Morgunblaðið - 11.02.2016, Síða 92

92 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 11. FEBRÚAR 2016
Ragnar Kjartansson (1976)fæst við gjörningalist þarsem hann blandar samantónlist, leiklist, myndlist
og vídeólist. Sýning Ragnars á sam-
tíðarlistasafninu í París, Palais de
Tokyo, var stærsta einkasýning hans
til þessa. Verkin sem voru til sýnis
eru gjörningurinn Bonjour (2015),
Scenes From Western Culture
(2015), Seul Celui Qui Connait le
Désir (2015), Bjarni Bummer Lis-
tens to „Take It Easy“ by Eagles
(2014), World Light – The Life and
Death of an Artist (2015) og Me and
My Mother (2000, 2005, 2010, 2015).
Gjörningurinn Bonjour (2015) var
settur upp í formi leikhúsverks.
Sögusviðið var rómantískt þorp í
Suður-Frakklandi þar sem maður og
kona hittust við gosbrunn endurtekið
og buðu hvort öðru góðan daginn
með daðrandi augngotum þar sem
þráin var undirliggjandi. Senan var
endurtekin á nokkurra mínútna
fresti. Tónlistin í bakgrunni gjörn-
ingsins var gamalt franskt dægurlag,
„La Mer“.
Vídeóinnsetningin Scenes From
Western Culture (2015) var sýnd á
átta sjónvarpsskjám. Hver skjár
sýndi endurteknar hugljúfar senur
úr daglegu lífi vestrænnar menning-
ar sem urðu á endanum, þegar áhorf-
andinn hafði horft á verkið í nokkrar
mínútur, að klisjum sem gætu verið
senur úr auglýsingum eða kvikmynd-
um. Senurnar sýna meðal annars
rómantíska senu við fallegt stöðu-
vatn, lítil börn að leik í fallegu róm-
antísku umhverfi, konu á sundi í
sundlaug og krúttlegan hund sem
hleypur með og geltir, hund sem sef-
ur undir stofuklukku, par að njóta
ásta og fleira. Með því að teygja úr
þessum hjartnæmu rómantísku sen-
um með endurtekningunni náði
Ragnar að gera þær hversdagslegar
fyrir áhorfendur. Á endanum urðu
senurnar að klisjum eftir að áhorf-
andinn hafði barið verkin augum í
nokkrar mínútur.
Vellíðan og óhugur
Titilverk sýningarinnar voru sviðs-
myndir af snævi þöktum fjöllum og
klettum í anda rómantísku stefnunn-
ar sem er dæmigerð lýsing á hinu
ægifagra, sem er eitt lykilatriðið í
rómantísku stefnunni. Titill sýning-
arinnar var einmitt fenginn úr ljóði
frá einu mikilvægasta skáldi róm-
antísku stefnunnar og einum af upp-
hafsmönnum hennar, Johann Wolf-
gang von Goethe. Þegar áhorfendur
sáu aftan á fjöllin voru þar aðeins
venjulegar timburplötur.
Röð málverka sem standa eftir
gjörning sem fór fram í menningar-
húsinu Skúrnum, Bjarni Bummer
Listens to „Take It Easy“ by Eagles
(2014), var einnig á sýningunni. Þar
málaði Ragnar portrettmyndir af
Bjarna, sem sagður er sérlega geð-
stirður maður að eðlisfari. Sam-
kvæmt sýningarskránni hafa allir
meikað það í kringum Bjarna bömm-
er, sem er tónlistarmaður, nema
hann. Á meðan gjörningurinn fór
fram spilaði Ragnar endurtekið lagið
„Take it Easy“.
Gjörningurinn World Light – The
Life and Death of an Artist (2015) er
myndbandsgjörningur sem var gerð-
ur eftir skáldsögunni Heimsljósi eftir
Halldórs Laxness. Verkið var sam-
starfsverkefni Ragnars og föður
hans, Kjartans Ragnarssonar, sem
hefur leikstýrt því áður í leikhúsum
Reykjavíkur. Tónlistin er sérlega fal-
leg og tregablandin í vídeóverkinu.
