Morgunblaðið - 18.11.2015, Blaðsíða 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 18. NÓVEMBER 2015
Sumar sögur eru íslenskaðarallt of seint – ef þeim er þásnarað á annað borð – og Efað vetrarnóttu ferðalangur,
höfuðverk ítalska rithöfundarins
Italo Calvino er svo sannarlega ein
af þeim. Bók sem kom fyrst út á
ítölsku árið 1979 og barst hratt um
heimsbyggðina; sannkallað tísku-
verk þess tíma
sem yfirleitt er
talið eitt af höf-
uðverkum póst-
módernismans í
bókmenntum,
sjálfvísandi
meta-saga eins
og það er kallað í
fræðunum, sem
hefði svo gjarnan
átt að berast
hingað með þýðingabylgjunni sem
skilaði til að mynda suðurameríska
töfraraunsæinu upp að ströndum
landsins. En þó seint sé, þá er vissu-
lega fagnaðarefni að loksins sé nú
hægt að lesa bókina á íslensku í
ljómandi þýðingu Brynju Cortes
Andrésdóttur úr ítölsku.
Í eftirmála segir þýðandinn Calv-
ino (1923-1985) hafa verið einn af
frumlegustu höfundum síðustu aldar
og hafi sérstök frásagnargáfan gert
„hann að einum elskaðasta höfundi
Ítala fyrr og síðar“. Og víst er þetta
frumleg og lífleg frásögn sem les-
andinn gleymir sér í, þrátt fyrir að
sífellt sé verið að byrja á nýrri sögu.
Í upphafi bókar lætur höfundur
lesandann vita hvað hann er að fara
að gera: „Þú ert að hefja lestur á
nýrri bók, Ef að vetrarnóttu ferða-
langur eftir Italo Calvino. Slakaðu á.
Hreinsaðu hugann, losaðu þig við
allar aðrar hugsanir.“ (7) Og þetta er
saga um bækur og lestur, sem les-
andinn er dreginn inn í af stjórnsöm-
um sögumanninum og fyrr en varir
hefst titilsagan og þar er allt þoku-
kennt í byrjun, það eru „blaðsíð-
urnar í bókinni sem eru móðu-
kenndar eins og rúðurnar í gamalli
lest,“ (16) og lesandinn siglir inn í
óræðan söguheim þar sem aftur og
aftur er minnt á að verið sé að lesa.
En þá kemur fyrsta rofið, frásögnin
er stöðvuð og lesandinn ávarpaður
af uppivöðlusömum höfundinum sem
fer að útskýra eitthvað og pæla og
svo kemur í ljós að blaðsíður hafa
ruglast, hluti af upplagi bókarinnar
er gallaður og þegar á að halda
áfram að lesa þá tekur við allt önnur
frásögn, sem kemur hinni ekkert við.
Og þá hefst ný saga sem lesandinn
sekkur inn í, síðu eftir síðu, þar til þú
flettir „blaðsíðu í miðri afdrifaríkri
setningu og hefur fyrir framan þig
tvær auðar blaðsíður.“ (56) Milli sí-
fellt nýrra og áhugaverðra upphafs-
sagna er lesandinn þannig dreginn
áfram í leit að bókum og köflum, í
bókasöfn og háskóla þar sem unnið
er með gleymd tungumál, í sér-
kennileg forlög, á slóð óræðra höf-
unda og þýðenda, og í leit að sög-
unum sem halda áfram að gufa upp í
höndum lesandans í bókinni, og um
leið í höndum okkar sem lesum.
Þetta er bráðskemmtileg lesning
og ólíkar skáldsögurnar sem hefjast
hver á fætur annarri eru líka hver
annarri áhugaverðari; spennusögur,
hátimbruð bókmenntaverk, njósna-
sögur og meira að segja japönsk eró-
tík. En fyrst og fremst er þetta
skáldsaga um lestur og lestrar-
nautnina, um þann mikilvæga hæfi-
leika manna að geta gleymt sér í
uppdiktuðum spuna, í ímynduðum
heimum sem hæfileikaríkir höf-
undar eins og Calvino skapa fyrir
okkur hin.
