Skólavarðan - 01.12.2008, Blaðsíða 19

FAGMENNSKA KENNARA
SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 8. ÁRG. 2008
19
starfsins vera að auðvelt var að samþætta
vinnu og fjölskyldulíf og það var talinn
einn af megináhrifaþáttum starfsánægju.
Kennsla eða starf í leikskóla og á yngstu
stigum grunnskóla er hér skilgreint sem
kvennastarf og, eins og rannsakendur segja,
vísað með óbeinum hætti til kvenna sem
umönnunaraðila fremur en starfsmanna á
vinnumarkaði.
Í nýrri rannsókn minni, sem ég skilaði
nýverið í háskólanum mínum, Institute
of Education, í London, fjallaði ég um
leikskólastjórann og vandamál í starfs-
mannahópnum. Þetta er stofnana-rannsókn,
framkvæmd í einum leikskóla þar sem ég
tók viðtöl við um 70% starfsfólksins. Þar
lýstu bæði leikskólakennarar og annað
starfsfólk ánægju með að tekið var tillit
til fjölskylduaðstæðna þeirra, m.a. með
þessum orðum:
...Mér finnst mikið svona tekið tillit til
mín að ég sé líka með fjölskyldu án þess
að það hafi mikil áhrif á starfið. ...Þú ert
aldrei í þessari togstreitu hvort á að láta
ganga fyrir, vinnuna eða heimilið. Ég hef
verið að vinna á vinnustað þar sem að ...ef
ég þurfti að vera heima með veikt barn þá
gerði ég það, samt með móral....
Ég vek athygli á að þetta er rannsókn í
einum leikskóla en mér segir svo hugur
að þessi viðhorf finnist í fleiri leikskólum.
Í umræðum tengdum þessu hefur starfs-
hlutfall leikskólakennara verið til skoðunar
og á stundum hefur komið fram gagnrýni á
þann fjölda sem er í hlutastarfi. Rætt hefur
verið um faglegt ábyrgðarleysi vegna þess
að leikskólakennarar yfirgefi vinnustaðinn
á miðjum degi og skilji börnin eftir í
höndum starfsfólks sem er án tilskilinnar
sérfræðimenntunar. Ekki síst hafa þessi
mál verið rædd í tengslum við stöðu
deildarstjóra. Í doktorsnámi mínu gerði ég
verkefni um fagþróun leikskólakennara árið
2005, og fékk rýnihóp forystumanna í Félagi
leikskólakennara til að ræða um verkefnið.
Einn þátttakandi tók svo til orða:
Eitt af því sem plagar okkur af því við
erum kvennastétt … er að fólki finnst það
bara mannvonska þegar maður leyfir sér að
segja að deildarstjórar eigi að vera í hundrað
prósent starfi … þú færð hvergi svona starf
í samfélaginu, deildarstjórastarf, nema að
vera í hundrað prósent starfi. Þetta erum
við ekki búnar að tileinka okkur, þessi stétt.
Við viljum svolítið ennþá ráða því hvernig
og hvar við vinnum. Við þurfum að taka þá
umræðu og höfða til faglegrar ábyrgðar …
Ýmsir fræðimenn halda því fram að
starf með ungum börnum sé kynlægt eða
kvenlægt (gendered), enn á ábyrgð kvenna
og þær væntingar séu inngrónar í menningu
leikskólanna (Cameron o.fl., 1999). Peter
Moss (2006) heldur því fram að þær
aðstæður séu ekki tilkomnar eingöngu vegna
launakjara. Miklu fremur séu það ríkjandi
þjóðfélagsviðhorf og hvernig menntun leik-
skólakennara og starfsvettvangurinn við-
haldi og endurskapi stöðugt kvenlæga
starfstétt. Hér kemur því fagleg og þjóð-
félagsleg ábyrgð leikskólakennara og
kennaramenntunarstofnana við sögu og
kallast á við stöðu kvenna í karllægum
heimi í gegnum aldirnar. Og kvennastéttin
kallast einnig á við hina hefðbundnu
skilgreiningu á fagmennskuhugtakinu. Ég
hef alltaf verið harður talsmaður þess að
auðvitað sé eðlilegt að deildarstjórar og
helst allir leikskólakennarar séu í fullu starfi,
m.a. á grundvelli ábyrgðarskyldunnar en á
grundvelli þessara niðurstaðna spyr ég mig
hvort ekki sé vænlegra að sleppa „blame
and shame“ aðferðafræðinni, eins og Acker
(1999) segir, eða skammastu þín aðferðinni,
og beina athyglinni þeim mun ákveðnar að
því hvernig fagmennska þeirra sem vinna í
leikskóla sé best nýtt í þágu heildarinnar og
ég kem betur inn á það síðar. Og eins og
Acker (1999) segir einnig: Konur standa sig
afar vel á vinnumarkaði en þeim líður samt
oft svo skrambi illa með það!
Hugtakið Gullna tímabilið eða „the golden
age“ hefur verið notað af breskum fræði-
mönnum um tímabilið 1955 til 1975 í
Bretlandi. Þá var sjálfræði kennara mikið
Fröbel umbreytti móðurhlutverkinu
í formlegt starfshlutverk.
Arna H. Jónsdóttir