Félagsbréf - 01.03.1963, Blaðsíða 20

renna. Hér mun ég fylgja tímatalsyfir-
litinu í nýlegu riti Paolo Graziosi,
Die Kunst der Allsteinzeit. Er tími
kuldaskeiðanna, ártölulega og miðað
við Krists fæðingu, sem hér segir:
Giinz stóð yfir frá um 600 000 til um
540 000, Mindel frá um 480 000 til
um 380 000, Riss frá um 240 000 til
um 180 000 og Wiirm frá um 120 000
til um 13 000 f. Kr. Megin úr-
vinnsluefni fornleifafræðinga er jafn-
an allt það, sem menn hafa búið til
og eftir sig látið. Og kennileiti forn-
leifafræðinnar, þegar gera skal grein
fyrir stærstu áföngum samfélagsþróun-
ar, byggjast beinlínis á áhöldunum.
Þannig er talað um steinöld, meðan
áhaldakosturinn einkennist mjög af
steini. Stóð hún lengur en öll önnur
tímabil í menningarsögu. Hún skiptist
í fornsteinöld, miðsteinöld og nýstein-
öld. Þar á eftir fara koparöld, bronz-
öld og járnöld. Greypast málmaldir
og ritskýrð saga. Er vitað, að ritlist
hófst meðal koparaldarsamfélaga við
þröskuld bronzaldar á fjórða árþúsundi
fyrir Kristsburð. Var það í löndunum
fyrir botni Miðjarðarhafs. Þriggja alda
kerfið svonefnda, en í því voru höfuð-
liðir steinöld, bronzöld og járnöld, er
nú þannig aukið og stendur öðru vísi
að í notkun. Höfundur þess var Dan-
inn Christian Júrgensen Thomsen, og
var það fyrst viðhaft um fornminja-
safnið í Kaupmannahöfn, sem hann
veitti forstöðu. Gerði hann grein fyrir
skipaninni í leiðarvísi um safnið, sem
út kom árið 1836. Hann byggði á glls
8 FÉLAG§BRgF
lags gripum, bæði úr jörðu í Dan-
mörku og annars staðar frá. Sótti hann
byr til þjóðfræðinnar.
Steinöld hin forna er miklu lengri en
hinar báðar. Skiptist hún sjálf í
þrennt. Má nefna kaflana á okkar máli
neðri fornsteinöld, miðfornsteinöld og
cfri fornsteinöld. Ég mun víkja að hin-
um tveimur síðasttöldu.
Þegar Wúrmskeiðið hefst, gerist það
í senn, að Neanderdalsmaðurinn kemur
fram í Evrópu og í áhaldagerð verður
til heildin Moustérien. Er hún kennd
við fundarstaðinn Le Moustier í Frakk-
landi og þaðan skilgreind. Á máli forn-
leifafræðinga er smíðaheild, það sem
á ensku er nefnt industry í þessu sam-
bandi, þrepi lægra en menningaheildin,
á ensku culture. Átt er við áhöldin, sem
fundizt hafa, vopn, verkfæri og hvers
kyns tæki, og smiðaheild talin eftir
samkennum ýmsum, einkum í smíði,
gerðavali og heimkynnum. Eins og
apamennirnir var Neanderdalsmaður-
inn aðallega kjötæta. Veiddi hann nas-
hyrninga, mammútfíla og birni. Vopn-
in voru tinnuvopn eins og áður. Hann
býr í hellum, matreiðir sér fæðuna
við eld og greftrar lík. Margt hefur
verið ritað um siði hans og háttu.
Nokkur fróðleg dæmi er að finna í
bók Herberts Kúhns Das Envachen der
Menscheit. Þar segir, á bls 70 í út-
gáfu hennar í Fischer Búcherei bókum
frá 1958, síðast í kaflanum „Der
Neandertaler“: „All margir Neander-
dalsmenn höfðu verið lagðir til grafar
í eiginlegum skilningi. Er þannig