Víkurfréttir - 20.06.2002, Blaðsíða 46

EKIÐ UM REYKJANESBRAUTINA
Á Keflavíkurveginum - á leið suður
Á ferð um Reykjanesbraut - hringtorg við Rósaselsvötn.
egar ekid er um Keílavíkurveg-
inn virðist fatt markvert að sjá.
En ef betur er að gáð kernur
annað í ljós. Þegar ekið er frá Hafhar-
firði að alþjóðaflugvellinum í Keflavík
birtist t.d. eftirfarandi út unr bílrúð-
una:
Þegar komið er á móts við álverið eru
hleðslur á hraunhól á vinstri hönd.
Um miðjan sjötta áratug 20. aldar
kannaði Kristján Eldjárn og fleiri
ganflar hleðslur í Kapefluhrauni
(Njjahrauni), sem taflð er að hafi
runnið á sögulegum tírna. I ljós kom
að um kapellu var að ræða. 1 henni
fundust ýmsir munir, sem varðveittir
eru nú á Þjóminjasafninu. Kapellan
var eyðilögð við framkvæmdir í byij-
un sjöunda áratugarins, en var endur-
hlaðin þarna svo tilvist hennar færi
ekki forgörðum. Næst á vinstri hönd
er starfsmannahús ISALs við Gerði,
einn af gömlu Hraunsbæjunutn.Tóftir
gamla bæjarins eru sunnan bústaðarins
og þar liggur Gerðastígurinn upp
með sunnanverðum hraunkanti
Kapelluhrauns. A leið hans upp í
Hrauntungurnar vestan við Krýsuvík-
urveginn eru margar skemmtilegar
minjar fýrrum búskaparhátta. Þá má
sjá bæjarstæði Þorbjarnastaða á vinstri
hönd, handan jarnarinnar. Sunnan
þess liggur Alfararleiðin á Umesin, vel
vörðuð og enn fjölfarin. Hægra meg-
in er Straumur, listamiðstöð Hafnfirð-
inga. Skammt sunnan hans sést faflega
hlaðið gerði norðan við tjörn, Urtar-
qörn.Tjörnin er sérstæð fýrir þær sak-
ir að í henni gæti sjávarfalla. Ofan á
flýmr ferskvatn og gerir það tjörnina
sérstaka.Við hana vex ýntis gróður,
sem annars er ekki að finna við sjávar-
síðuna.Vörðurnar í hrauninu á hægri
hönd er leiðin yfir að Lónakoti. Þegar
komið er framhjá bæjarmarkaskiltinu
má sjá Öttarstaðafjárborgina nokkuð
utan vegarins vinstra rnegin. Hún hef-
ur einnig gengið undir nafninu
Kristrúnarborg. Skammt sunnar sjást
litlar vörður á hraunhólum vinstra
megin. Undir þeirn, sem er lengra frá,
er Loftskútahellir í jarðfafli sunnan
undir honum. Hlaðið er fýrir skútann.
Hann var m.a. notaður sem geymslu-
staður fýrir fiiglaveiði bænda. Frá þess-
um stað má á góðum degi greina sel-
in uppi i hraununum; Straumssel, Ott-
arstaðasel og Lónakotssel. Utar er
Hvassahraunssel.Vörðurnar framund-
an vísa á sehð. Þar eru þijár tótrir og
tveir hlaðnir stekkir undir holti. Best
er að greina selin á vorin áður en
grasið fer að grænka. Þá greina þau sig
vel fra brúnu og gráu litunum í
hrauninu. A hægri hönd er Bjarghellir
og þá sést vel til húsanna í Hvassa-
hrauni hægra megin. Nýja tímburrétt-
in er við rauða braggann næst vegin-
unt, en gamla hlaðna réttin er á bak
við hraunhól þar sem ganfli vegurinn
er hæstur skammt norðar. A vinstri
hönd eru sérstæðir hraunkadar, en um
gervigíga er um að ræða. Þeir hafa
myndast við gasuppstreymi. Sams
konar kadar, en stærri, eru sunnan
Suðurlandsvegar undir Lögbergs-
brekkunni. Utar í hrauninu má greina
þijár spýtur. A milli þeirra er gat,
Hvassahraunsbrugghellir. Hans leitaði
Blönd Blöndal nflkið á bannárunum.
