Tímarit Máls og menningar - 05.12.2002, Blaðsíða 10

Austurríkis, fyrrverandi formaður og helzti
máttarstólpi Frelsisflokksins til margra ára,
stóð fyrir því fyrr í haust að fella samsteypu-
stjórn flokksins og ÖVP, sem verið hafði við
völd frá því í febrúar 2000 – honum fannst ráð-
herralið flokksins hafa gengið of langt í mála-
miðlunum í stjórnarsamstarfinu og fékk flokks-
þing til að lýsa vantrausti á hendur eigin ráð-
herrum. Þar með var hann líka búinn að fella úr
embætti flokksformanninn og varakanzlarann
Susanne Riess-Passer og í vandræðagangnum
í kjölfarið hrundi fylgið. Þrátt fyrir þetta er
sennilegast að mynduð verði ný samsteypu-
stjórn Þjóðarflokks og Frelsisflokks, með
breyttum hlutföllum og án þess að það veki
neina hneykslan í hinum ESB-löndunum.
Margir ráðamenn í öðrum ESB-löndum urðu
reyndar ekki seinir til að fagna óförum Frelsis-
flokksins. Sumir vildu sjá í þeim upphafið að
endalokum uppgangsskeiðs hægripopúlisma í
álfunni, sem margir álíta að hafi hafizt með vel-
gengni FPÖ í kosningunum fyrir þremur árum
og stjórnarþátttökunni í framhaldinu. Þannig
sagðist sænski forsætisráðherrann Göran Pers-
son – sem á sínum tíma var einn aðalhvata-
maðurinn að ESB greip til hinna misráðnu póli-
tísku refsiaðgerða gegn Austurríki – „auðvitað
fagna óförum Frelsisflokksins. Þær ættu að
þýða að það sé útilokað að Austurríki verði til
að hindra stækkunaráform ESB til austurs. Það
eru góðar fréttir fyrir Evrópu.“ Haider hafði hót-
að því að Frelsisflokkurinn gæti reynt að hindra
að væntanlegir ESB-aðildarsamningar við ríkin í
Mið- og Austur-Evrópu – einkum Tékkland –
hlytu afgreiðslu í austurríska þinginu, en samn-
ingarnir geta ekki gengið í gildi nema öll aðild-
arríkin staðfesti þá lögformlega. Og Gernot Er-
ler, varaformaður þingflokks jafnaðarmanna á
þýzka Sambandsþinginu, sagði: „Uppgangs-
skeiði hægripopúlisma virðist vera lokið. Það
eru mikilvægustu skilaboðin upp úr kjörkössun-
um í Vín.“ Stjórnmálaskýrendur eru þó flestir
varkárari. Þótt slík hreyfing dali í einu landi þurfi
það ekki að þýða að samsvarandi hreyfingar í
öðrum Evrópulöndum geri það líka.
22. september 2002: Sambandsþingkosningar
í Þýzkalandi. Þrátt fyrir nokkurt fylgistap frá
síðustu kosningum tókst samsteypustjórn jafn-
aðarmanna og græningja, undir forystu Ger-
hards Schröders kanzlara og leiðtoga Jafnaðar-
mannaflokksins SPD, að halda naumlega velli.
Aldrei í sögu þýzka Sambandslýðveldisins hef-
ur verið eins mjótt á mununum milli „stóru
flokkanna“ og að þessu sinni. Að stjórnin skyldi
hafa haldið velli má þakka því að græningjar
áttu farsæla kosningabaráttu og unnu á, auk
þess sem flokkur fyrrverandi kommúnista í
Austur-Þýzkalandi, PDS, datt út af þingi (vegna
5%-þröskuldarins). Báðir stóru flokkarnir, SPD
og bandalag kristilegu flokkanna CDU/CSU,
fengu 38,5% atkvæða. Græningjar fengu
8,6%, Frjálsir demókratar 7,4% og PDS 4,3%.
Stjórnmálalíf Þýzkalands er enn sér á parti í
Evrópu vegna skugga fortíðarinnar – reynslu ár-
anna 1933-1945 og þess sem þau leiddu yfir
álfuna. Stærð landsins og uppskipting þess í
sambandslönd eiga einnig sinn þátt í að skapa
þýzku lýðræði sérstöðu. Þar í landi eru „megin-
straums“-stjórnmálamenn nær allir sammála
um að halda innflytjendamálum utan við hörð-
ustu víglínur stjórnmálaumræðunnar eins og í
kosningabaráttu fyrir Sambandsþingkosningar.