Í samtali tveggja aðalpersónanna
er eins og önnur þeirra útskýri fjör-
mikið verkið sem við erum þá þegar
hálfnuð að lesa og er sífellt að skríða
úr höndum okkar:
– Skáldsagan sem ég vildi helst
lesa núna, útskýrir Ludmilla, ætti að
hafa frásagnargleðina eina að vilja-
krafti; viljann til að hranna upp sögu
eftir sögu án þess að reyna að
þröngva upp á þig einhverri sýn á
heiminn heldur leyfa þér bara að
taka þátt í því þegar hún stækkar,
eins og jurt, flækist eins og hún sé úr
greinum og laufblöðum … (118)
David Mitchell, sem var gestur á
Bókmenntahátíð í haust, skrifaði
fyrir nokkrum árum athyglisverða
grein um bókina í The Guardian og
segir hana hafa haft mikil áhrif á sig
á mótunarárum sínum. Þessi rýnir
tekur undir þá skoðun hans að ekki
hafi allt í henni elst vel, hún sé svolít-
ið barn síns tíma: „Að endurlesa
skáldsögu sem þú dáðir er eins og að
koma aftur í borg sem hreif þig: þú
gerir það í för með þínu yngra sjálfi.
Það er ekki víst að ykkur yngra
sjálfinu komi vel saman en fjarvera
þess myndi þó lita skoðun þína á
verkinu.“ En hann bætir við að þrátt
fyrir ákveðnar efasemdir um verkið
nú, myndi hann ekki vilja hafa sög-
una á neinn hátt öðruvísi. Og undir
það má líka taka.
Þýðandinn, Brynja Cortes Andr-
ésdóttir, hefur gert vel við að snúa
sprelllifandi frumtextanum og ef-
laust hefur það ekki verið auðvelt.
Þá skrifar hún stuttan og upplýsandi
eftirmála um höfundinn, sögu verks-
ins og þýðinguna. Þessi lesandi hef-
ur ekki lesið verkið á ítölsku en velti
fyrir sér við samanburðinn við
ensku, hvort hefði mátt fá nokkra
ólíka þýðendur til að þýða upphafs-
kaflana tíu í bókinni, til að skapa enn
meiri mun milli raddanna. En það er
bara hugmynd, sem sjálfsagt er að
týna í anda sögunnar, og þakka fyrir
vel unnið verk.
Hver sagan á fætur
annarri gufar upp
Skáldsaga
Ef að vetrarnóttu ferðalangur
bbbbm
Eftir Italo Calvino.
Brynja Cortes Andrésdóttir þýddi
og ritaði eftirmála.
Ugla, 2015. Kilja, 336 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Italo Calvino „… fyrst og fremst er þetta skáldsaga um lestur og lestrar-
nautnina, um þann mikilvæga hæfileika manna að geta gleymt sér í upp-
diktuðum spuna, í ímynduðum heimum sem hæfileikaríkir höfundar eins og
Calvino skapa fyrir okkur hin.“
Í dag hefjast í New York forsýningar á söngleiknum
Lazarus, í „Off Broadway“-leikhúsinu New York Thea-
ter Workshop. Formleg frumsýning verður sjöunda
desember og hafa aðgöngumiðar verið rifnir út, hraðar
en á nokkra aðra sýningu í húsinu til þessa og hafa
verðlaunasýningarnar Once og Rent þó verið settar
þar upp. Ástæðan er sú að rokkstjarnan David Bowie á
stóran þátt í verkinu. Hann hefur samið nokkur ný lög
fyrir uppsetninguna, lagað önnur lög að henni og þá er
hann höfundur bókarinnar sem hún byggist á, ásamt
írska leikskáldinu Enda Walsh. Mun Bowie hugsa sög-
una sem einskonar framhald skáldsögu Walters Tevis,
The Man Who Fell to Earth, sem samnefnd kvikmynd
Nicolas Roeg byggist á en í henni leikur Bowie geim-
veruna Thomas Newton. Lítið hefur lekið út í fjölmiðla
um verkið, sem belgíski leikstjórinn Ivo van Hove leik-
stýrir. Í samtali við The New York Times segir hann
lög Bowie blöndu af „rómantík og kitlandi ofbeldi“.
