Morgunblaðið - 01.12.2015, Blaðsíða 31

MENNING 31
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. DESEMBER 2015
Sjóveikur í München segirsögu Ungs Manns sem eftirófullnægjandi tímabil í list-námi á Fróni ákveður að
hleypa heimdraganum og halda út í
lönd. Fyrir röð tilviljanna verður
München, af öllum borgum, fyr-
irheitna landið. Dvölin þar er væg-
ast sagt ekki dans á rósum og fylgir
lesandinn Ungum Manni í gegnum
röð niðurlæginga og skipbrota áður
en hann um síðir kemst heim, hrak-
inn en þó einhvers vísari.
Hallgrímur Helgason skrifar hér
í fyrsta sinn sjálfsævisögulegt verk
og þótt ein-
hverjum nöfnum
hafi verið breytt
og eftirminnilegu
atriði á bak við
gluggatjöld bætt
inn fylgir bókin
að sögn höfundar
veruleikanum
nokkuð nákvæm-
lega. Þó er eitt
veigamikið atriði skáldskapur –
Ungur Maður er afspyrnu slappur í
maganum og selur reglulega upp
svartri torkennilegri ælu sem er
bæði honum og lesanda mikil ráð-
gáta framan af. Þótt Hallgrímur
hafi ekki skrifað verk af þessu tagi
áður eru flest höfundareinkenni
hans þó til staðar. Hann heldur yf-
irleitt ákveðinni fjarlægð við við-
fangsefnið, eins þegar viðfangið er
hann sjálfur. Fjarlægðin er að hluta
fengin með húmor en einnig ein-
hverri tilfinningu fyrir stærra sam-
hengi hlutanna. Jafnvel þegar text-
inn hverfist um dramatíska atburði í
lífi Ungs Manns þá er frásögnin allt-
af meðvituð um að lífið heldur áfram
– eins ósanngjarnt og það er. Þetta
er ágætt stílbragð sem gefur Ung-
um í senn minna og meira vægi.
Minna af því bæði Ungur og lesand-
inn skilja hversu smár hann er í
stóra samhenginu en meira af því
sérhvert atriði er ekki einangrað og
bundið við Ungan Mann heldur vís-
ar út fyrir sig og þannig verður
hann hluti af heiminum. Þetta er
enn frekar undirstrikað með vís-
unum í listasöguna sem fléttast
saman við persónulega sögu Ungs,
tilvistarkreppa hans er samofin til-
vistarkreppu listarinnar á 20. öld-
inni.
Stíllinn er, eins og ávallt hjá Hall-
grími, plássfrekur og spruðlandi af
hugmyndum og hér nær hann mjög
góðu jafnvægi milli sögu og stíls.
Hugmyndirnar, myndlíkingarnar
og orðafimleikarnir styðja og
skerpa frásögnina – lesandinn tapar
ekki þræðinum í flugeldasýningunni
eins og stundum hefur gerst, heldur
fellur bjarminn af henni á Ungan
Mann og umhverfi hans og lýsir það
upp. Hallgrímur er líka einlægari en
oft áður þótt lýsingin á Ungum
verði seint talin tilfinningasöm. Höf-
undur hlífir honum hvergi og er
stundum grimmur en þó er engri
mannfyrirlitningu fyrir að fara.
Ungur er ungur á þann máta sem
erfiðastur er – þetta er ekki frásögn
manns sem nýtur æsku og frelsis og
drekkur barmafullan bikar lífsins,
þetta er krumpaður og bældur ung-
ur maður sem reynir að leika með í
leikriti þar sem allir aðrir hafi feng-
ið handrit en hann einn er ut-
anveltu, fullkomlega óviss um hlut-
verk sitt. Sjálfið er krumpað og
sjálfið er bundið tungumálinu, rödd-
inni og því táknrænt hvað Ungur á
erfitt með að tjá sig í Þýskalandi.
Þrátt fyrir einhverja kunnáttu í
tungumálinu hljómar hann ekki eins
og hinn viti borni maður á þýsku og
eykur þetta enn á hjálparleysi Ungs
og framandleika heimsins: „Ungur
gekk líkt og háfætt barn inn í braut-
arhofið í Frankfurt, ómálga og ótta-
sleginn, ein stór augu“ (6).
