virtur. Þar sem Hrafnista hefur
það mark mið að vera leiðandi í öldr un­
ar þjónustu, viljum við leggja okkar af
mörkum til að takast á við helstu verk­
efni öldrunarþjónustu í framtíðinni. Við
viljum nýta þann mannauð sem Hrafn­
ista býr yfir bæði í menntun og reynslu í
umönnun aldraða til að móta og ýta
þessari stefnu úr vör. Það er von okkar
að með þessu verkefni verði til hug­
myndafræði sem nýtist á öllum deildum
Hrafnistu sem og flestum hjúkrunar­
heimilum hér á landi.
Verkefnið hefur hlotið styrki frá
Öldrunar fræðafélagi Íslands og Heil­
brigðisráðuneytinu.
Heimildaskrá
Andrews, G. J., Holmes, D., Poland, B., Lehoux,
P., Miller, K. L., Pringle, D. o.fl. (2005).
´Airplanes are flying homes´: Geographies in
the concepts and localies of gerontological
nursing practice. International Journal of Older
People Nursing, 14(8b), 109­120.
Bond, J., Briggs, R. og Coleman, P. (1993). The
study of ageing. Í J. Bond, P. Coleman og S.
Peace (ritstj.), Ageing in society: an introduction
to social gerontology. (2. útg.) (bls 19–52).
London: Sage publications.
Borg, C., Hallberg, I. R., og Blomqvist, K.
(2006). Life satisfaction among older people
(65+) with reduced self­care capacity: the
relationship to social, health and financial
aspects. Journal of Clinical Nursing, 15, 607­
618.
Brynjólfur Sigurjónsson og Ólöf Garðarsdóttir
(umsjón) (2007). Hagtíðindi: Mannfjöldi.
Reykjavík: Hagstofa Íslands.
Heilbrigðisráðuneytið (1998). Skýrsla starfshóps
um stefnumótun í málefnum geðsjúkra. Sótt 10.
desember 2008, frá http://www.heilbrigdis­
raduneyti.is/utgefid­efni/nr/665
Ingibjörg Hjaltadóttir (2001). Physically frail
elderly resident´s perception of quality of life in
nursing homes. Reykjavík: Háskóli Íslands.
Janzen, W. (2001). Long term care for older
adults: The role of the family. Journal of
Gerontological Nursing, 27(2), 36­44.
Jooles, J., Verhey, Jr. og Kok, G. J. (1995).
Problems of caregiving spouses of patients
with dementia. C.J.A.M. Commissaries. Patient
Education and Counselling, 25, 143–149.
Lindheim, R. og Syme, S . L . (1983) .
Environments, people, and health. Annual
review of public health, 4, 335.
Meuser, M. T., Marwit, J. S. og Sanders, S.
(2004). Assessing grief in family caregivers. Í
D. Kenneth (ritstj.), Living with grief (bls.
169–195). Washington: Hospice foundation
of America.
Norwegian Ministry of Health and Care Services
(2005­2006). Long term care- future challenges.
Osló: Norwegian Ministry of Health and Care
Services.
Oddur Ingimarsson, Thor Aspelund og Pálmi V.
Jónsson (2004a). Birtingamynd heilabilunar í
vistunarmati aldraðar fyrir hjúkrunarrými
1992–2001. Læknablaðið, 11, 767–773.
Oddur Ingimarsson, Thor Aspelund og Pálmi V.
Jónsson (2004b). Vistunarmat aldraðra á
árunum 1992–2001 – Tengsl við lifun og
vistun í hjúkrunarrými. Læknablaðið, 2, 121–
129.
IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2009 • 23
■ Myndin er tekin við afhendingu
styrksins frá Öldrunarfræðafélagi Íslands.
Frá hægri Lovísa Agnes Jónsdóttir,
Anna Birna Jensdóttir, fyrir hönd
Öldrunarfræðafélagsins,
Hrönn Ljótsdóttir og
Sigurbjörg Hannesdóttir