Reynslan hefur ítrekað sýnt að róttækir flokkar,
sem gætu gert sér mat úr slíkum áherzlum, ná
aðeins árangri á lægra stigi.2 Þýzkir kjósendur
sýna miklu meiri hömlur á því að verja atkvæði
sínu í sambandsþingkosningum til slíkrar „póli-
tískrar tilraunastarfsemi“.
Innflytjendamál komu því lítið við sögu í
þýzku þingkosningabaráttunni.3 Kosningabar-
átta til Sambandsþingsins hefur reynzt mjög
„miðjusækin“ starfsemi á undanförnum árum,
en ólíkt mörgum grannríkjunum – einkum Aust-
urríki, Danmörku og Hollandi – hefur það ekki
skapað raunhæf sóknarfæri fyrir hægripopúlísk-
an innflytjendaandúðarflokk í Þýzkalandi.
15. september 2002: Kosningar til sænska
Ríkisþingsins. Jafnaðarmannaflokkur Göran
Perssons forsætisráðherra tókst að styrkja
stöðu sína sem stærsti flokkurinn og náði með
39,9% atkvæða 144 af 249 þingsætum. Borg-
aralegu flokkarnir eru klofnir; Hægriflokkurinn
(Moderatarna) fékk aðeins 15,1% og 55 þing-
sæti, en Þjóðarflokkurinn – eini flokkurinn sem
meðvitað hafði á stefnuskránni að taka harðar á
innflytjendamálunum – vann óvænt mikið á og
fékk 13,3% og 48 sæti. Þriðji borgaralegi flokk-
urinn, Kristilegir demókratar, fékk 9,1% (33
þingsæti) og Miðflokkurinn 6,1% (22 sæti) en
flokkarnir vinstra megin við Jafnaðarmanna-
flokkinn, Vinstriflokkurinn (SVP, sem er sósí-
alistaflokkur lengst til vinstri) 8,3% og 30 sæti
og Græningjaflokkurinn 4,6% og 17 sæti. Pers-
son myndaði nýja stjórn skipaða eingöngu jafn-
aðarmönnum, sem SVP og græningjar verja
falli eins og á síðasta kjörtímabili gegn því að
nokkur af áherzlumálum þeirra voru tekin upp í
stjórnarsáttmálann.
Hér sýndi það sig að sænskir kjósendur eru
þegar í kjörklefann er komið mjög tregir til að
rugga bátnum og þótt þeim þyki Persson
óspennandi eiga þeir greinilega mjög bágt með
að sjá aðra fyrir sér taka við landstjórninni. Hins
vegar náði Þjóðarflokkurinn – eini flokkurinn
sem opinskátt hafði á stefnuskránni að taka
harðar á málefnum innflytjenda – þeim árangri
að tvöfalda nærri fylgi sitt. Þetta fylgi reyndist
hann hins vegar taka að mestu leyti frá Hægri-
flokknum, ekki frá jafnaðarmönnum, sem er at-
hyglisvert með tilliti til þess að frá öðrum lönd-
um eru mörg dæmi um að flokkar sem gera út
á innflytjendaandúð sæki fylgi sitt að töluverðu
leyti til hefðbundinna kjósendahópa miðju-
vinstriflokka. Gefur þetta tilefni til að draga þá
ályktun, að í Svíþjóð, þar sem málefni innflytj-
enda hafa verið á dagskrá á margvíslegan hátt
á síðustu misserum,4 er að minnsta kosti sama
grunntilhneiging varðandi innflytjendamálin
sýnileg, þótt það sem kalla má stöðugleikafíkn
Svía hafi hindrað að það hefði sambærileg áhrif
í kosningum og t.d. í Danmörku.
9. og 16. júní 2002: Þingkosningar í Frakk-
landi: Í krafti einmenningskjördæmakerfis
tókst íhaldsmönnum í kosningabandalaginu að
baki Jacques Chirac forseta að tryggja sér yfir-
gnæfandi meirihluta á þingi – 357 af 577 þing-
sætum – með 33,7% atkvæða. Sósíalistaflokk-
urinn (jafnaðarmannaflokkur Frakklands) fékk
24,1% atkvæða og 140 þingsæti. Restina tóku
vinstriöfgaflokkar, græningjar og fáeinir óháðir
frambjóðendur. Þjóðfylking Jean-Marie Le Pen
Stuðningsmenn Pims Fortuyn
sem myrtur var viku fyrir kosningarnar
í Hollandi sl. vor
08 Pólitík Auðunn Arnórs 5.12.2002 17:34 Page 10