Morgunblaðið - 11.02.2016, Page 57

57
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2016
Yfir Langjökli Náttúran er stórbrotin á Langjökli. Hún tekur á sig stórskornar og flottar myndir sem breytast eftir veðri og vindum en koma í ljós þegar flogið er yfir ísbreiðuna.
RAX
Yfirlýsing nýs land-
læknis um að stefnan í
heilbrigðismálum okk-
ar Íslendinga hafi verið
röng í 10-20 ár, hefur
að vonum vakið athygli.
Þó er sú athygli varla
eins mikil og búast
hefði mátt við í slíku
stórmáli. Umræðan
hefur einkum snúist
um sívaxandi vandamál
vegna þrengsla á
Landspítalanum, sem áreiðanlega er
að verulegu leyti afleiðing hinnar
röngu stefnu. Lítið sem ekkert hefur
farið fyrir greiningu á því hvað varð
til þess að stefnan breyttist fyrir allt
að 20 árum. Ég leyfi mér hér að
drepa á örfá atriði, sem vonandi
skýra þetta eitthvað.
Fyrsti boðberi nýrrar stefnu, sem
fram kom opinberlega var tillaga
nefndar, að ég ætla undir forystu þá-
verandi aðstoðarlandlæknis, um
sparnað, sem átti að ná að einum
fjórða hluta með því að flytja verk-
efni frá heilbrigðisstofnunum á
Norðurlandi til Akur-
eyrarspítala, en að
þrem fjórðu hlutum
annars staðar af land-
inu til Landspítalans. Á
hvorugum staðnum,
sem tók við auknum
verkefnum áttu þau að
kosta eina krónu.
Um svipað leyti var í
sparnaðarskyni lokað
meðferðarheimilum,
tveimur á Kjalarnesi og
heimili fyrir drykkju-
sjúka karlmenn í Gunn-
arsholti. Þar voru að
jafnaði 40-50 vistmenn og var kostn-
aður fáum árum fyrir lokun 1.500 kr.
á vistmann á dag og var þó hvergi
sparað í mat eða óáfengum
drykkjum. Þegar lokað var hafði
kostnaður aukist nokkuð, líklega í 3-
4.000 kr. á vistmann á dag. Fyrrver-
andi forystumaður í heilbrigðis-
málum, sem þá var hættur störfum,
sagði mér að flestir þessara vist-
manna hefðu farið beint á götuna í
Reykjavík, sumir dóu fljótlega, en
aðrir veiktust og voru lagðir inn á
Landspítalann. Hann bætti við: „Þar
dvelja þeir meðan þeir lifa.“ Þá kost-
aði legudagur á Landspítalanum 60-
70 þús. kr. Þetta var nýtískulegur
sparnaður og trúlega eru einhverjir
af þessum mönnum lifandi enn.
Nokkru seinna var ákveðið að
draga verulega úr innlögnum á
Landakoti, en loka leguplássum í
Hafnarbúðum, Hátúni, á Vífilsstöð-
um og seinna á Sankti Jósefsspítala.
Efalaust hafa ýmsir af þessum sjúk-
lingum fengið pláss á hjúkrunar-
heimilum, en þrautalendingin var
Landspítalinn.
Harkalegasta aðgerðin á allri
þessari vegferð var framkvæmd með
skyndingu þegar „velferðarstjórn“
Jóhönnu og Steingríms hafði tekið
völdin. Þá var skurðstofun lokað og
neitað um fæðingarhjálp víðs vegar
um landið, nema á örfáum stöðum.
Áfram var opið fyrir þessa þjónustu
á Akranesi, Ísafirði, Akureyri, Nes-
kaupstað og á Landspítalanum. En
konum var þó leyft að fæða í venju-
legum tilfellum á Selfossi og í Kefla-
vík.
Fram að þessu hafði verið lagt
kapp á að efla sem mest starfsemi
heilbrigðisstofnana í hverju héraði.
Þar sem ég þekki best til, t.d. á
Blönduósi og Sauðárkróki, höfðu
héraðsbúar gefið verulegt fé til
kaupa á tækjum fyrir skurðstofur,
sem voru tiltölulega vel búnar. Þar
voru gerðar allar minniháttar að-
gerðir og einfaldari holskurðir, t.d.
keisaraskurðir, þótt eðlilegt væri að
flóknari aðgerðir væru gerðar á
Landspítalanum. Fæðingarhjálp
hafði verið veitt í hverju héraði leng-
ur en elstu menn muna. Nú þurftu
konur að fara að fyrirmælum stjórn-
valda yfir fjallvegi til þess að fæða,
hvernig sem veður og færi var.