Rétt áður en komið er að Kúagerði
sjást Ifleðslur á hægri hönd. Þær eru
sennilega leifar fjárborgar, eða -skjóls,
en lflud hennar hefhr þegar verið fjar-
lægur. A vinstri hönd er Afstapahraun.
Upp i gegnum það gangaTóurnar,
gróðurbelti, þar sem hrís var tekið á
öldum áður.Auðvelt er að ganga um
úfið hraunið upp í gegnunrTóur
þessar, langleiðina upp í Sóleyjarkrika.
í Kúagerði voru tvö kot, Akurgerði
og Kúagerði.Vegurinn var lagður yfir
það fýrrnefnda, en litíð er efdr af hinu
siðarnefnda. Þó rná sjá hleðslur ef vel
er að gáð. Rétt áður en konflð er að
gatnamótumVatnsleysustrandarvegar
sést Alfararvegurinn hægra megin við
veginn. Þar liggur hann áfram út með
ströndinni og heirir þá Almennings-
vegur. Hólarnir við Keflavíkurveginn
ffamundan heita Hrafnhólar, þar sem
loftnetín eru. A leiðinni upp brekkuna
sést fallegt vantsstæði á vinstri hönd
og skammt sunnan þess eru hleðslur á
hól,Vatnaborgin, gömul fjárborg fra
Vatnsleysu. Þegar ekið er ffamhjá loff-
netunum sjást tvær vörður á vinstri
hönd. Þær heitaTviburar og eru hluti
af vörðum er visa á Flekkuvíkursel.
Röð selja eru þarna í heiðinni, alveg
innan að Seltjörn við Grindavíkur-
veginn. Sjá má sum þeirra ffá vegin-
um, s.s. Fornusel, Auðnasel, Knarrar-
nessel, Brunnastaðasel ogVogasel.
Hægra megin við veginn sést Strand-
arborgin vel, fallega hlaðin fjárborg,
sem haldið hefur verið við.Vestan
hennar liggur Þórustaðarstígur yfir
veginn, en hann liggur siðan áffam
upp hraunið, alveg upp á Vigdísarvelli.
Hægra megin, nokkuð fjarri vegin-
um, sést þúst á hraunhrygg. Þar er
Breiðagerðiskrossgarður, annar tveggja
krossskjólgarða á leiðinni.Vinstra
megin eru Breiðagerðisslakkinn. I
honum er t.d. flak þýskrar flugvélar,
sem skorin var niður i byijun stríðsins.
Þær sjást þó ekki fiá veginum. A
hægri hönd er há varða svo til alveg
við veginn. Þetta er Þyrluvarðan. Hún
var hlaðin efdr að bandarísk þyrla
fórst þar skammt ffá í bytjun sjöunda
áratugarins. Keilir blasir vel við lang-
leiðina suður efrir. Hann er nokkurs
konar sérkenni Reykjaness. Handan
hans má sjá Trölladyngju og Núps-
hlíðarhálsinn, en sunnar er nflkill
fjallsmassi, FagradalsQafl. Það er í raun
heinrur út af fýrir sig. Hæsta bunga
heiðarinnar ber nafiflð Þráinsskjöldur,
en hann er ein stærsta hraundyngja
hér á landi. Á og utan í hól á vinstri
hönd má sjá hleðslur. Þær eru annaö
hvort gamall nátthagi eða rúningsrétt.
Ef vel er að gáð má sjá Hringinn,
ganfla fjárborg, í lægð nokkuð fiá
veginunt hægra megin. Best er að
þekkja staðsetningu hans á þrernur
vörðum er mynda þríhyrning á
hraunhryggjum. Hann er í nflðju
þeirra. Lengra, rétt áður en konflð er
að Vogaafleggjaranum, má sjá ganfla
fjárborg utan í hæð norðan vegarins,
Gíslaborg. HandanVogavegarins er
Gvendarstekkur, enn ein fjárborgin á
þessu svæði, en þær eru a.m.k. sex
talsins ffá Strandarborg að Gvendar-
stekk. A vinstri hönd er klofinn grasi
vaxin hóll. Þar gæri Þórusel hafa ver-
ið, en það er þó óvíst. Þegar konflð er
ffamhjá afleggjaranum sést vel yfir að
Stapanunt á hægri hönd. Undir hon-
um eru tófdr bæjarins Brekku og
tvennra sjóbúða, Stapabúðar og Kerl-
ingabúðar. Síðarnefnda tóftín er nteð
elstu nflnjum á Reykjanesi.Við þær
eru gamlir brunnar. Sést vel í Reið-
skarðið þar sem ganfla þjóðleiðin lá
upp á Stapann og áffam yfir til Njarð-
víkur. Hún er enn mjög greinileg
þarna á millum. A vinstri hönd er tré-
skiltí nálægt veginum. Á því stendur
“Skógfellavegur”. Það er ganfla þjóð-
leiðin ffáVogum til Grindavikur, nflk-
ið farin. Það sést vel á leiðinni þar sem
hún liggur á milli Skógfellanna. Hafa
hófar, klaufir og fætur ferðalanga
markað þar djúp för í hraunklöppina.
