Félagsbréf - 01.03.1963, Blaðsíða 43

en síðan hefur verið hægt að heimfæra
um hluti eða atburði í raunveruleik-
anum, sem viðkomandi virðist ekki
hafa getað vitað um eftir venjulegum
leiðum. Er hægt að skýra þessi fyrir-
hæri í samræmi við þekktar staðreynd-
ir í sálarlífi okkar, eða þurfum við að
flokka þær undir ESP? Schjelderup
tekur nokkur dæmi til þess að athuga,
hvort, og þá hvernig, þessari spurn-
ingu verði svarað.
Frásagnir, sem skráðar eru löngu
eftir atburði, sem lýst er, getum við
ekki tekið til greina. Rannsóknir hafa
leitt í ljós, live meðvitað minni fólks
er óáreiðanlegt, jafnvel svo, að eftir
fáar mínútur hafa mikilsverð atriði
brenglazt í túlkun þess, sem segir frá,
hvað þá ef langur tími líður og sagan
berst manna á milli. Þess vegna verð-
ur að gera ströngustu kröfur til áreið-
anleika slíkra frásagna. Margar frá-
sagnir eru þó staðfestar af kringum-
stæðunum. Höfundur nefnir dæmi af
því, er látinn maður birtist syni sín-
um og vísar á erfðaskrá, sem enginn
hafði um vitað. Urmull er til af svip-
uðum dæmum. Þau má skýra með
eðlilegum hætti, þannig að smáatvik
eða skyndiáhrif, sem á sínum tíma hafa
ekki náð meðvitundinni, en skilið eftir
minnisspor í dulvitundinni, losni síð-
an fullmótuð eins og fyrir skyndilega
innsýn og berist upp til meðvitundar á
þennan hátt. Höf. færir rök að því
að yfirleitt megi skýra slíkar ósjálf-
ráðar vitranir eftir þekktum stað-
reyndum um sálarlíf manna, enda þótt
möguleiki sé fyrir ESP í sumum tilfell-
um. En einnig hér verðum við að
segja: ekki sannað.
Að lokum ræðir Schjelderup um
miðla og fyrirbæri þeirra, sem ekki er
rúm til að rekja hér. Á'ður hefur ver-
ið minnzt á efnisfyrirbærin. Mörg
önnur fyrirbæri þeirra má skýra á
svipaðan hátt og dæmin hér að framan.
Önnur, svo sem upplýsingar um for-
tíð látinna manna, má skýra með
ákafa viðtakenda að fá sannar upp-
lýsingar samfara eigin gleymsku um
einstök atriði í fari hins látna. Stund-
um er líklegt, að næmi miðilsins fyrir
smáatriðum í fari þátttakenda veiti
honum upplýsingar til að vinna úr, án
þess að hann sjálfur geri sér grein fyr-
ir því. Þetta næmi má glögglega sjá
hjá ýmsum dýrum og hefur eflaust
náð miklum þroska hjá fjölda
miðla. En þótt ýmis miðilsfyrirbæri
megi skýra út frá þekktum stáðreynd-
um, verður ekki gengið fram hjá því,
að í allmörgum tilfellum verður þeim
ekki komið við. Á hvern hátt fær mið-
illinn þessa vitneskju, sem við getum
ekki skýrt með þekktum sálfræðileg-
um lögmálum? Fram hafa komið ýms-
ar skoðanir, og leggur höf. þær hlut-
laust fram fyrir lesendur sína ásamt
rökum með og móti. Þar er að finna
hina spiritisku skýringu, sem ekki
þarf að kynna. Þá er nýspiritisminn,
sem telur, að ekki sé um beint sam-
band að ræða við hina látnu, heldur
fjarhrif frá sálum þeirra. Og loks eru
skýringar, svo langt sem þær ná, sem
byggjast á tilraunum sálfræðinga á
yfirskilvitlegum skynjunum manna
(ESP). En meðan þær tilraunir eru
ekki lengra á veg komnar skyldum við
varlega fullyrða nokkuð um hugsan-
legar skýringar á fyrirbærum miðla.
FÉLAGSBRÉF 31