Hann var utanveltu á Íslandi
kaldastríðsins þar sem hver hugsun
var flokkuð til hægri eða vinstri, í
Morgunblaðið eða Þjóðviljann, en er
ekki síður á skjön í Evrópu þar sem
allt hefur þegar verið sagt og gert.
Hann sveiflast á milli minnimátt-
arkenndar vegna smæðar og hall-
ærisleika Íslands og vonbrigða yfir
Evrópu. Samtíminn er óbærilegur
og Ungur er „fastur í fangelsi tím-
ans, klefa nr. 1981“ (48). Þótt Ísland
Ungs sé vissulega ansi svart/hvítt
verður ekki fram hjá því litið að sýn
hans á samtímann er myljandi fynd-
in. Lýsingarnar á óbærilegum von-
arstjörnum úr Lærða skólanum sem
hann losnar ekki við þótt hann flýi
land eru gulls ígildi og ekki síður sú
mynd sem dregin er upp af „listrón-
um“ sem eru því miður ekki bundnir
við Ísland áttunda áratugarins.
Hin óþolandi krafa Íslendingsins
um að drekka til að vera maður með
mönnum er tekin fyrir og sömuleið-
is hin landlæga karlremba sem get-
ur falist í róttækum, hugsjónaglöð-
um listamannaklíkum. Það er
nefnilega lúmskur feminískur und-
irtónn í bókinni sem birtist t.d. í lýs-
ingum á samferðakonum Ungs í
Mynd og hand þar sem „sambúðin
gerði allar konur að mæðrum“ (64).
Fyrstu tilburðir Ungs í sam-
skiptum við hitt kynið eru svo í takt
við annað fremur óbærilegar –
klaufalegur dans sem ekki næst
nein sveifla í, andvana fæddar til-
raunir sem fá lesandann til að
kreppa tærnar í skónum. Þá er
ónefnt ofbeldið sem Ungur Maður
verður fyrir á jólanótt í Flórens.
Samfélagsumræður um þann stutta
kafla bókarinnar sem snýr að
nauðguninni segja raunar minnst
um gæði skrifanna en sýna svo ekki
verður um villst að umræðan um
karlmenn sem fórnarlömb nauðg-
ana er skuggalega stutt á veg kom-
in.
Uppköstin sem hrjá Ungan eru
ráðgáta framan af. Hallgrímur hef-
ur talað um uppköstin sem eins kon-
ar morgunógleði – og eftir níu mán-
aða morgunógleði má búast við
fæðingu, fæðingu listamanns, fæð-
ingu rithöfundar. Augnablikið þeg-
ar Ungur gerir tenginguna milli æl-
unnar og ritlistarinnar er reyndar
örlítið upphafið og klaufskt en höf-
undur bætir það upp með loka-
hnykknum – því hvað á betur við,
hvað er dásamlegra, íslenskara og
kaldhæðnislegra en að höfundur
hefji sinn feril með því að rita minn-
ingargrein í Morgunblaðið?
Í lok bókar hefur engum álögum
verið lyft af Íslandi eða heiminum.
Múrinn er ekki fallinn og kjarn-
orkuváin er ekki horfin. Mogginn og
Þjóðviljinn koma ennþá út – en hins
vegar hefur Ungur Maður fundið
þótt ekki sé nema eitt brot í sjálfs-
mynd sína – og í því felst allur gald-
urinn.
Höfundurinn „Stíllinn er, eins og ávallt hjá Hallgrími, plássfrekur og spruð-
landi af hugmyndum og hér nær hann mjög góðu jafnvægi milli sögu og
stíls,“ segir rýnir um sögu Hallgríms Helgasonar.
Raunir Hallgríms unga
Skáldsaga
Sjóveikur í München bbbbm
Eftir Hallgrím Helgason.
JPV forlag, 2015. Innbundin, 325 bls.
MARÍANNA CLARA
LÚTHERSDÓTTIR
BÆKUR
Morgunblaðið/Eva Björk
Harpa, Stúdío Ólafs Elíassonar og
Höfuðborgarstofa kalla eftir til-
lögum að listaverkum sem nýta sér
ljósahjúp Hörpu með frumlegum
hætti. Eitt verk verður valið og sýnt
á Vetrarhátíð í Reykjavík. Verð-
launaféð er 200.000 krónur. „Með
verkefninu er kominn fram nýr og
stærri vettvangur fyrir stafræna
list í Reykjavík sem er ætlað að
marka Reykjavík sess sem fram-
sækinni höfuðborg á sviði tækni og
lista,“ segir í tilkynningu. Umsókn-
arfrestur er til 23. desember og
upplýsingar á: harpa.is/ljosverk.
