Tímarit Máls og menningar - 05.12.2002, Síða 11

fékk 11,3% atkvæða en ekkert þingsæti. Var
þar með endir bundinn á hina óvinsælu „sam-
búð“ (f. cohabitation) síðustu 5 ára, þ.e. í fyrsta
sinn frá því árið 1997 var meirihlutinn á þingi af
sama pólitíska lit og forsetinn.
21. apríl og 5. maí 2002: Forsetakosningar í
Frakklandi: Í fyrri umferð kosninganna gerðust
þau tíðindi, sem vöktu mikla athygli út um alla
Evrópu og víðar, að Jean-Marie Le Pen, leiðtogi
þjóðernissinnaðra hægriöfgamanna sem hefur
oft áður gefið kost á sér í forsetakosningum án
teljandi árangurs, varð annar á eftir Chirac for-
seta (Chirac fékk 19,6%, le Pen 17,1%); Lionel
Jospin, leiðtogi Sósíalistaflokksins og forsætis-
ráðherra, fékk nokkru færri atkvæði en Le Pen
sem hann túlkaði sem skilaboð kjósenda til sín
um að hann ætti að draga sig í hlé, sem hann
og gerði tafarlaust. Í síðari umferð kosninganna
fékk Le Pen 17.8% en allir aðrir sem á kjörstað
mættu – sem voru öllu fleiri en í fyrri umferð-
inni – sameinuðust um að sýna umheiminum
að Frakkar væru ekki á þeim buxunum að gefa
manni eins og Le Pen raunverulegt tækifæri á
að nálgast völdin í landinu.
Í fyrri umferð forsetakosninganna völdu
margir franskir kjósendur greinilega þann kost
að snupra ríkjandi stjórnmálakerfi í landinu með
því annaðhvort að sitja heima eða greiða
öfgasinnum atkvæði sitt. Fréttaskýrendur eru á
einu máli um, að brautargengi Le Pens og ósig-
ur Jospins megi rekja til óánægju kjósenda
með kerfið. Kjörsókn í þingkosningunum var
aðeins 60,7% (í fyrri umferðinni) og þykir það
skýr vísbending um að stór hluti þjóðarinnar sé
ekki sáttur við þau stefnumál og þær lausnir,
sem hefðbundnir „meginstraums“-stjórnmála-
flokkar boða.
Kom mörgum þessi árangur Le Pens á óvart,
ekki sízt með tilliti til þess að skammt er síðan
flokkur hans klofnaði eftir illdeilur í flokksforyst-
unni og hann er sjálfur kominn af léttasta
skeiði. Það hve hátt hlutfall franskra kjósenda
var tilbúið að styðja hann sýndi svo ekki varð
um villzt hve margir þeirra álíta „megin-
straums“-stjórnmálamenn hafa beðið skipbrot
og hunza vandamál sem brenna á þessum kjós-
endahópum. Áberandi var að í kosningabarátt-
unni fyrir forsetakosningarnar, sem snerist
fyrst og fremst um einvígi þeirra Chiracs og
Jospins, var yfirgnæfandi áherzla lögð á örygg-
ismál innanlands, að fundnar skyldu varanlegar
lausnir á stjórnleysi, ofbeldi og glæpum sem
þykja ríkja einkum í sumum úthverfum stór-
borganna (hverfum innflytjenda og atvinnu-
lausra), en sums staðar í þessum hverfum er
ástandið þannig að jafnvel lögreglan forðast að
láta sjá sig þar. Þar sem Le Pen hefur áratugum
saman staðið fyrir harða stefnu gegn innflytj-
endum og glæpum virtust þessar áherzlur í
„meginstraums“-umræðunni koma honum vel.
17. maí 2002: Þingkosningar á Írlandi: Hinn
íhaldssami Fianna Fail-flokkur forsætisráðherr-
ans Bertie Ahern vinnur 80 af 166 þingsætum
með 41,5% atkvæða. Hinir tveir helztu flokk-
arnir á írska þinginu, annars vegar Fine Gael,
sem er kristilegur demókrataflokkur, fékk
22,5% atkvæða og 31 þingsæti, og hins vegar
Verkamannaflokkurinn, sem fékk 10,8% at-
kvæða og 21 þingsæti.