Frakkar fengu þar góða innsýn inn í
harðneskjulegt líf Íslendinga hér áð-
ur fyrr. Aðalsögupersónan, niður-
setningurinn Ólafur Kárason ljósvík-
ingur, þráir ekkert heitar en fegurð-
ina í lífinu. Það má finna tengsl milli
persónu Ólafs ljósvíkings og aðal-
persónu skáldsögunnar Raunir
Werthers unga eftir Goethe.
Me and My Mother (2000, 2005,
2010, 2015) samanstendur af fjórum
verkum sem Ragnar vann í samvinnu
við móður sína, Guðrúnu Ásmunds-
dóttur leikkonu. Verkið er vídeóverk
og gjörningur þar sem Guðrún hræk-
ir á Ragnar og er hann endurtekinn á
fimm ára fresti. Verkið vekur
blendnar tilfinningar hjá áhorfend-
um í byrjun, annars vegar vellíðan og
hins vegar óhug, en á endanum skilur
verkið eftir ánægjulegar minningar.
Flókin hugmyndafræði
Ragnar hefur þá sérstöðu meðal
samtíðarlistamanna að hann sækir
hugmyndir verka sinna alla leið til
rómantísku menningarstefnunnar
sem var ríkjandi á nítjándu öld og til
rómantíkera tuttugustu aldar, sem
voru undir beinum áhrifum frá róm-
antísku menningarstefnunni. Mikil
vinna og flókin hugmyndafræði ligg-
ur að baki verkum Ragnars. Hann er
sjálfum sér samkvæmur og fer ekki
út fyrir hið rómantíska stef en verkin
sem birtust á þessari sýningu eru
unnin í samhengi við fyrri verk hans.
Listamaðurinn Ragnar er sjálfur
miðpunktur listaverksins, sem er af-
ar rómantískt viðhorf og í beinu sam-
hengi við nítjándu aldar listamanna-
goðsögnina, hina klassísku klisju um
listamanninn sem hefur gert sjálfan
sig að miðpunkti lífsins. Sameig-
inlegt einkenni rómantíkurinnar og
þeirra liststefna sem spruttu upp úr
henni er að listamenn gáfu ímynd-
unaraflinu lausan tauminn, sem var
mikilvægt skref í þróun listasögunn-
ar.
Sýningin í Palais de Tokyo var
metnaðurfull og vel unnin og gaf full-
komna innsýn í listheim Ragnars.
Vestræn menning Innsetning með nýjum vídeóverkum sem sýna hugljúfar senur úr daglegu lífi
fólks á Vesturlöndum. „Á endanum urðu senurnar að klisjum,“ skrifar greinarhöfundur.
Ljósmyndir/Aurélien Mole. Birtar með leyfi listamannsins og i8 gallerísins.
Titilverkið Séð að framan eru það sviðsmyndir í anda rómantísku stefnunnar en að aftan
„venjulegar timburplötur“. Á veggjunum fjær má sjá röð málverka af Bjarna bömmer.
„Aðeins sá sem þekkir þrána“
Á dögunum lauk í sýningarhöllinni Palais de Tokyo í Parísarborg viðamestu sýningu sem sett hefur verið upp með verkum
Ragnars Kjartanssonar myndlistarmanns. Sýningin nefndist „Seul Celui Qui Connait Le Désir“ (Aðeins sá sem þekkir þrána).
Sýningarstjóri var Julien Fronsacq. Margrét Birna Sveinsdóttir hefur skrifað um verk Ragnars í námi í listfræði við Háskóla
Íslands og fjallar hér um sýninguna og grunnþætti í verkum Ragnars.
Ljósmynd/Aurélien Mole.
Rómantík Ragnar Kjartansson á
sýningunni í Palais de Tokyo.
Ljósmynd/Aurélien Mole.
My and My Mother Myndbandsverk með listamanninum og móður hans sem „vekur í fyrstu blendnar tilfinningar.“