Vilja ljósaverk á
glerhjúp Hörpu
Morgunblaðið/Eggert
Litadýrð Samkeppnin er opin öllum sem vinna með ljós eða list í einhverju formi.
Billy Elliot –★★★★★ , S.J. Fbl.
Billy Elliot (Stóra sviðið)
Fim 3/12 kl. 19:00 Lau 12/12 kl. 19:00 Sun 27/12 kl. 19:00
Fös 4/12 kl. 19:00 Lau 19/12 kl. 19:00
Fös 11/12 kl. 19:00 Lau 26/12 kl. 19:00
Fjölskyldusýning í hæsta gæðaflokki - sýningum lýkur í janúar
Njála (Stóra sviðið)
Mið 30/12 kl. 20:00 Frums. Sun 10/1 kl. 20:00 6.k Fim 21/1 kl. 20:00 11.k
Lau 2/1 kl. 20:00 2.k Mið 13/1 kl. 20:00 7.k Sun 24/1 kl. 20:00
Sun 3/1 kl. 20:00 3.k Fim 14/1 kl. 20:00 8.k Fim 28/1 kl. 20:00 12.k
Mið 6/1 kl. 20:00 4.k Sun 17/1 kl. 20:00 9.k
Fim 7/1 kl. 20:00 5.k Mið 20/1 kl. 20:00 10.k
Blóðheitar konur, hugrakkar hetjur og brennuvargar
Hver er hræddur við Virginíu Woolf? (Nýja sviðið)
Fös 15/1 kl. 20:00 Frums. Lau 23/1 kl. 20:00 5.k Sun 31/1 kl. 20:00 9.k
Lau 16/1 kl. 20:00 2.k Sun 24/1 kl. 20:00 6.k Fim 4/2 kl. 20:00 10.k
Sun 17/1 kl. 20:00 3.k Fim 28/1 kl. 20:00 7.k Fös 5/2 kl. 20:00 11.k
Fim 21/1 kl. 20:00 4.k Fös 29/1 kl. 20:00 8.k Lau 6/2 kl. 20:00 12.k
Fös 22/1 kl. 20:00 aukas. Lau 30/1 kl. 20:00 aukas. Sun 7/2 kl. 20:00 aukas.
Margverðlaunað meistarastykki
Lína langsokkur (Stóra sviðið)
Sun 6/12 kl. 13:00 Sun 13/12 kl. 13:00 Sun 27/12 kl. 13:00
Sýningum lýkur í janúar
Sókrates (Litla sviðið)
Fös 4/12 kl. 20:00 Sun 13/12 kl. 20:00 Sun 27/12 kl. 20:00
Lau 12/12 kl. 20:00 Lau 19/12 kl. 20:00
Trúðarnir hafa tekið yfir dauðadeildina
Vegbúar (Litla sviðið)
Mið 2/12 kl. 20:00 Fim 10/12 kl. 20:00 Mið 30/12 kl. 21:00
Fim 3/12 kl. 20:00 Fim 17/12 kl. 20:00
Sun 6/12 kl. 20:00 Þri 29/12 kl. 20:00
Nýtt verk þar sem KK sýnir á sér óvænta hlið
Kenneth Máni (Litla sviðið)
Lau 5/12 kl. 20:00 Fös 11/12 kl. 20:00 Fös 18/12 kl. 20:00
Kenneth Máni stelur senunni
Mávurinn (Stóra sviðið)
Sun 6/12 kl. 20:00 Fim 10/12 kl. 20:00 Sun 13/12 kl. 20:00
Takmarkaður sýningartími
Og himinninn kristallast (Stóra sviðið)
Mið 2/12 kl. 20:00 Lau 5/12 kl. 20:00
Inniflugeldasýning frá Dansflokknum
65 20151950
5511200 | Hverfisgata 19 | leikhusid.is | midasala@leikhusid.is
DAVID FARR
H
Í hjarta Hróa hattar (Stóra sviðið)
Lau 5/12 kl. 19:30 31.sýn Mið 30/12 kl. 19:30 38.sýn Sun 24/1 kl. 19:30 43.sýn
Sun 6/12 kl. 19:30 32.sýn Lau 2/1 kl. 15:00 39.sýn Fös 29/1 kl. 19:30 44.sýn
Fös 11/12 kl. 19:30 35.sýn Lau 2/1 kl. 19:30 40.sýn Lau 30/1 kl. 19:30 45.sýn
Lau 12/12 kl. 19:30 36.sýn Sun 10/1 kl. 19:30 41.sýn
Mið 30/12 kl. 15:00 37.sýn Fim 14/1 kl. 19:30 42.sýn
Eldfjörug fjölskyldusýning, uppfull af leikhústöfrum í anda Vesturports!
