Morgunblaðið - 01.12.2015, Blaðsíða 19

Morgunblaðið - 01.12.2015, Blaðsíða 19
19 MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 2015 Snyrting Snjórinn setur sinn svip á umhverfið í Grasagarðinum í Laugardal, en ekki er gott að hann safnist saman á greinum og því sér Hannes Þór Hafsteinsson um jólaklippinguna í tíma. Golli Kynferðisbrot reyn- ast dómstólum oft erfið í meðförum. Í þeim felst inngrip í líf brota- þola sem árásarmaður hefur engan rétt til. Engin áhöld eru um að fyrir slík brot ber að refsa. Í íslenskum rétti, eins og í rétti allra ann- arra ríkja sem skyld eru okkur að menn- ingu og lögum, er í refsirétti höfð í heiðri regla sem við öll könnumst við, reglan um sakleysi þar til sekt sannast. Í henni felst að við viljum frekar taka áhættuna á að sekur maður sleppi en að saklausum sé refsað. Það getur eyðilegt líf manns að verða dæmdur fyrir glæp sem hann ekki hefur framið. Slíkt viljum við flest umfram allt forðast. Líklega er sönnunarstaðan um sekt ekki jafnerfið í neinum brota- flokki eins og í flokki kynferð- isbrota. Þetta stafar af því að kyn- mök, þar sem báðir aðilar eru samþykkir, er eðlilegur þáttur í mannlífinu. Ef annar aðilinn er sakaður um að hafa þvingað hinn til kynmaka en heldur því fram að mökin hafi far- ið fram að vilja beggja, vandast málið. Vera kann að sönn- unargögnum sé til að dreifa um ofbeldið, þó að sakborningur neiti sök sinni. Séu þau nægileg til að upphefja vafa um sökina ber auðvitað að telja brotið hafa verið framið og kveða á um refsingu hins sakaða manns. Ef á hinn bóginn, eins og al- gengt er, orð standa á móti orði og ekki er unnt að færa fram sönn- unargögn um sökina, verður að sýkna. Vera kann að sá sem sýkn- aður er hafi framið brotið þó að sök- in hafi ekki sannast. Sé það raunin er vitaskuld slæmt að hann skuli sleppa. Það eru hins vegar útgjöld sem við verðum að greiða í þágu þess markmiðs sem við flest viljum hafa í heiðri, að refsa ekki þeim sem er saklaus af glæp. Svo er annað einkenni á þessum flokki afbrota sem gerir hann oft frábrugðinn öðrum, en það er staða brotaþola. Yfirleitt finnst þeim sem kæra svona brot að þeir eigi per- sónulega mikið í húfi um að sakfellt sé. Það er vel skiljanlegt. Þessi að- staða getur samt ekki að réttum lög- um valdið því að slakað sé á kröfum um sönnun brots. Þetta verða menn að skilja. Hversu mjög sem þeir vilja fremur trúa kæranda en hinum sak- aða, þá geta stofnanir réttarríkisins ekki beitt slíkum viðmiðunum. Það verður einfaldlega að sanna sökina þannig að hún sé hafin yfir skyn- samlegan vafa. Þá verða menn að muna að ekki er nægilegt að sanna að mök hafi átt sér stað, heldur verður líka að gera kröfu til þess að hinum sakaða hafi mátt vera ljóst að hinn aðilinn hafi verið þeim andsnú- inn. Stundum virðist mega ráða af um- ræðum samfélagsins um þennan málaflokk að konur séu líklegri en karlar til að sakfella karlmenn sem sakaðir eru um að hafa nauðgað konu. Fjölga þurfi konum í dóm- arastétt til að fjölga sakfellingum! Þetta er undarlegur málflutningur og vonandi er ekkert til í honum, jafnvel þó að fræðimenn í refsirétti hafi heyrst halda þessu fram. Því veldur þá áreiðanlega einhvers kon- ar jafnvægisleysi og hughrif frá fólki sem fer fram með málflutning í þessa veru. Dómari er dómari og hefur sömu starfsskyldur hvort sem hann er karl eða kona. Ég fullyrði líka og þykist hafa reynslu því til stuðnings, að karlmenn eru ekki síð- ur en konur viljugir til að refsa of- beldismönnum ef sök þeirra er sönn- uð, hvort sem er í þessum málaflokki eða öðrum. Ég reyndar þekki til dómsmála í þessum flokki þar sem sakborningi hefur verið refsað (af karlkynsdómurum) þó að öllum sem um þinguðu hafi átt að vera ljóst að sökin hafi verið ósönnuð. Þar geta setið á sakarbekk ungir menn, sem verða þá að sæta þeim örlögum að sitja í fangelsi þó að allt eins sé lík- legt að þeir hafi engan glæp framið. Slíkir hættir geta eyðilegt líf manna algerlega að ófyrirsynju. Þeir sem hæst hrópa um sakfellingar ættu að leiða hugann að örlögum slíkra manna. Flestir dómarar eru sér vel með- vitaðir um að verkefni þeirra er ekki að svara því hvað gerst hafi í raun og veru í þeim tilvikum sem fyrir þá eru lögð. Oft er alls ekki unnt að svara spurningu um þetta, nema vera þá gæddur einhvers konar guð- legu innsæi. Ég þekki engan dómara sem hefur yfir henni að ráða og hefði sjálfur beðist lausnar frá starfi sem dómari sama dag og slík krafa hefði verið gerð til mín. Spurningin sem dómarinn þarf að svara er miklu ein- faldari: Hvað hefur sannast lögfullri sönnun í málinu sem ég hef fyrir framan mig um sök hins sakaða manns? Þetta verkefni er af mann- legum toga og gerir starfandi dóm- urum fært að gegna störfum sínum. Eftir Jón Steinar Gunnlaugsson » Líklega er sönn- unarstaðan um sekt ekki jafnerfið í neinum brotaflokki eins og í flokki kynferðisbrota. Þetta stafar af því að kynmök, þar sem báðir aðilar eru samþykkir, er eðlilegur þáttur í mannlífinu.Jón Steinar Gunnlaugsson Höfundur er lögfræðingur. Guðlegt innsæi?

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.