Skólavarðan - 01.12.2008, Blaðsíða 10

10
bæKUR
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 8. ÁRG. 2008
Gæfuspor eftir Gunnar Hersvein er í miklu
uppáhaldi hjá mörgum og nú var að koma út
eftir hann bókin Orðspor. Skólavarðan fékk
leyfi höfundar til að birta brot úr kafla sem
fjallar um kennara og Gunnar var í leiðinni
spurður tveggja spurninga, í fyrsta lagi: Um
hvað fjallar bókin?
„Mottó bókarinnar er að enginn verði full-
gerð persóna fyrr en hún finnur hjá sér
knýjandi þörf til að láta gott af sér leiða
í samfélaginu“, segir Gunnar. „Markmið
bókarinnar er að sporna gegn kæruleysi og
aðgerðaleysi með uppbyggilegri gagnrýni
og athugun á samfélagsmálum. Tekið er á
uppeldismálum, jafnréttismálum, umhverfis-
málum og trúmálum og rætt ítarlega um
hlutverk fjölmiðla. Þá fjalla ég um fjölmörg
gildi og þýðingarmikla þætti, svo sem sjálf-
stæða hugsun, fyrirmyndir, fegurð, fátækt
og velmegun, hið góða og lygina, nægjusemi
og jákvætt hugarfar, völd og umönnun,
frístundir kynjanna og karllægar fréttir.“
Í öðru lagi spurðum við Gunnar um eftir-
farandi: Hugsanlegt er að ástandið sem hér
hefur skapast skuldsetji næstu kynslóðir
í topp og börnin sem nú vaxa úr grasi eigi
eftir að hugsa okkur þegjandi þörfina.
Hvernig búum við til samhljóm um góð og
falleg gildi við þessar aðstæður? Er ef til vill
hætta á því að við taki þjóðernisstefna og
jafnvel fasismi?
„Aðferðin til að endurreisa samfélagið,“
svarar Gunnar, „felst í því að skipta um
tíðaranda ef svo má segja og setja þau
gildi á oddinn sem meðal annars hafa verið
kennd í skólastofum landsins: Samábyrgð
og samkennd. Tíðarandinn hefur ekki verið
í takt við þau gildi sem kennarar hafa viljað
rækta og efla með börnum. Taumleysið
hefur ætt um og annað orðið undir. Nú hefst
baráttan milli nægjusemi og áframhaldandi
taumleysis og í þeirri baráttu er mikilvægt að
stéttir eins og kennarar liggi ekki á liði sínu.
Hugsjón kennarans nær út fyrir skólastofuna
og nú er lag til að breiða út boðskapinn með
aðferðum sem þegar eru kunnar.“
keg
Gunnar Hersveinn skrifar um kennarastéttina
í nýútkominni bók sinni, Orðspor
Lifandi kennsla er undrið sem
bæði er mest gefandi og krefjandi
Brot úr bókinni þar sem höfundur fjallar um kennara og kennarastarfið
KENNARI ER OPIN BÓK
Kennari getur ekki leynt innri manni sínum: hann verður berskjaldaður fyrir túlkun.
Kennarastarfið er svo feikilega gegnsætt starf. Það er sama hvað kennarinn
lærir mikið í faginu sínu, hvað hann tileinkar sér mikla kennslutækni og æfir sig
í uppeldisfræðum, það er sama þótt hann leggi sig allan fram um að fela sig í
kennarafötunum og það er sama hvað hann setur upp margar grímur og tileinkar sér
fjölbreytta stjórnunartækni, hann er nánast ávallt eins og opin bók fyrir nemendum
sínum.
Kennari yngri barna getur ekki leynt innri manni sínum lengi, hann er ef til vill
með fleiri en tuttugu börn umhverfis sig í kennslustofunni alla virka daga vikunnar
og börnin læra að þekkja hann. Þau lesa hluta af persónuleika hans, kosti og galla
af hegðun hans, sanngirni og ósanngirni, sálarþroska og siðgæðisvitund. Hann
verður trúnaðarvinur nemenda sinna og veit stundum það sem aðrir vita ekki.
Börnin segja svo frá kennaranum sínum heima hjá sér og hann verður óbeinn
áhrifavaldur á heimilinu, því hann er verkstjóri í ákveðnum þáttum í menntun
barnsins. Helstu einkenni kennarans verða smátt og smátt kunnug nemendum og
foreldrar heyra enduróm þeirra: skap, viska, réttlætiskennd og stilling.
Verkefnin sem kennarar barna glíma við eru mörg og óvenju mikilvæg.
Höfuðverkefnið er að mennta börnin og auka líkurnar á farsæld þeirra í námi og
síðar starfi. Flestir kennarar nema einnig ósjálfrátt andlega líðan barnanna og leggja
sitt af mörkum til að hún verði góð, þurfa til dæmis að kunna að kljást við einelti.
Þannig gefur kennarinn ætíð af persónu sinni og verður um leið berskjaldaður fyrir
túlkun eða gagnrýni. En sá sem gefur mikið þarf nauðsynlega á einhverri orkulind
að halda.
Sérhver kennari þarf innan fræða sinna og kunnáttu að finna stöðu sína gagnvart
nemendum: hver verður stjórnunarstíllinn, hvert viðmótið, hversu mikið vill hann
opna sig, hvernig líður honum vel, hvernig öðlast hann virðingu nemenda og
væntumþykju?
Þessi þáttur kennarastarfsins, lifandi kennsla, er undrið sem bæði er mest gefandi
og krefjandi. Þetta verður að heppnast og ef það gerir það ekki, leiðist öllum.
Kennarinn stígur á svið og spinnur sig áfram og alla leið inn í hugann og inn í hjartað
og veitir ennfremur innsýn í sig sjálfan.
Kennarar þurfa að gefa óvenjumikið af sjálfum sér til að verkefnið heppnist og eru
viðkvæmari fyrir gagnrýni en margar aðrar stéttir. Reyndar einkennir það alla góða
starfsmenn í öllum stéttum að þeir gefa af sjálfum sér en fáir þurfa að opinbera
sjálfa sig jafnmikið og kennarar í grunnskóla. Enda verða þeir ógleymanlegir.
Þetta feikilega gegnsæi krefst að minnsta kosti tveggja mikilvægra þátta, annar
liggur hjá kennurum og hinn hjá foreldrum. Kennarinn þarf einhvern veginn að búa
sig undir gagnrýni og temja sér að svara henni á yfirvegaðan hátt. Hann má gjarnan
taka gagnrýni alvarlega en alls ekki of persónulega. Hann liggur vel við og má búast
við höggum. Foreldrar eru vissulega mjög sundurleitur hópur en þeir verða að læra
að virða starf kennarans og gæta sín á því að gera greinarmun á persónu hans
og aðferðum. Foreldrar eiga að gera kröfur og það eru þeir sem ættu að geta veitt
kennurum uppbyggjandi aðhald. Foreldrar mega hins vegar ekki gera of miklar
kröfur og þurfa að muna eftir þakklætinu.
Gunnar Hersveinn
Lj
ós
m
yn
d
ir
f
rá
h
öf
un
d
i