Móðurharðindin (Kassinn)
Lau 5/12 kl. 19:30 32.sýn Sun 6/12 kl. 19:30
Lokasýning
Síðustu sýningar - Nýtt verk eftir Björn Hlyn Haraldsson.
Heimkoman (Stóra sviðið)
Fös 4/12 kl. 19:30 12.sýn Sun 13/12 kl. 19:30
Lokasýning
Síðustu sýningar á meistaraverki Nóbelsskáldsins Pinters.
Yfir til þín - Spaugstofan 2015 (Stóra sviðið)
Mið 2/12 kl. 19:30 9.sýn Fim 10/12 kl. 19:30 11.sýn Fös 15/1 kl. 22:30 13.sýn
Mið 9/12 kl. 19:30 10.sýn Fim 7/1 kl. 19:30 12. sýn
Sprellfjörug gleðisýning fyrir alla fjölskylduna!
Leitin að jólunum (Þjóðleikhúsið)
Lau 5/12 kl. 11:00 Lau 12/12 kl. 11:00 Lau 19/12 kl. 11:00
Lau 5/12 kl. 13:00 Lau 12/12 kl. 13:00 Lau 19/12 kl. 13:00
Lau 5/12 kl. 14:30 Lau 12/12 kl. 14:30 Lau 19/12 kl. 14:30
Sun 6/12 kl. 11:00 Sun 13/12 kl. 11:00 Sun 20/12 kl. 11:00
Sun 6/12 kl. 13:00 Sun 13/12 kl. 13:00 Sun 20/12 kl. 13:00
Sun 6/12 kl. 14:30 Sun 13/12 kl. 14:30 Sun 20/12 kl. 14:30
Sívinsælt aðventuævintýri Þjóðleikhússins komið í sölu 11 leikárið í röð.
Sporvagninn Girnd (Stóra sviðið)
Lau 26/12 kl. 19:30
Frumsýning
Fös 8/1 kl. 19:30 4.sýn Sun 17/1 kl. 19:30 7.sýn
Sun 27/12 kl. 19:30 2.sýn Lau 9/1 kl. 19:30 5.sýn
Sun 3/1 kl. 19:30 3.sýn Lau 16/1 kl. 19:30 6.sýn
Eitt af meistaraverkum 20. aldarinnar
Um það bil (Kassinn)
Þri 29/12 kl. 19:30 Frums. Lau 9/1 kl. 19:30 4.sýn Fös 22/1 kl. 19:30 8.sýn
Sun 3/1 kl. 19:30 2.sýn Fös 15/1 kl. 19:30 5.sýn
Fös 8/1 kl. 19:30 3.sýn Sun 17/1 kl. 19:30 6.sýn
Glænýtt verk eftir þekktasta samtímaleikskáld Svía, bráðfyndið og harkalegt í se
Klókur ertu, Einar Áskell (Brúðuloftið)
Sun 10/1 kl. 14:00 21.sýn Sun 17/1 kl. 14:00 23.sýn
Sun 10/1 kl. 16:00 22.sýn Sun 17/1 kl. 16:00 24.sýn
Hinn uppátækjasami Einar Áskell í fallegri og skemmtilegri brúðusýningu
Umhverfis jörðina á 80 dögum (Stóra sviðið)
Lau 23/1 kl. 13:00 Frums. Sun 31/1 kl. 13:00 3.sýn Lau 6/2 kl. 16:00 5.sýn
Lau 23/1 kl. 16:00 2.sýn Lau 6/2 kl. 13:00 4.sýn
Eldfjörug barnasýning eftir Sigga Sigurjóns og Karl Ágúst!
Skráðu þig í iPad-áskrift á www.mbl.is/mogginn/ipad/