Flytja varð alla sjúklinga, t.d. frá
Blönduósi til Akureyrar, sem stund-
um reyndist einungis skiptistöð á
leið þeirra á Landspítalann.
Allar þessar breytingar voru liðir í
stefnu, sem tekin var undir yfirskini
sparnaðar. Sást þó fljótt að víða hvar
snerist sparnaðurinn upp í and-
hverfu sína, þ.e. aukinn kostnað. Ég
heyrði eitt sinn viðtal við fréttaritara
okkar í Osló. Hann sagði Norðmenn
hafa reynt svipaðar skipulagsbreyt-
ingar og hér hefur verið lýst. Að
fáum árum liðnum hófu þeir rann-
sókn á því hvernig til hefði tekist.
Aðeins í einu tilviki höfðu breyting-
arnar leitt til sparnaðar, alls staðar
annars staðar var niðurstaðan auk-
inn kostnaður. Augljóst er að til-
færsla heilbrigðisþjónustu frá lands-
byggðinni kemur fyrst og fremst
fram í auknum þrengingum á Land-
spítalanum. Er þetta trúlega stærsta
undirrót þeirra vandkvæða, sem þar
er við að fást, auk þess að vera aðför
að hagsmunum strjálbýlisins.
Þrátt fyrir allt þetta og þótt á
álagstímum á Bráðavaktinni séu allir
gangar fullir af fólki, sem bíður úr-
lausnar sinna mála, þá mætir starfs-
fólkið, læknar og hjúkrunarfólk,
hverjum og einum með vinsemd og
hlýju og að lokum með fagmennsku.
Sömu sögu er að segja frá öðrum
deildum spítalans þar sem ég hef
komið. Ég leyfi mér að flytja öllu því
starfsfólki, sem ég hef hitt, bestu
þakkir.
Eftir Pálma
Jónsson » Sást þó fljótt að
víða snerist
sparnaðurinn upp í
andhverfu sína, þ.e.
aukinn kostnað.
Pálmi
Jónsson
Höfundur er fv. ráðherra.
Yfirlýsing landlæknis – orð í tíma töluð
Illa fer þér, vinur
minn Sighvatur Björg-
vinsson, nú húmor
þinn, en enn ver að
vera staðinn að
heimskulegum vanga-
veltum um mesta lýð-
heilsuvandamál mann-
kynsins. Þvílík grein í
Morgunblaðinu mánu-
daginn 8. febrúar sl.
„70 milljón kíló,“ skrif-
uð af lífsreyndum manni sem hefur
haft aðgang að allri þekkingu heims-
ins á langri ævi. Þú varst alþing-
ismaður og ráðherra um árabil,
sendifulltrúi Íslands úti í hinni stóru
veröld, oft í Afríku á vegum Þróun-
arsamvinnustofnunar Íslands. Þú
gegndir starfi heilbrigðisráðherra í
ríkisstjórn Íslands á tímabili. En þá
sýndirðu stundum hvatvísi og offar
gegn læknum og sjúklingum og
varst uppnefndur og kallaður „fíllinn
í glervörubúðinni“. Nú sé ég glitta í
gamla fílinn í þér. En þú hefur
margt til þíns ágætis þegar svona
skapvonskuköstum eða stráksskap
sleppir. Þú veist betur en þú lætur,
þú veist meira að segja að ferða-
menn geta borið sjúkdóma undir
skósóla eða í óhreinum
fötum. Íslenskir hesta-
menn liggja undir grun
um að hafa með kæru-
leysi og skítugum fatn-
aði borið grafalvar-
legar pestir í hrossa-
stofninn okkar sem olli
stórtjóni á honum.
Nýsjálendingar hafa
grænt hlið og beita
þyngstu refsingum fyr-
ir smygl á hráu kjöti í
tösku eða óhreinum
fatnaði eða skóm, land-
búnaðurinn er þeirra auðlind eins og
okkar. Engin fræðsla fer fram í ferj-
um eða flugvélum til íslenskra eða
erlendra ferðamanna sem hingað
koma um okkar sérstöðu. Við eigum
heilbrigðustu dýrastofna jarðar-
innar og þar með ein hættuminnstu
matvæli hvað sjúkdóma varðar. En
jafnframt búum við við einangrun
búfjárkynja og þar með lága mót-
efnastöðu gegn sjúkdómum, jafnvel
sjúkdómum sem valda litlum eða
engum einkennum í búfjárstofnum
annarra þjóða. Sighvatur, lestu sög-
una hvernig menn förguðu og förg-
uðu sauðfé hér í gegnum aldirnar til
að losa landið við innflutta búfjár-
sjúkdóma. Mundu líka að hin alvar-
lega kúariða, sem oft hefur stráfellt
kúahjarðirnar í Evrópu, hefur
greinst á Norðurlöndum en er ekki
komin hingað. Gin- og klaufaveiki
hefur ekki borist, hunda og katt-
arfár hefur komið og kvalið og drep-
ið þessi vinalegu húsdýr okkar. Af
hverju heldurðu að hér ríki bann á
innflutningi lifandi dýra og hrás
kjöts og matvæli skuli vottuð og heil-
brigðisskoðuð sérstaklega? Það er
gert til að tryggja dýravernd og
forðast pestirnar og verja fólkið í
landinu í leiðinni. Þú ert að reyna að
rugla almenningsálitið með skrifum
þínum.