Snertifletir írskra og íslenzkra stjórnmála eru
fáir. Kaþólsk þjóðernishyggja er þar ráðandi og
jafnaðarmannaflokkur eins og Verkamanna-
flokkurinn á því ekki upp á pallborðið meðal
írskra kjósenda. Írar leggja jafnframt mikið upp
úr hlutleysisstefnu sinni og því að halda sem
mestu af því fjárstreymi sem þeim hefur tekizt
að mjólka út úr styrkjakerfi ESB á síðustu ára-
tugum, en það hefur tvímælalaust hjálpað
þessum fyrrverandi fátæktarútkjálka Evrópu á
sama velmegunarstig og það sem bezt gerist í
álfunni. Innflytjendamál horfa þar jafnframt
öðru vísi við en í Bretlandi eða á meginlandinu,
þar sem Írland hefur á síðustu öldum fyrst og
fremst verið land sem fólk flutti á brott frá, ekki
til. Þar er sennilega komið það atriði sem Írland
á hvað helzt sameiginlegt með Íslandi; eyríki á
norðvesturjaðri Evrópu sem um aldir var fátækt
en hefur í tíð síðustu kynslóða brotizt til vel-
megunar og er því nú orðið aðlaðandi höfn fyr-
ir ýmsa innflytjendahópa.
15. maí 2002: Þingkosningar í Hollandi: Mikil
umskipti verða í þessum kosningum: stærsti
flokkur verður Kristilegi demókrataflokkurinn
undir forystu Jan-Peter Balkenende með
27,9% atkvæða og 43 af 150 þingsætum.
Ótvíræður sigurvegari kosninganna er þó Listi
Pims Fortuyn (LPF), en stofnandi hans og leið-
togi, Pim Fortuyn, var myrtur viku fyrir kosn-
ingarnar. Listinn fékk 17% atkvæða og 26
þingsæti. Frjálslyndi íhaldsflokkurinn Flokkur
frelsis og lýðræðis (VVP) fékk 15,4% og 24
þingsæti. Úrslitin voru sögulegur ósigur fyrir
Verkamannaflokkinn, sem fékk aðeins 15,1%
og 23 þingsæti, en VVP tapaði einnig miklu
fylgi frá því í síðustu kosningum. Engu munaði
að frjálslyndi vinstriflokkurinn D66 félli út af
þingi.
Mynduð var samsteypustjórn kristilegra
demókrata og LPF, sem varð þó skammlíf,
enda LPF svo að segja höfuðlaus her eftir svip-
legt fráfall Fortuyns, sem vinstriöfgasinnaður
hollenzkur einfari myrti. Fortuyn, sem hafði
m.a. starfað sem félagsfræðiprófessor, var lit-
ríkur persónuleiki – samkynhneigður og sérvit-
ur – og sannarlega með munninn fyrir neðan
nefið. Það sem höfðaði til kjósenda var hve
tæpitungulaust hann talaði um stjórnmál, sem
fólk átti ekki að venjast af „meginstraums“-at-
vinnustjórnmálamönnunum. Meðal þess sem
Fortuyn boðaði var að stöðva frekari aðflutning
fólks frá fátækum ríkjum, einkum múslima, til
Hollands. Setningar eins og: „Hvers vegna ætti
mitt land að bjóða fólk velkomið, sem fordæm-
ir mig fyrir kynhneigð mína?“ höfðuðu augljós-
lega til hollenzkra kjósenda og gerðu það jafn-
framt erfitt að draga Fortuyn í dilk með öðrum
popúlistum á hægrikantinum í evrópskum
stjórnmálum, svo sem Jörg Haider í Austurríki
eða Piu Kjærsgaard í Danmörku.
30. apríl 2002: Lögþingskosningar í Færeyj-
um: Fylkingar sjálfstæðis- og sambandssinna
reynast því sem næst hnífjafnar, en sam-
steypustjórn sjálfstæðissinna tekst að tryggja
áframhaldandi stjórnarsamstarf undir forystu
Anfinns Kallsbergs, lögmanns Færeyja. Þar
sem spurningin um hugsanleg sambandsslit
við Danmörku yfirgnæfir öll önnur pólitísk mál í
Færeyjum um þessar mundir koma þeir
straumar sem efst eru á baugi í þjóðríkjunum í
kring lítið við sögu.
bls. 11Stefna kosningastraumar Evrópu til Íslands?
08 Pólitík Auðunn Arnórs 5.12.2002 17:34 Page 11