Morgunblaðið - 09.11.2016, Síða 24

24 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 9. NÓVEMBER 2016
Hamraborg 10 – Sími 554 3200
Opið: Virka daga 9.30-18, laugardaga 11-14
Kynnum nýju margskiptu
glerin frá Essilor
Fáðu aukapar í kaupbæti
Verið velkomin í sjónmælingu
Traust og góð þjónusta í 20 ár
Nú að loknum kosn-
ingum er ástæða til að
minna á stjórnarskrá
lýðveldisins. Við eig-
um mjög góða stjórn-
arskrá sem hægt er að
nýta betur.
Íslendingar læra í
grunnskóla að stjórn-
arskrá lýðveldisins
geri ráð fyrir því að
valdið sé þrískipt; lög-
gjafarvald, fram-
kvæmdavald, dómsvald. En er
valdið þrískipt?
Höfundur sat á Alþingi 1989-
1992 fyrir Sjálfstæðisflokkinn og
kynntist þá starfsemi Alþingis.
Eyddi umtalsverðum tíma í að læra
grundvallaratriði stjórnarskrár,
m.a. með samtölum við lögmenn
Alþingis, lagaprófessora í HÍ og
sjálfstætt starfandi lögmenn.
Einnig las ég fræðirit lagapró-
fessoranna Bjarna Benediktssonar
og Ólafs Jóhannessonar um stjórn-
skipunarrétt. Niðurstaða úr þessu
„sjálfsnámi“ varð m.a. grunnur að
þeim sjónarmiðum sem koma fram
í þessari grein, en ég hef einnig
reynt að „uppfæra“ sjónarmið mín
breytingum frá 1992:
Nýjar áherslur
Ég tel mikilvægt að draga úr því
fyrirkomulagi að ráðherrar séu
jafnframt þingmenn. Það er ekki
hálft starf að vera ráðherra. Það er
meira en fullt starf. Svo er líka fullt
starf að vera alþingismaður. Hvort
tveggja er of mikið.
Önnur mikilvæg ástæða fyrir því
að ráðherrar séu ekki jafnframt
þingmenn er að mér finnst það
ekki samrýmast þrískiptingu valds-
ins. Framkvæmdavaldið á ekki að
reka Alþingi eins og „útibú“ frá
sér, eins og maður upplifir að sé
stundum gert. Auðvitað hlýtur
sumum þingmönnum að líða illa
þegar þeir upplifa það að vera und-
irokaðir af fram-
kvæmdavaldinu. Er
ekki málið þá – að
þingmenn þori tæp-
lega að ræða þessa
undirokun – hugs-
anlega af ótta við að
lenda í ónáð (eiga ekki
möguleika á ráðherra-
stól!).
Vinnudagur ráð-
herra sem er líka
þingmaður er t.d.
svona: Ráðherra fer til
vinnu í ráðuneyti
(framkvæmdavaldi) snemma að
morgni. Fer svo í Alþingi (löggjaf-
arvaldið) um hádegi og er þar til
ca. kl. 15… fer þá aftur í ráðu-
neytið…
Hvort tilheyrir þessi ein-
staklingur löggjafarvaldi eða fram-
kvæmdavaldi? Þegar stórt er spurt
er fátt um svör.
Ragna Árnadóttir, Ólöf Nordal
og Lilja Alfreðsdóttir eru allar góð
dæmi um ráðherra sem hafa staðið
sig með prýði en voru ekki jafn-
framt þingmenn. Við getum gert
meira af þessu – og til þess þarf
hvorki lagabreytingu né breytingu
á stjórnarskrá.
Þriðja ástæðan fyrir því að ráð-
herrar séu ekki jafnframt þing-
menn er að þetta virðist mér
óheyrilegt starfsálag. Ég leyfi mér
að rökstyðja þetta sjónarmið með
því að nafngreina hér einstaklinga
sem veiktust alvarlega (krabba-
mein o.fl.) eftir að hafa gegnt afar
erfiðum ráðherraembættum:
Halldór Ásgrímsson, Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, Davíð Oddsson,
Ingibjörg Pálmadóttir, Geir H.
Haarde og Guðbjartur Hannesson.
Ég er ekkert að fullyrða að yfir-
álag í ráðherrastörfum sé ástæða
veikinda þessara einstaklinga. En
þessir einstaklingar voru að mínu
mati í meira en tvöföldu starfi og
slíkt er hvorki hollt né æskilegt.
Betri nýting stjórnarskrár
Svo má nýta fjármálaákvæði
stjórnarskrár (40. og 41. gr.) til að
koma á markvisst eftirfylgni um
framkvæmd fjárlaga. Þetta má t.d.
gera með samstarfi Fjárlaganefnd-
ar Alþingis og Ríkisendurskoð-
unar. Ríkisendurskoðun er hluti af
löggjafarvaldinu, svo að slíkt sam-
starf ætti að vera auðvelt í fram-
kvæmd.