Sést yfir að Hábjalla á vinstri hönd og
Snorrastaðatjarnir. Norðan þeirra er
enn eitt selið, Snorrastaðasel. Nýjasel
er austan vamanna. Þar þótri varla
vært vegna reimleika, sem síðar yfir-
færðust á Stapann. A Stapanum, við
ganfla þjóveginn, á hægri hönd er
gömul landmælingavarða. Ofan við
hana eru leifar ganfla herspítalans, sem
varð eldi að bráð. Ofar í holtinu sjást
veggir, sem hlaðnir voru i atvinnu-
bótavinnu unt matjurtargarða
skömmu eftir aldamótin 1900. Þegar
konflð er ffamhjá Grindavíkuraf-
leggjaranum sést hvar ganfli vegurinn
suður ril Grindavíkur hefrir legiö.Við
hann á vinstri hönd eru veggir gam-
allar fjarskiptastöðvar, sem aldrei varð.
Vegurinn liggur síðan niður að Sel-
tjörn og áfíram í gegnum hraunið.
Sunnan við tjörnina er Innra-Njarð-
vikursel með tilheyrandi mannvirkj-
um. A hægri hönd sést Grímshóll
bera hæst.Við hann liggur ganfla leið-
in, nfllli Voga og Njarðvíkur. Skanunt
vestar, einnig á hægri hönd, sjást
tnargar hdar vörður á hraunhól,
Tyrkjavörður. Ekki er vitað um tilvist
þeirra. Ofar ber stóra vörðu á brún,
Brúnavarðan. Neðan hennar, nær
berginu, var Kolbeinsvarða, en þar
voru landamerkiVoga og Njarðvíkur.
Á vinstri hönd sést há varða nokkuð
ffá veginum, Stúlknavarðan.Við fótst-
all hennar er áletrun og ártahð 1777.
Skammt vestar, einnig vinstra megin,
sést nflkið mannvirki á hól. Þetta er
Stóri-Krossgarður, hinn skjólgarður-
inn á leiðinni. Framundan liggur forn
þjóðleið frá Njarðvíkum til Grinda-
víkur, Skipsstígurinn. Sunnan vegarins
er því nfiður búið að girða þvert yfir
þjóðleiðina svo ferðalangar verða að
taka á sig nokkurn krók til austurs til
þess að komast inn á hana aftur. Bæði
Skipsstígurinn og Skógfellagatan eru
um 16 km langar. Uppi á brekkunum
gegnt herstöðinni eru hleðslur á vin-
stri hönd. Þær hafa verið umhverfis
bragga Bretanna, sem þarna voru svo
ril út um allt í upphafi síðari heims-
stytjaldar. Skömmu áður en komið er
að hringtorginu eru vötn á hægri
hönd, Rósaselsvötn. Norðan þeirra,
nær veginum, eru tófrir Rósasels og
stekkur við þær. Þegar ekið er út úr
hringtorginu áleiðis að flugstöðinni
má sjá móta fýrir gömlu þjóðleiðinni
að Sandgerði. Hún var fjölfarin á öld-
um áður, en villugjörn. A þeirri leið
urðu margir úri í vondurn veðrum,
flesrir á leið ffá kaupmanninum í
Keflavík. A vinstri hönd eru hleðslur
kjahara efdr hús Bretanna, en utar í
móanum eru leifar gamallar fjárborg-
ar. Framundan er svo Leifsstöð - lflið
landans að annars konar nflnjum.
Óniar Smári Ármannsson
SUMARBLAÐ VlKURFRÉTTA IJÚNÍ 2002 ]
46