Nokkrar staðreyndir,
Sighvatur minn
Veistu, Sighvatur, af hverju
læknar sprautuðu þig áður en þú
fórst til Afríku? Það var gert til að
verja líf þitt gegn menguðum mat-
vælum og sýklum. Ég veit hvað
kamfílólbakter er eftir Kínaferðina
forðum. Veistu, Sighvatur, að Karl
G. Kristinsson, prófessor í sýkla-
fræði við læknadeild Háskóla Ís-
lands og yfirlæknir sýkladeildar
Landspítalans, segir að þrátt fyrir
að í starfi sínu fáist hann mest við
sýkla í mönnum sé ekki hægt að
skilja menn frá dýrum. Dýrasjúk-
dómarnir eru eitt, svo er það lyfja-
gjöfin öll, veistu t.d. að notkun sýkla-
lyfja er mæld í kjöti af Lyfjastofnun
Evrópu, þar kemur fram þegar
mælt er PCU, sem er mælieining
fyrir lífmassa dýra, bæði lifandi dýra
og sláturdýra? Þeir mæla og telja
lyfjasprauturnar, ein sprauta jafn-
gildir 5,3 mg PCU. Ísland notar
minnst lyf í búfé sitt allra þjóða, 1
sprautu í þessa stærðareiningu,
Spánn notar 60 sprautur, Þýskaland
notar 40 sprautur, Danmörk notar 8
sprautur. Nú er ástandið þannig að
Alþjóðaheilbrigðisstofnunin, Evr-
ópusambandið og Smitvarnarmið-
stöð Bandaríkjanna hafa lýst því yfir
að sýklalyfjaónæmi sé ein mesta
ógnin við lýðheilsu í heiminum í dag.
Þrátt fyrir það eru sýklalyf notuð
sem vaxtarhvati í landbúnaði víða
um heim. Læknar og vísindamenn
eru að glíma við ofurbakteríur sem
geta borist í menn og eru ónæmar
fyrir öllum sýklalyfjum sem eru á
markaði í dag. Veistu, að bæði í Evr-
ópu og Bandaríkjunum er notað
meira af sýklalyfjum í landbúnaði en
fyrir mannfólk? Hér segja læknavís-
indin okkur að „ónæmar bakteríur
geti hæglega borist til landsins með
innfluttum matvælum og líkurnar
séu meiri sé um hrátt kjöt frá
verksmiðjubúum að ræða þar sem
notuð eru sýklalyf til að örva vaxt-
arhraðann eða grænmeti sem vökv-
að eða skolað er með bakteríusmit-
uðu vatni. Hefurðu frétt að fyrir
nokkrum árum kom upp hópsýking í
Þýskalandi sem olli dauða nokkurra
einstaklinga vegna nýrnabilunar
sem rakin var til E.colibakteríu ætt-
aðrar frá Egyptalandi? Ég nenni
ekki að ræða við þig um frosna
ferðamenn eins og þú í gáska þínum
og útúrsnúningi skrifar um. Ég bið
þig aðeins að drúpa höfði, þó
kannski hringli í því, og spyrja sjálf-
an þig einnar spurningar, gekkstu
ekki of langt í skrifum þínum sem
ábyrgur maður? Þú ert vel gefinn,
Sighvatur, og margir myndu nú biðj-
ast afsökunar á svona gríni. Lífið er
nefnilega dauðans alvara og matvæli
eru að bera óboðinn gest milli þjóða
og heimsálfa sem enginn vill fá inn í
eldhús til sín eða í búfé sitt.
Eftir Guðna
Ágústsson »Matvæli eru að
bera óboðinn
gest milli þjóða og
heimsálfa, sem enginn
vill fá inn í eldhús til
sín eða í búfé sitt.
Guðni Ágústsson
Höfundur er fv. alþingismaður
og ráðherra.
Opið bréf til Sighvats Björgvinssonar