Dagblaðið Vísir - DV - 16.10.2015, Qupperneq 46

Helgarblað 16.–19. október 201538 Menning
Metsölulisti
Eymundsson
7.–13. október 2015
Allar bækur
Ljóðabækur
1 Þarmar með sjarmaGiulia Enders
2 HrellirinnLars Kepler
3 Íslensk litadýrðElsa Nielsen
4 HundadagarEinar Már Guðmundsson
5 Dagar handan við dægrin Sölvi Sveinsson
6 Stúlkan í trénuJussi Adler-Olsen
7 Atvinnumaðurinn Gylfi Sigurðsson
Ólafur Þór Jóelsson / Viðar Brink
8 Grimmi tannlæknirinn
David Walliams
9 NicelandKristján Ingi Einarsson
10 Café SigrúnSigrún Þorsteinsdóttir
1 Öskraðu gat á myrkrið Bubbi Morthens
2 Hugmyndir: Andvirði hundrað
milljónir Halldór Halldórsson
3 FrelsiLinda Vilhjálmsdóttir
4 Gráspörvar og ígul-ker Sjón
5 SunnudagsbíltúrÁsdís Ólafsdóttir
6 StormviðvörunKristín Svava Tómasdóttir
7 Ljóðasafn VilborgarVilborg Dagbjartsdóttir
8 Fljót er nóttin dag að deyfa
Sigurður Óskarsson
9 BlýengillinnÓskar Árni Óskarsson
10 Perlur úr ljóðum ísl. kvenna
Silja Aðalsteinsdóttir valdi
Verðum að styrkja íslenskuna
Á
hyggjur af stöðu íslensk­
unnar skjóta iðulega upp
kollinum, ekki að ástæðu­
lausu. Tækninni fleygir fram
með tilheyrandi nýjungum
og á sjónarsviðið eru komin alls kyns
tól og tæki sem hinn íslenski notandi
getur nýtt sér – en yfirleitt ekki á ís­
lensku heldur ensku. Enskuáhrifin
smitast síðan inn í málið. Eiríkur
Rögnvaldsson, prófessor í málfræði,
hefur varað við hættunum sem
steðja að íslenskunni vegna þess hve
slæm rafræn staða hennar sé.
Eiríkur er fyrst spurður hvort hann
telji hættu á því að íslenskan muni
víkja eða jafnvel hverfa á næstu ára­
tugum: „Ég held að það gæti gerst,“
segir hann. „Heimsendaspár um ís­
lenskuna hafa verið margar og ekki
ræst. En nú eru aðstæður gjörólíkar
því sem þær hafa nokkurn tímann
verið áður. Menn eru alla daga í sím­
anum og á netinu, í meira og minna
enskumælandi umhverfi. Nemendur
mínir, um tvítugt, sem eiga systkini,
fimm eða tíu árum yngri en þau,
segja mér að það sé mikill munur á
umhverfinu sem þeir sjálfir ólust upp
við og umhverfi yngri systkinanna
þar sem sé mikil enskunotkun.“
Íslenska á sem flestum sviðum
Hvernig er hægt að sporna við þessari
þróun?
„Það verður ekki gert með því að
berjast á móti enskunni. Enskan er
heimsmál og verður það áfram. Við
verðum að styrkja íslenskuna og efla
varnir hennar. Ég held að ein leið til
þess sé að gera fólki kleift að nota ís­
lensku á sem flestum sviðum.
Ég hef lengi talið að það sé megin­
atriði að koma íslensku alls stað­
ar inn í tölvuheiminn. Við vitum að
samskipti okkar við tölvurnar verða
með töluðu máli á næstunni og ef við
vinnum ekki að því að koma íslensk­
unni þar inn mun enskan verða alls­
ráðandi. Nú eru Úlfar Erlingsson og
fleiri Íslendingar hjá Google að vinna
að því að útbúa íslenskan talgervil
sem verður í tækjum og búnaði frá
Google. Það þarf að gera miklu meira
af því að gera okkur kleift að nota
íslenskuna á öllum sviðum tækninn­
ar, en það kostar peninga.
Það er ljóst að við getum ekki gert
ráð fyrir því að einhver stórfyrirtæki
úti í heimi fari að gera eitthvað sér­
stakt fyrir íslenskuna. Markaðurinn
er svo lítill að það er vonlaust. Þróun í
máltækni byggist á því að mikið sé til
af upplýsingum um tungumálið, eins
og orðasöfn, orðalistar, upptökur af
töluðu máli og svo framvegis. Stjórn­
völd þurfa að leggja fé í það að byggja
upp þessa innviði. Þá höfum við
möguleika á að koma til stórfyrir­
tækjanna og segja: „Við vitum að hug­
búnaður ykkar ræður við fleiri en eitt
n Íslenskan nauðsynleg á öllum sviðum tækninnar n Fé þarf frá stjórnvöldum til að verja íslenskuna n Íslenskan kann að hverfa
Kolbrún Bergþórsdóttir
kolbrun@dv.is Eiríkur Rögnvaldsson
„Þetta er bara spurningin
um að bæta íslensku við
þau tungumál sem eru
notuð í alls konar tækjum
og tólum.“ Mynd SigtRygguR ARi
Listrænt hliðarsjálf Patrick Bateman
Þ
að er ekki á hverjum degi sem
efnilegt leikskáld kemur fram
hér á landi, en það var þó
raunin á einleiknum Frami
með leikhópnum Takataka. Leik­
ritið er skrifað og leikstýrt af Birni
Leó Brynjarssyni en það er Kol­
beinn Arnbjörnsson sem leikur.