Bowie einn höfunda söngleiks sem sýndur er í New York
Höfundurinn David Bowie í senu í The Man Who Fell to Earth. Í
söngleiknum er sögð saga persónunnar sem hann lék.
Öldin okkar –★★★★★ , S.J. Fbl.
Billy Elliot (Stóra sviðið)
Fös 20/11 kl. 19:00 Lau 28/11 kl. 19:00 Lau 12/12 kl. 19:00
Lau 21/11 kl. 19:00 Fim 3/12 kl. 19:00 Lau 26/12 kl. 19:00
Sun 22/11 kl. 19:00 Fös 4/12 kl. 19:00 Sun 27/12 kl. 19:00
Fös 27/11 kl. 19:00 Fös 11/12 kl. 19:00
Fjölskyldusýning í hæsta gæðaflokki - ósóttar pantanir seldar daglega
Kenneth Máni (Litla sviðið)
Fös 20/11 kl. 20:00 10.k Fös 11/12 kl. 20:00
Lau 5/12 kl. 20:00 Fös 18/12 kl. 20:00
Kenneth Máni stelur senunni
Lína langsokkur (Stóra sviðið)
Sun 22/11 kl. 13:00 Sun 6/12 kl. 13:00 Sun 27/12 kl. 13:00
Sun 29/11 kl. 13:00 Sun 13/12 kl. 13:00
Sterkasta stelpa í heimi kemur aftur
Öldin okkar (Nýja sviðið)
Fös 20/11 kl. 20:00 Fös 27/11 kl. 20:00
Lau 21/11 kl. 20:00 Lau 28/11 kl. 20:00
Sýningum fer fækkandi
Sókrates (Litla sviðið)
Lau 21/11 kl. 20:00 14.k Lau 28/11 kl. 20:00 Sun 13/12 kl. 20:00
Sun 22/11 kl. 20:00 15.k Fös 4/12 kl. 20:00 Lau 19/12 kl. 20:00
Mið 25/11 kl. 20:00 Lau 12/12 kl. 20:00 Sun 27/12 kl. 20:00
Trúðarnir hafa tekið yfir dauðadeildina
Vegbúar (Litla sviðið)
Mið 18/11 kl. 20:00 14.k Sun 29/11 kl. 20:00 aukas. Fim 10/12 kl. 20:00
Fim 19/11 kl. 20:00 15.k Mið 2/12 kl. 20:00 Fim 17/12 kl. 20:00
Fim 26/11 kl. 20:00 16.k Fim 3/12 kl. 20:00 Þri 29/12 kl. 20:00
Fös 27/11 kl. 20:00 17.k Sun 6/12 kl. 20:00 Mið 30/12 kl. 20:00
Nýtt verk þar sem KK sýnir á sér óvænta hlið
Mávurinn (Stóra sviðið)
Fim 19/11 kl. 20:00 Sun 29/11 kl. 20:00 Fim 10/12 kl. 20:00
Fim 26/11 kl. 20:00 Sun 6/12 kl. 20:00 Sun 13/12 kl. 20:00
Takmarkaður sýningartími
Hystory (Litla sviðið)
Þri 24/11 kl. 20:00 allra
síðasta sýn.