Nefndarsvið Alþingis verður
einnig að geta leitað beint til sjálf-
stætt starfandi lögmanna meðan
lagafrumvörp eru í vinnslu Alþing-
is ef flókin álitaefni koma upp.
Lagafrumvörp/lagabreytingar
þurfa að fara gegnum „síur“ áður
en lög eru afgreidd frá Alþingi til
að vanda betur lagasetningu. Í
Þýskalandi hefur stjórnlagadóm-
stóll t.d. það hlutverk að lesa yfir
mikilvægar lagasetningar áður en
slík lög eru endanlega samþykkt.
Alþingi og næsta ríkisstjórn taka
það vonandi föstum tökum að ráð-
herrar leggi lagafrumvörp fram
tímanlega inn í Alþingi – svo mörg-
um málum sé ekki „sturtað“ inn í
þingið, kortéri fyrir jól, eða þingslit
á vorin. Öllu svo „troðið áfram“
með vinnu fram á nætur – nokkrar
nætur í röð – með liðið svefnlítið.
Skyldu lögin um Kjararáð hafa
verið afgreidd við slíkar kring-
umstæður? Ég bara spyr – að
gefnu tilefni. Spurningin er pínu
púkaleg hjá mér – en viðeigandi.
Allir stjórnmálaflokkar vilja efla
virðingu Alþingis, um það þarf alls
ekki að efast. Nú eftir kosningar er
upplagt tækifæri til að huga að
breytingum og hafa kjark og þor til
að taka fast á þessum málum –
gera betur en áður.
Það þarf ekki breytingar á
stjórnarskrá eða lögum til að inn-
leiða markvissari vinnubrögð í
Stjórnarráði og Alþingi. „Viljinn er
allt sem þarf“ var sagt einhvern
tímann.
Að lokum vil ég óska nýju Al-
þingi og verðandi nýrri ríkisstjórn
farsældar í mikilvægum störfum
fyrir land og þjóð. Munum að við
eigum góða stjórnarskrá og frá-
bært land.
Nýtum betur stjórnar-
skrá lýðveldisins
Eftir Kristin
Pétursson
»Ég tel mikilvægt að
draga úr því fyrir-
komulagi að ráðherrar
séu jafnframt þing-
menn. Það er ekki hálft
starf að vera ráðherra.
Það er fullt starf.
Kristinn
Pétursson
Höfundur er sjálfstætt starfandi
og sat á Alþingi 1989-1992.
BRIDS
Umsjón Arnór G.
Ragnarsson| brids@mbl.is
Deildasveitakeppni BR
Þegar einu kvöldi er ólokið er sveit
Jóns Baldurssonar með afgerandi
forystu í fyrstu deild.
Jón Baldursson 222
J.E. Skjanni 187
Málning 186
En þetta er samt ekki búið, því
sveit Jóns á eftir að spila við 3 sveitir
sem geta vel bitið hressilega frá sér.
Önnur deild:
Logoflex 157
Borgfirðingar 154
SFG 150
Sama sagan í annarri deild. Efstu
sveitir eiga eftir að spila meira og
minna innbyrðis.
Bestir í butler eftir 2 kvöld eru
bræðurnir Hrólfur og Oddur Hjalta-
synir.
Gullsmárinn
Spilað var á 11 borðum í Gullsmár-
anum fimmtudaginn 3. nóvember.
Úrslit í N/S:
Björn Árnason – Guðm. Sigursteinss. 206
Ragnar Jónsson – Lúðvík Ólafsson 198
Guðrún Hinriksd. – Haukur Hanness. 192
Viðar Valdimarss. – Óskar Ólason 176
A/V
Sigurður Njálsson – Pétur Jónsson 210
Sigurður Gíslason – Ragnar Þorvaldss. 187
Ragnar Ásmundss. – Magnús Marteinss. 176
Ragnh. Gunnarsd. – Sveinn Sigurjónss. 172
Einar Kristinss. – Stefán Friðbjarnar 172
Við lifum á spenn-
andi tímum. Forseta-
kosningar standa yfir
í Bandaríkjunum,
Bretland er á leið út
úr Evrópusambandinu
eða kannski ekki og
Bjarni Benediktsson,
formaður Sjálfstæð-
isflokksins, er að
reyna að mynda rík-
isstjórn. Allt þetta
kemur líklega til með
að hafa áhrif á fjármálamarkaði,
þó af mismunandi stærðargráðu.
