Skólavarðan - 01.12.2008, Blaðsíða 21

SKÓLAVARÐAN 7.TBL. 8. ÁRG. 2008
Fáir starfandi grunnskólakennarar þekkja
skóla án skólasafns. Ákvæði hefur verið í
lögum um grunnskóla allt frá árinu 1974
um að í hverjum skóla skuli vera skólasafn,
í hjarta skólans. Skólasöfnin hafa þó alltaf
þurft að berjast fyrir tilvist sinni.
Starfsmenn þeirra hafa bæði barist fyrir því
að verksvið þeirra yrði betur skilgreint og
hvaða kröfur skuli gerðar til þeirra sem starfa
á skólasafninu. Mörg starfsheiti hafa orðið
til. Sumir tala um tuttugu og tvö mismun-
andi starfsheiti og þá er einnig misjafnt
hvaða menntun starfsmenn skólasafnanna
hafa. Sumir eru grunnskólakennarar, aðrir
grunnskólakennarar með viðbótarmenntun
og í seinni tíð er orðið æ algengara að
skólasöfnin séu mönnuð bókasafns- og upp-
lýsingafræðingum.
Oft er erfitt að sækja nægilegt fjármagn
til að rekstur skólasafnsins gangi sem
skyldi. Ég veit ekki um neitt skólasafn sem
er sátt við þá fjárveitingu sem það fær. Samt
eru þessar stofnanir yfirleitt vel reknar og
reynt að gæta þess að fara ekki fram úr
áætlunum. Ef vel á að vera þurfa skólasöfnin
að sinna innkaupum á bókum og ýmsum
öðrum gögnum, bæði fyrir nemendur og
starfsmenn. Má þar nefna gögn myndbönd,
margmiðlunargögn og margt fleira.
Til að skólasafnið sinni sínu hlutverki
Öllum er ljóst að til þess að skólasafn geti verið
skilvirk stofnun þarf að gæta vel að nokkrum
hlutum. Má þar fyrst nefna að tryggja þarf
nægilegt fjármagn svo skólasafnið geti sinnt
þeim bóka- og efniskaupum sem nauðsynleg
eru til að mæta þörfum nemenda, kennara
og annars starfsfólks. Einnig þarf að tryggja
gott aðgengi að skólasafninu því safn sem
nemendur sækja ekki heim er ekki vel notað.
Til að þjóna sem flestum hafa margir skólar
til dæmis farið þá leið að sameina tölvuver
og skólasafn og kalla upplýsingaver. Ég kýs
að kalla mitt vinnusvæði þekkingarsmiðju,
fyrst og fremst til að fólk fjarlægist þá
hugsun að upplýsingar eða upplýsingalæsi
kalli bara á tölvur, sem virðist nokkuð
almenn hugsanavilla.
Þá skiptir ekki síst máli að starfsmaður
safnsins hafi getu og hæfni til að sinna
sínum verkum vel. Hann þarf helst að vera
bókasafns- og upplýsingafræðingur eða
kennari með viðbótarmenntun í bókasafns-
og upplýsingafræðum. Auðvitað eru margir
sem sinna skólasöfnum af miklum sóma
þótt þeir hafi ekki þessa menntun en starfið
getur orðið þeim mjög erfitt nema þeir sinni
endurmenntun af mikilli elju.
Vinnuumhverfi skólasafna er nefnilega
alltaf að breytast og ekki hvað síst þegar æ
meira reynir á rafræna miðla og að nemendur
læri að taka ábyrgð á þeim heimildum og
gögnum sem þeir þurfa að nýta í námi.
Upplýsingaleit og úrvinnsla fer oftast fram
á skólasafni eða í upplýsingaverum sem eru
samansett af tölvuverum og skólasöfnum.
Baráttan fyrir starfsheitinu
Það þarf ekki að benda fagfólki í
grunnskólum landsins á gildi þess að efla
skólasöfn og að þeim sé nokkur sómi
sýndur. Ekki hvað síst þegar hugað er að
því að bæta og auka bóklestur barna. Það
kann að hljóma hjákátlega en það virðist
alltaf gleymast þegar samið er um kaup
og kjör við grunnskólakennara að hugtakið
skólasafnskennari hefur aldrei verið
skilgreint af Kennarasambandi Íslands. Ég
hef staðið í þessari umræðu við alla sem ég
tel málið varða og alltaf er mér bent á það
sama, það er bara ekki til fjármagn til þess
að breyta þessu.
Nefna má sem dæmi að fyrir um átta
árum lágu tvær nýjar starfsheitisumsóknir
fyrir hjá Kennarasambandinu, önnur var um
starfsheitið námsráðgjafar og hin var um
skólasafnskennara. Öll undirbúningsvinna
var í lagi og skilgreiningar útfærðar enda
búnar að bíða heilt samningstímabil áður
en þá höfðu skólasafnskennarar bara
„óvart” gleymst. Viti menn, enn gleymdust
skólasafnskennarar en nýtt starfsheiti
námsráðgjafa flaug inn enda mjög
mikilvægt. En af hverju ekki starfsheiti
á skólasöfnum? Eru starfsmenn þeirra
ekki mikilvægir? Þá kom enn eitt svarið.
Jú, við áttum nefnilega ekki mann í stjórn.
Þetta var ekki sú faglega sýn sem ég taldi
að stjórnarmenn kennarafélaganna hefðu.
Er það ekki þannig að stjórnarmenn standi
vörð um alla starfsmenn sem falla undir
Kennarasambandið?
Samkvæmt núgildandi kjarasamningum
þýðir þetta fyrir okkur í launum að við
röðumst tveim flokkum neðar en almennur
umsjónarkennari og um fimm til sex
flokkum neðar en námsráðgjafar. Það er svo
undir hverjum skólastjóra komið hvaða starf
fer fram á skólasafninu.
Þann 1. júní síðastliðinn voru sett ný
lög um grunnskóla. Í þeim er ekki minnst á
skólasöfnin en samt kemur fram í 25 grein
laganna mikilvægi mismunandi námsleiða, til
dæmis notkun tæknimiðla, upplýsingatækni
og safna- og heimildavinnu. Hvar er þeirri
vinnu ætlað að fara fram?
Nú skora ég á þig sem þetta lest og aðra
sem starfa í grunnskólum landsins að láta
þig málið varða. Þetta er ekki viðunandi
staða og stefnir í að það metnaðarfulla starf
sem víða fer fram á skólasöfnum landsins
verði að engu. Kannski hverfa skólasöfnin
alveg ef við bregðumst ekki við. Stöndum
vörð um skólasöfnin okkar því það er okkar
allra hagur.
Siggerður Ólöf Sigurðardóttir
Höfundur er grunnskólakennari og nemi í bókasafns- og
upplýsingafræði MLIS
Í hjarta skólans
- nokkur orð um stöðu skólasafna í grunnskólum landsins
Þetta er ekki viðunandi staða og stefnir í að það
metnaðrarfulla starf sem víða fer fram á skólasöfnum
landsins verði að engu. Kannski hverfa skólasöfnin alveg
ef við bregðumst ekki við þessum breytingum.
21
Siggerður Ólöf Sigurðardóttir
SKóLASöFN