Allra allra síðasta sýning
Og himinninn kristallast (Stóra sviðið)
Mið 2/12 kl. 20:00 Lau 5/12 kl. 20:00
Inniflugeldasýning frá Dansflokknum
65 20151950
5511200 | Hverfisgata 19 | leikhusid.is | midasala@leikhusid.is
Í hjarta Hróa hattar (Stóra sviðið)
Lau 21/11 kl. 19:30 27.sýn Lau 5/12 kl. 19:30 31.sýn Mið 30/12 kl. 19:30 38.sýn
Sun 22/11 kl. 19:30 28.sýn Sun 6/12 kl. 19:30 32.sýn Lau 2/1 kl. 15:00 39.sýn
Fim 26/11 kl. 19:30 Aukas. Fös 11/12 kl. 19:30 35.sýn Lau 2/1 kl. 19:30 40.sýn
Lau 28/11 kl. 19:30 29.sýn Lau 12/12 kl. 19:30 36.sýn Sun 10/1 kl. 19:30 41.sýn
Sun 29/11 kl. 19:30 30.sýn Mið 30/12 kl. 15:00 37.sýn Fim 14/1 kl. 19:30 42.sýn
Eldfjörug fjölskyldusýning, uppfull af leikhústöfrum í anda Vesturports!
Móðurharðindin (Kassinn)
Fös 20/11 kl. 19:30 30.sýn Lau 28/11 kl. 19:30 31.sýn Lau 5/12 kl. 19:30 32.sýn
Gamanleikur um samskipti móður og barna og harkaleg átök kynslóðanna.
Heimkoman (Stóra sviðið)
Fös 20/11 kl. 19:30 10.sýn Fös 4/12 kl. 19:30 12.sýn
Fös 27/11 kl. 19:30 11.sýn Sun 13/12 kl. 19:30 13.sýn
Meistaraverk Nóbelsskáldsins Pinters.
Yfir til þín - Spaugstofan 2015 (Stóra sviðið)
Fim 19/11 kl. 19:30 6.sýn Mið 25/11 kl. 19:30 8.sýn Mið 9/12 kl. 19:30 10.sýn
Lau 21/11 kl. 22:30 7.sýn Mið 2/12 kl. 19:30 9.sýn Fim 10/12 kl. 19:30 11.sýn
Sprellfjörug gleðisýning fyrir alla fjölskylduna!
Leitin að jólunum (Þjóðleikhúsið)
Lau 28/11 kl. 13:00 Sun 6/12 kl. 13:00 Lau 19/12 kl. 11:00
Lau 28/11 kl. 14:30 Sun 6/12 kl. 14:30 Lau 19/12 kl. 13:00
Sun 29/11 kl. 13:00 Lau 12/12 kl. 11:00 Lau 19/12 kl. 14:30
Sun 29/11 kl. 14:30 Lau 12/12 kl. 13:00 Sun 20/12 kl. 11:00
Lau 5/12 kl. 11:00 Lau 12/12 kl. 14:30 Sun 20/12 kl. 13:00
Lau 5/12 kl. 13:00 Sun 13/12 kl. 11:00 Sun 20/12 kl. 14:30
Lau 5/12 kl. 14:30 Sun 13/12 kl. 13:00
Sun 6/12 kl. 11:00 Sun 13/12 kl. 14:30
Sívinsælt aðventuævintýri Þjóðleikhússins komið í sölu 11 leikárið í röð.
Sporvagninn Girnd (Stóra sviðið)
Lau 26/12 kl. 19:30
Frumsýning
Fös 8/1 kl. 19:30 4.sýn Sun 17/1 kl. 19:30 7.sýn
Sun 27/12 kl. 19:30 2.sýn Lau 9/1 kl. 19:30 5.sýn
Sun 3/1 kl. 19:30 3.sýn Lau 16/1 kl. 19:30 6.sýn
Eitt af meistaraverkum 20. aldarinnar
(90)210 Garðabær (Kassinn)
Lau 21/11 kl. 19:30 aukasýn Sun 22/11 kl. 19:30 7.sýn Mið 25/11 kl. 19:30 9.sýn
4:48 PSYCHOSIS (Kúlan)
Lau 28/11 kl. 17:00 9.sýn Sun 29/11 kl. 17:00 10.sýn
DAVID FARR