Hvort Bretland gangi úr Evrópu-
sambandinu og hvaða forseta
Bandaríkjamenn kjósa sér mun
óneitanlega hafa meiri áhrif al-
þjóðlega. Þrátt fyrir það mun
framvinda mála í stjórnarmynd-
unarviðræðum Bjarna hafa meiri
áhrif á Ísland.
Mikil óvissa er um kvótamál,
skattamál, framtíð íslensku krón-
unnar og útgjöld ríkissjóðs auk
þess sem mikil ólga er á vinnu-
markaði. Hinn margumtalaði
stöðuleiki sem við höfum búið við
síðustu ár getur horfið með óhóf-
legum útgjöldum og veikri fjár-
málastjórn. Því er óumdeilanlegt
að niðurstöður í stjórnarmyndav-
iðræðum Bjarna koma til með að
hafa mikil áhrif á efnahag Íslands
á næstu árum.
Ef horft er á þessi mál frá sjón-
arhorni fjárfesta á íslenska mark-
aðnum er ljóst að ekki er til stað-
ar jafn aðgangur fjárfesta að
upplýsingum. Bjarni Benediktsson
og menn í innsta kjarna Sjálfstæð-
isflokksins, auk annarra stjórn-
málamanna sem taka þátt í stjórn-
armyndunarviðræðum búa yfir,
eða koma til með að búa yfir, upp-
lýsingum sem geta haft marktæk
áhrif á markaðsverð fjármálagern-
inga ef þær væru opinberar. Hvað
þessir aðilar kjósa að gera við
þessar upplýsingar er svo annað
mál. Setjum upp einfalt dæmi:
Stjórnarmyndunarviðræður
Sjálfstæðisflokksins, Viðreisnar og
Bjartrar framtíðar eru á loka-
metrunum, einungis á eftir að
ganga frá skiptingu ráðherrastóla.
Meðal þess sem getið er um í
stjórnarsamningum er að kvótinn
verður ekki boðinn upp á markaði.
Þingmaður Viðreisnar talar við vin
sinn, Magnús, og segir honum frá
stöðu mála í trúnaði. Magnús
hringir beint í verðbréfamiðlara
og kaupir hlut í HB Granda vegna
þess að þessar upplýsingar munu
líklega koma til með að hækka
markaðsverð HB Granda þegar
þær verða gerðar opinberar. Ef
staðan væri öfug, að Sjálfstæð-
isflokkurinn hefði
samþykkt að bjóða
upp kvótann þá
myndi Magnús selja
bréf í HB Granda því
að öllum líkindum
myndi sú ákvörðun
valda lækkun á virði
bréfanna .
Að eiga viðskipti út
frá þessum upplýs-
ingum fellur undir
innherjaviðskipti. 120
grein laga um verð-
bréfaviðskipti segir:
„Með innherjaupp-
lýsingum er átt við nægjanlega til-
greindar upplýsingar sem ekki
hafa verið gerðar opinberar og
varða beint eða óbeint útgefendur
fjármálagerninga, fjármálagern-
ingana sjálfa eða önnur atriði og
eru líklegar til að hafa marktæk
áhrif á markaðsverð fjármálagern-
inganna ef opinberar væru …“
Stjórnarmyndunarviðræður búa
til innherjaupplýsingar sem geta
dreifst víða áður en þær verða op-
inberar. Þó er engin leið að vita
hversu margir hafa aðgang að
þessum upplýsingum um fram-
vindu mála í stjórnarmynd-
unarviðræðum sem almenningur
hefur ekki. Það er við vitum ekki
hverjir eru „innherjar“ í þessu
máli. Þar sem allir fjárfestar hafa
ekki jafnan aðgang að upplýs-
ingum má segja að íslenski mark-
aðurinn sé ekki skilvirkur undir
þessum kringumstæðum. Þótt
stjórnmálamenn vilji gjarnan
halda spilunum þétt að sér verða
þeir að átta sig á því að upplýs-
ingar sem þeir búa yfir geta verið
verðmyndandi á markaði og
ábyrgð þeirra er mikil. Réttast
væri að greint væri opinberlega
frá þeim atriðum sem aðilar
stjórnarmyndunarviðræðnanna
hafa orðið ásáttir um jafnóðum og
slík niðurstaða liggur fyrir. Þann-
ig væri hægt að tryggja betra
jafnræði milli markaðsaðila.
Innherjar í pólitík
Eftir Einar Pál
Gunnarsson
» Stjórnarmynd-
unarviðræður búa til
innherjaupplýsingar
sem hafa áhrif á fjár-
málamarkaðinn.
Einar Páll
Gunnarsson
Höfundur er formaður
Ungra fjárfesta.
ÞÚ FINNUR ALLT Á FINNA.IS
HVAR ER
NÆSTA
VERKSTÆÐI?