Skólavarðan - 01.09.2007, Blaðsíða 6

6
SKÓLAVARÐAN 6.TBL. 7. ÁRG. 2007
húsin ef eitthvað bilar. Er þá ekki sjálfsagt
að leita eftir hjálp þegar kemur að börnum
okkar?
Nýjar leiðir
Undanfarna áratugi hef ég unnið með
unglingum og foreldrum þeirra við
margvíslegar kringumstæður. Ég hef
ferðast um landið og haldið fundi í
skólum með kennurum, nemendum og
foreldrum. Hjá fl estum gengur vel en sums
staðar er pottur brotinn. Og stundum er
brotið svo alvarlegt að erfi tt er að gera
við það. En það er aldrei óviðráðanlegt.
Það er aldrei of seint. Og þá komum við
enn inn á sameiginlegt svið. Börnin þeirra
eru börnin okkar. Við berum sameiginlega
ábyrgð, samfélagið þarf að geta rétt fram
hjálparhönd. Öll börn og unglingar eru
samferðamenn okkar, ekki bara okkar
eigin afkvæmi.
Forvarnarstarfi er stundum skipt í þrjá
aðalfl okka. Í fyrsta lagi starf sem unnið
er við grasrótina, hjá æskulýðsfélögum,
íþróttafélögum, kirkjum landsins o.s.frv.
Í öðru lagi er það starf sem felst í því að
grípa inn í líf unglings þegar einkenni
um alvarlega erfi ðleika koma í ljós. Og í
þriðja lagi þegar unglingur er svo hætt
kominn að hann þarf á stofnunum og
langtímameðferð að halda.
Árið 2004 var sett á laggirnar fyrirtæki
sem við kölluðum Ný leið, ráðgjöf (sjá
www.nyleid.is). Okkur langaði til að
sannreyna kenningar og meðferðarúrræði
sem byggjast að miklu leyti á skoðunum
og reynslu dr. Harvey Milkman sem hefur
verið prófessor í sálarfræði við háskólann
í Denver, ritað margar bækur og fl utt
fyrirlestra víða um heim. Úrræðin og
meðferðin felast í því að unglingarnir (og
foreldrarnir) sækja námskeið en eru að
öðru leyti virkir í sínu venjulega umhverfi ,
skóla, vinnu o.s.frv. Má því segja að
forvarnarstarf af þessu tagi tilheyri öðru
stigi sem nefnt var hér að framan.
Námskeið og meðferð af þessum
toga fela í sér fjóra meginþætti:
• Listnám þar sem jákvæður sköpunar-
kraftur unglinga er virkjaður.
• Vellíðan án vímuefna þar sem ung-
mennum er kennt að láta sér líða vel án
vímuefna.
• Hópmeðferð þar sem hugrænni atferlis-
meðferð er beitt til að kenna unglingum
nýjar leiðir til að bregðast við erfi ðum
aðstæðum og auka félagslega færni
þeirra.
• Sjálfstyrking þar sem unglingum er
hjálpað til að draga fram mátt sinn og
megin.
Þann 21. júlí árið 2006 undirrituðu ráð-
herrar félags- og heilbrigðismála sam-
komulag við Nýja leið um meðferðar-
starf fyrir ungt fólk. Úrræðið verður
rekið sem tilraunaverkefni til ársins
2008 og stendur til boða ungmennum
á höfuðborgarsvæðinu og reyndar um
allt land. Sérstakur stýrihópur hefur
verið verkefninu til halds og trausts, en
í honum eru þeir Páll Biering, dósent í
geðhjúkrun við HÍ, Guðberg K. Jónsson,
Rannsóknarstofu HÍ um mannlegt atferli,
Héðinn Unnsteinsson, sérfræðingur í
stefnumótun, Þórarinn Eyfjörð, fram-
kvæmdastjóri SFR – stéttarfélags í
almannaþjónustu, leikstjóri og listrænn
stjórnandi og Harvey Milkman prófessor
við Denver-háskóla.
