Dagblaðið Vísir - DV - 18.09.2015, Blaðsíða 44

36 Menning Helgarblað 18.–21. september 2015
HamraHlíð 17, 105 reykjavík / Hús Blindrafélagsins / sími 552-2002
Vönduð
lesgleraugu
frá 3.900 kr.
Skáldsagan lifir –
en breytist stöðugt
David Mitchell, höfundur Cloud Atlas, var meðal gesta Bókmenntahátíðar í Reykjavík
D
avid Mitchell er maður sem
ber það með sér að vera
sáttur við tilveruna, ólíkt
mörgum veðurbörðum ís­
lenskum höfundum í sínu
eilífa harki. Hann er og einn helsti
rithöfundur Breta, bækur hans hafa
selst í hundruðum þúsunda eintaka
og meistaraverkið Cloud Atlas verið
kvikmyndað með Tom Hanks í aðal­
hlutverki. Og samt hefur hann heldur
napra sýn á mannskepnuna, ef ekki
endilega á lífið.
Blaðamaður hitti Mitchell í Nor­
ræna húsinu síðastliðinn föstudag,
en þar fór dagskrá bókmenntahátíðar
fram. „Ég hlustaði á Kim Stanley
Robinson lesa upp áðan og mér
fannst ágætt það sem hann sagði um
að samvinna og samhjálp muni lík­
lega alltaf fylgja mannskepnunni, svo
kannski er ég aðeins bjartsýnni núna
en ég var í morgun,“ segir Mitchell,
þó að hans eigin framtíðarsögur fjalli
meira um átök manna á milli. „En
jafnvel þó að maður sé bjartsýnn er
alltaf nóg af mótlæti að fást við.“
Heillandi óþokkar
Í bæði Cloud Atlas og nýjustu bókinni,
Bone Clocks, segir frá persónum sem
eru siðlausar jafnt sem vel lesnar. „Ill­
mennin fá alltaf bestu línurnar og gera
hluti sem ég myndi ekki þora – eða
vilja gera. Eins og Humbert Humbert
í Lolitu þá tæla þeir lesandann og fá hann til að gleyma að þeir eru staddir
í návist óþokka. Þeir eru ekki lausir við
réttlætiskennd, en taka enga ábyrgð á
afleiðingum gerða sinna.“
En báðar þessar persónur verða af-
skaplega ástfangnar.
„Já, þær verða það. Maður vill ekki
eyða of miklum tíma með algerum
skíthæl. Nabokov blindar mann með
stíl sínum, en ég er ekki jafn fær og
hann. Ég verð að gefa persónunum
einhverja jákvæða kosti til að geta
haft samúð með þeim.“
Sögur þínar gerast á mismunandi
tímum og í mismunandi umhverfi.
Hvernig ferðu að því að setja þig inn
í aðstæður.?
„Ég keypti tímavél úr búðinni hans
Dave Eggers og nota hana til að fara
þangað sem ég vil. Ég er tímatúristi.
Nei í alvörunni, þetta er starf mitt og
ég reyni að sinna því eins vel og ég
get. Það er fullt af hlutum sem ég get
ekki lýst, en þeir enda ekki í útgefnu
bókunum. Maður þarf að velja sínar
orrustur og listrænu tilraunir vand­
lega, og velja helst þær sem maður
heldur að maður geti sigrað í.“
Bjartur í Sumarhúsum hefði
ekki skilið sjálfan sig
Hluti af Bone Clocks gerist á Íslandi.
Hvaða heimildarvinnu vannstu varð-
andi það?
„Ég fékk tilboð um að skrifa grein
fyrir breskt dagblað og gat farið hvert
sem var. Ég kaus að fara til Íslands og
það endaði síðar í bókinni. Persónan
er breskur túristi á Íslandi, svo hann
þarf ekki að vita allt. Það er eiginlega
meira sannfærandi ef hann hefur
stundum rangt fyrir sér.“
Þú hefur líka lesið Laxness.
„Ég hef lesið nokkrar, Brekkukots­
annál og Íslandsklukkuna, en Sjálf­
stætt fólk er best. Hún er ein af þess­
um bókum sem hvetja mann til
skrifta.“
Sumir Íslendingar samsama sig enn
með Bjarti, þó að hann eigi að vera
paródía á þjóðarsálinni.
