Iðjuþjálfinn - 01.11.2009, Síða 24

24 • IÐJUÞJÁLFINN 1 / 2009
Iðjuþjálfar sem starfa með skóla­börnum þinguðu 4. júní síðastliðinn
og voru þátttakendur staddir norður á
Akureyri, í Reykjavík, á Egilsstöðum og
Þórshöfn. Markmiðið með þinginu var
að skapa vettvang fyrir þennan hóp
iðjuþjálfa til að skiptast á þekkingu og
reynslu og var meðal annars fjallað
talsvert um tálma og tækifæri hvað
varðar þátt iðjuþjálfa í eflingu félags­
færni nemenda.
Meginmarkmið iðjuþjálfunar innan
skólakerfisins er að efla almenna þátt­
töku barna og ungmenna við skóla­
tengd viðfangsefni, meðal annars með
því að stuðla að aukinni færni við leik,
nám og félagsleg samskipti. Hlutverk
iðju þjálfa innan skólanna eru mismun­
andi og aðkoma að málum barna með
ólíkum hætti. Í mörgum tilvikum eru
iðjuþjálfar ráðnir beint inn í skólana en
í öðrum eru þeir ráðnir til viðkomandi
sveitarfélags eða tilheyra heilsugæslu og
svæðisskrifstofum um málefni fatlaðra
(Iðjuþjálfafélag Íslands, 2008; Sigríður
Kr. Gísladóttir og Þóra Leósdóttir,
2003).
Með tilkomu laga um skóla án
aðgreiningar (skóli sem er fær um að
sinna öllum nemendum sínum, óháð
stöðu þeirra)(Grétar L. Marinósson,
2008), jókst þörf fyrir breiðari fag­
þekkingu innan skólanna til að koma
til móts við vaxandi fjölbreytni í náms­
þörfum nemenda (Anna Sigríður
Jónsdóttir, Ragnheiður Lúðvíksdóttir
og Soffía Haraldsdóttir, 2005; Hanna
Hjartardóttir, 2004). Þar til nýlega var
hvergi í lögum getið beint um þennan
skóla fyrir alla, en í 17. grein laga um
grunnskóla stendur nú: „Nemendur
eiga rétt á að komið sé til móts við
námsþarfir þeirra í almennum grunn­
skóla án aðgreiningar, án tillits til
líkam legs eða andlegs atgervis.“ (Lög
um grunnskóla, 2009).
Þjónusta iðjuþjálfa í skólum einskorð­
aðist lengi framan af við börn með
hreyfiþroskaröskun eða fötlun af
ýmsum toga. Rannsóknir benda hins
vegar til að þau börn sem iðjuþjálfar
hafa þjónað glími mörg hver einnig við
sálfélagslegan vanda, sem meðal annars
getur birst í slakri félagsfærni (David­
son, 2005; Gerður Gústavsdóttir,
Helga Guðjónsdóttir og Valrós Sigur­
björnsdóttir, 2005; Iðjuþjálfafélag
Íslands, 2008; Sólrún Ásta Haralds­
dóttir, 2008).
Félagsfærni er félagslega viðurkennd
lærð hegðun, sem gerir okkur kleift að
eiga árangursrík samskipti við aðra og
að forðast óásættanlegt atferli. Í því felst
til dæmis að kunna að deila með
öðrum, setja sig í spor annarra, hjálpa
og hrósa. Mikilvægt er að öðlast slíka
færni, því þeir sem búa yfir öflugri
félagsfærni eru líklegri til að eiga frum­
kvæði að samskiptum, viðhalda þeim
og aðlaga sig að breyttum aðstæðum
(Reykjavíkurborg, Mennta svið 2008).
Börn sem glíma við skerta félagslega
færni geta átt erfitt með að bindast
vináttuböndum, upplifa sig einangruð
og einmana. Þau sýna oft slakan náms­
árangur miðað við jafnaldra og eiga
erfiðara með að aðlagast hópi. Þar sem
samskipti og sambönd við jafnaldra í
bernsku gegna mikilvægu hlutverki í
velgengni síðar í lífinu verður skólinn
að skapa umhverfi sem styður við
félagsfærni og þar sem hvatt er til
umburðarlyndis. Það að vera ekki
viður kenndur í félagahópnum hefur
sýnt sig að hafa ákveðið forspárgildi
hvað varðar námsárangur, brottfall úr
skóla, geðheilsuvanda og andfélagslega
hegðun á fullorðinsárum (Case­Smith
og Rogers, 2005; Gadeyene, Ghesquiére
og Onghena, 2004; Meadan og
Monda­Amaya, 2008; Sólrún Ásta
Haraldsdóttir, 2008). Áætlað hlutfall
barna sem glímir við skerta félagslega
færni er samkvæmt rannsókn Mishna
og Muskat (2004) töluvert hátt eða allt
að 40% nemenda með sérþarfir.
Talsvert hefur verið gert til að koma
til móts við þessar þarfir nemenda í
leik­ og grunnskólum landsins. Nægir
þar að nefna nýlega skýrslu starfshóps
um leiðir til að efla sjálfsmynd og
félagsfærni barna/nemenda, sem unnin
var á vegum Menntasviðs Reykjavíkur­
borgar. Þar eru settar fram ýmsar leiðir
til þess að bæta þennan þátt í starfi
skóla, svo sem að sérhver skóli marki
s é r s t e fnu og áæt lun þa r s em
skilgreindur verði ábyrgðaraðili innan
hvers skóla sem hafi umsjón með
málaflokknum. Þar verði meðal annars
tekið mið af niðurstöðum rannsókna á
líðan nemenda og þær nýttar við
aðlögun lífsleiknikennslu. Einnig er
mælt með notkun gátlista sem jafnframt
eru kynntir í skýrslunni (Reykja­
víkurborg, Mennta svið 2008).
Víða er því þó þannig háttað að
skólar hafa ekki bolmagn til að sinna
eflingu félagsfærni sem skyldi, sér í lagi
Iðjuþjálfinn og efling félagsfærni
grunnskólanemenda
■ Sigríður Kristín Gísladóttir
iðjuþjálfi
Sjúkrahúsinu og heilsugæslustöðinni
Akranesi og Akraneskaupstað