Nú þegar hafa verið haldin námskeið og
verkefnið er í fullum gangi. Því er eðlilegt
að spurt sé: Hvernig hefur gengið? Kannski
er best að svara með orðum þeirra sem
málið varðar helst og hafa tjáð sig.
1. Undirrituð eru foreldrar tveggja
unglingsstúlkna sem hafa tekið þátt
í lífsleikninámskeiði hjá Nýrri leið
þennan fyrsta vetur. . . Við erum mjög
ánægð með þetta form á „meðferð“
utan stofnana þar eð það hentar ung-
lingum eins og okkar afskaplega vel.
Að nálgast unglinga með hegðunar-
vandamál, lífsleiða, skólaleiða og í
tilfi nningalegri kreppu á þennan hátt,
þ.e. með því að örva þau til að nota
ýmis listræn tjáningarform, veita þeim
þjálfun í samskiptum og lífsleikni
hefur nú sýnt að skilar góðum árangri
. . . Enda er allt nánasta fjölskyldunetið
tekið til skoðunar, leitað að orsök
vandamálanna og foreldrum leiðbeint
bæði í einstaklingsviðtölum og í hópum
. . .
2. Mín reynsla sem foreldri í lífslistinni/
NL ráðgjöf er mjög góð. Það að vakna
sem bláeygur sakleysingi og uppgötva
að barnið manns sé í vanda og búið að
vera lengi þarf ekki að vera minna áfall
en jafnvel andlát í fjölskyldunni . . . Að
vera á sama tíma reiður út í aðstæður/
ungling, sorgmæddur því unglingur
og jafnvel maki fara inn í nýtt hólf í lífi
manns, vanmáttugur og skíthræddur
getur verið erfi tt jafnvel við „bestu
aðstæður“ . . . Mjög mikilvægt er einnig
að ég skynja nú að það er aðgangur að
fólki sem ég get leitað til í vanda ef
vandræði verða framreidd á „silfurfati“
framtíðarinnar.
Í þessari stuttu grein langar mig fyrst og
fremst til þess að leggja áherslu á að við
getum víða fengið hjálp. Vímulaus æska/
foreldraráðgjöf, félagsþjónusta og fulltrúar
barnaverndar og Barnaverndarstofa eru
til taks. Bregðumst skjótt við ef við sjáum
eða okkur fi nnst eitthvað fara úrskeiðis
með börnin okkar.
• Börnin mín og börnin þín eru börnin
okkar. Við eigum samleið og berum
samfélagslega ábyrgð.
• Verum vakandi yfi r velferð barna
okkar. Því fyrr sem við komum auga
á að eitthvað fer úrskeiðis þeim mun
auðveldara er að lagfæra það. Reynum
að missa aldrei góð tengsl við börnin
okkar - annars er voðinn vís.
Kannski er það einmitt í sköpunarkraftinum
og sköpunargleðinni sem við fi nnum
okkur sjálf og ánægju lífsins.
Jón K. Guðbergsson jon@nyleid.is
Höfundur er fjölskylduráðgjafi .
Í bæklingi um námskeiðið
Lífslistin segir m.a.:
„Námskeiðið vísar ungu fólki í vanda á
nýjar leiðir til að takast á við vanlíðan og
hegðunarvandamál ... Nemendurnir geta
dvalið hjá fjölskyldu sinni og stundað skóla
eða vinnu því þátttaka krefst ekki vistunar
á stofnun. Erlendar rannsóknir hafa sýnt
að hliðstæð þjónusta skilar ekki síðri
árangri en stofnanavistun og er auk þess
ódýrari. Með Lífslistinni er í senn leitast
við að virkja og þjálfa listræna hæfi leika
... Þar býðst ungu fólki, á aldrinum 14-18
ára, vettvangur til listrænnar sköpunar, og
þjálfunar í samskiptum og lífsleikni sem
mótvægi við áhættusama hegðun, s.s.
vímuefnaneyslu, hegðunar- og geðræn
vandamál.“
GESTASKRIF