Frón - 01.01.1943, Page 28

Tvær fullveldisræður
i
Flutt á íslendingamóti í Kaupmannahöfn 1. des. 1941
(hér lítiö eitt aukin).
Þegar sú öld gekk í garð sem vér lifum á, voru ort á íslandi
mörg kvæði til að kveðja gömlu öldina og fagna hinni nýju.
í einu þeirra stendur þetta erindi sem allir kunna:
íslenzkir menn! Hvað öldin ber í skildi
enginn fær séð, hve feginn sem hann vildi.
Eitt er þó vist: hún geymir hel og hildi...
Þessi spádómur hefur rætzt, og það ennþá áþreifanlegar en
skáldið hefur sennilega órað fyrir. Hel og hildur hafa vitjað
íslands með þvílíkum hætti sem aldrei fyrr í sögu landsins, og
má þó búast við að enn sé mikið eftir og ef til vill hið versta.
Atburðir síðustu ára eru þannig vaxnir, að þeir hljóta að hafa
stjakað óþyrmilega við hverjum íslenzkum manni, hvar á
jarðarhnettinum sem hann hefur verið staddur, og þeir knýja
oss til að hugleiða á ný aðstöðu vora í heiminum og hlutverk.
Það er engin furða þó að oss stígi annað kastið til höfuðs
sá stórfelldi mismunur sem hvarvetna verður fyrir ef vér berum
saman það ísland sem nú er, við það sem verið hefur jafnvel í
barnæsku þeirra manna sem ennþá eru á bezta aldii. Allar hinar
verklegu framkvæmdir sem komið hefur verið til leiðar á fáum
áratugum, vegir, brýr, hús og skip, hafa verið stórfellt átak
smárri og félítilli þjóð. Og jafnframt hefur mikil breyting orðið
á hugarfari íslendinga. Vér höfum lifað framsóknartíma með
bjartsýni og djörfum vonum. Ennþá eimir að vísu allt of mikið
eftir af fornum kotungshugsunarhætti, því tjáir ekki að leyna.
Vér berum þess menjar enn í dag og að líkindum langt inn í
ókomna tima, að vér höfum öldum saman verið litilsvirtar undir-
lægjur erlendrar þjóðar. En hvað sem því liður, þykjumst vér
nú orðið þess umkomnir að bera bakið beinna, rétta meira úr
oss en vér gerðum fyrr. Ekki sízt það atriði að land vort var
hafið í tigninni og tók sér sæti meðal ríkja, jafnvel þótt smátt
sé og vesalt, hefur aukið sjálfstraust vort og gert oss upplits-