„Bjartur er mjög vel skrifaður,
mannlegur eins og við öll. Dýrlingar
eru leiðinlegir, og kannski djöflar líka,
en við höfum öll hvora tveggja í okk­
ur. Líklega hefði Bjartur sjálfur ekki
skilið merkingu sögunnar og Bjartar
dagsins í dag gera það ekki heldur.
Laxness var ekki endilega að reyna að
sýna öllum Björtum Íslands hvað þeir
væru miklir Bjartar, hann var fyrst og
fremst handverksmaður að gera það
sem hann gerir best.“
Arabískuskotin íslenska
Allar persónur þínar eru frekar vel
máli farnar, sama hvar í stétt þær
standa.
„Fólk er almennt skáldmælt, jafn­
vel þeir sem eru málhaltir, jafnvel fólk
eins og ég sem stama. Ef maður hlust­
ar eftir er ljóðræna í öllu. Það geta allir
svartþrestir sungið, þó að sumir syngi
kannski betur en aðrir.“
Almennt séð er litið svo á að það sé
bara ein rétt leið til að tala íslensku og
alþýðumál á prenti er illa séð.
„Jafnvel þó að það sé haft í gæsa­
löppum? Það hlýtur að vera óþolandi.
Íslenskan í dag er undir áhrifum frá
ensku, en það eru fleiri og fleiri sem
tala íslensku sem annað mál. Eftir 50
ár verða líklega komin inn arabísk orð
líka, sem er fallegt.
Tungumálið tekur
stöðugum breytingum.“
Það hefur verið talað mikið um dauða
skáldsögunnar í Bretlandi og víðar.
„Tæknin hefur vissulega gert
það að verkum að annað keppir
um athyglina, tölvur og kvikmyndir.
Skáldsagan er sérhæft listform, um
það bil fimm prósent fólks lesa þær,
en stundum kemur fyrirbæri eins og
Harry Potter sem nær til mun fleiri.
Skáldsagan er síbreytileg listform
sem getur skilgreint þjóðir, en þær
geta líka rannsakað samskipti fólks,
kafað inn í sálarlífið eða verið einfald­
lega afþreying. Ef þú skoðar hvaða
fimm ára tímabil sem er undanfarin
100 ár er ég viss um að þú finnir álíka
umræðu um dauða skáldsögunnar.
Tískuhönnuðir lýsa því líka stund­
um yfir að tískan sé dauð, en það
gerist oftast þegar þeir sjálfir eru að
detta úr tísku. Heimurinn breytist, allt
breytist, heimsálfurnar breytast, listin
breytist líka. Það undarlega er að hún
skuli ekki hafa breyst meira.“ n
Falinn fjársjóður
Sænski rithöfundurinn Danny
Wattin var á Bókmenntahátíð í
Reykjavík og skáldsaga hans Fjár­
sjóður herra Isakowitz er komin
út í íslenskri þýðingu Höllu Kjart­
anssdóttur. Níu ára sonur Danny
Wattin heyrir af fjársjóði sem
langafi hans skildi eftir þegar hann
var fluttur í útrýmingarbúðir nas­
ista. Auðvitað vill hann finna fjár­
sjóðinn og með föður sínum fer
hann á slóðir ættfeðranna.
Örlagaríkt
sumar
Finnska skáldkonan Katja Kettu
hlaut tvenn af eftirsóttustu bók­
menntaverðlaunum Finna fyrir
skáldsöguna Ljósmóðir af Guðs
náð, sem nú er komin út í íslenskri
þýðingu Sigurðar Karlssonar. Kettu
var stödd á Bókmenntahátíð í
Reykjavík. Kona sem hefur einstaka
gáfu til að taka á móti börnum hitt­
ir þýskan SS­foringja sumarið 1944
og verður heltekin af honum.
Nýjar bækur
Valur Gunnarsson
valurgunnars@gmail.com
David Mitchell „Ég verð að gefa
persónunum einhverja jákvæða kosti
til að geta haft samúð með þeim.“
„Fólk er almennt
skáldmælt, jafn-
vel þeir sem eru mál-
haltir, jafnvel fólk eins og
ég sem stama. Ef mað-
ur hlustar eftir er ljóð-
ræna í öllu. Það geta allir
svartþrestir sungið, þó að
sumir syngi kannski betur
en aðrir.