Viðkvæmt sjálf listamannsins
Frami fjallar um ungan myndlistar­
mann sem kvíðir því að fara á
myndlistarsýningu kollega síns,
sem hann öfundar og hatar í senn.
Verkið hverfist um viðkvæmt sjálf
listamannsins og þrá eftir viður­
kenningu og velgengni. Persón­
an minnti raunar á nokkurs konar
listrænt hliðarsjálf Patrick Batem­
an úr American Phsyco eftir Bret
Easton Ellis. Mínus raðmorðin, það
er að segja. Persónurnar áttu það
sameiginlegt að vera helteknar af
líkama sínum auk þess sem það
var grunnt á andlegri heilsu þeirra
beggja.
Listamaðurinn ímyndar sér
nokkrar sviðsmyndir þar sem hann
gengur inn á sýningu keppinaut­
arins, sem sterklega er gefið í skyn
að sé þekktur myndlistarmaður
úr samtímanum. Þessar senur eru
óborganlegar og enda allar á því að
söguhetjan rænir unnustu keppi­
nautarins, henni Vigdísi. Meðal
annars flýr hann með hana til Ítal­
íu, og að lokum enda þau í ein­
kennilega hversdagslegum raunum
í frumskógi í Suður­Ameríku.
Hraður og leikandi texti
Leikritið er afar líkamlegt. Kolbeinn
er nánast allan tímann á nærbuxun­
um nema þegar hann fer í jakka og
setur á sig sólgleraugu. Nekt persón­
unnar rímar við hugmyndir hans
sjálfs um einlægnina, nokkuð sem
hann telur vöntun á í íslenskri list
þar sem allt snýst um kaldhæðnina,
aðallega því listamenn þora ekki að
standa með eigin hugmyndum.
Það er handritið sem stendur hér
upp úr, þótt það sé ekki gallalaust.
Þegar best lætur, í fyrri hluta verks­
ins, er það beinlínis snilldarlegt á
köflum. Hömluleysi er ákveðinn
taktur í verkinu og nær algjöru há­
marki þegar söguhetjan brun­
ar til Mílanó með gísl sinn, unn­
ustu keppinautarins, sér við hlið.
Hraði og leikur textans er slíkur að
það munar litlu að Kolbeinn nái
ekki að halda í við orðin. En honum
tekst það bærilega, þótt það vanti
ofur lítið upp á tæknina. Veikleikar
verksins verða helst áberandi þegar
það kemur að einlægninni í Suður­
Ameríku, þegar söguhetjan reynir
að eiga í nánum tilfinningalegum
samskiptum við Vigdísi. Atriðið var
stirðbusalegt og nánast langdregið.
Kröftug stílæfing
Leikritið náði óvæntri og athyglis­
verðri dýpt í niðurbroti persónunn­
ar, og hugrenningatengsl við geð­
sjúkdóma læddust að áhorfendum.
Það var þó helst lausn verksins sem
smækkaði verkið nánast niður í ekki
neitt. Lausnin var rökrétt á margan
hátt, en minnti samt sem áður á litla
smásögu þegar yfir lauk.
Það breytir þó ekki því að þegar
best lét var leiktextinn algjörlega til
fyrirmyndar. Þar var að finna tölu­
verða dýpt og mikla nákvæmni
og var beinlínis unun á að hlusta.
Í raun má segja að hér sé um ein­
hverja kröftugust stílæfingu sem
gagnrýnandi hefur séð í langan
tíma. Það verður afar spennandi
að fylgjast með hópnum í framtíð­
inni, og þá ekki síst stjörnu verksins,
handritshöfundinum Birni Leó. n
Valur grettisson
valur@dv.is
Leikrit
Frami

Handrit og leikstjórn: Björn Leó Brynjarsson
Leikari: Kolbeinn Arnbjörnsson
dramtúrg og aðstoðarleikstjóri:
Pétur Ármannsson
grafík: Daníel Þorsteinsson
Frami
Kolbeinn
Arnbjörnsson
leikur listamann
sem vill stela
bæði framanum
og kærustunni af
helsta keppinaut
sínum og vini.