Dagblaðið Vísir - DV - 31.07.2015, Blaðsíða 8

Helgarblað 31. júlí–4. ágúst 20158 Fréttir
Rafport ehf • Nýbýlavegur 14 • 200 Kópavogur • S: 554-4443 • rafport.is
Fermax mynd-
dyrasíma kerfi
er bæði fáguð
og flott vara
á góðu verði
sem hentar
fyrir hvert
heimili. Hægt
að fá með eða
án myndavélar
og nokkur útlit
til að velja um.
„Tók tölvuna úr fyrsta sæti“
n Glímdi við tölvuleikjafíkn í áratugi n Sneri við blaðinu n Engin tölfræði til hérlendis um tölvufíkn
T
ölvur og snjalltæki eru
stór partur af lífi nútíma-
mannsins og því þarf ekki
að koma á óvart að reglu-
lega gjósi upp umræða um
fíkn í þessi tæki. Geðlæknirinn Ótt-
ar Guðmundsson gagnrýndi nýlega
tölvuleikjafyrirtæki í athyglisverð-
um pistli. Tölvuleikjafíkill, Þorsteinn
Kristjáns Jóhannsson, til margra ára-
tuga lýsir sinni reynslu og greinir frá
þeim einkennum sem ber að varast.
Spilaði í 18 klukkustundir á dag
Þorsteinn heillaðist af tölvuleikj-
um árið 1979, þá níu ára gamall.
Tveimur árum síðar voru allir blað-
burðarpeningar hans farnir að renna
í tölvuleikjakassa og ekkert annað
komst að. Áratug síðar varð fjandinn
laus þegar hann fékk PC-tölvu og að-
gang að netinu og fljótlega fór hann
að vanrækja allt í lífi sínu, sambönd
við ástvini og eigin heilsu, nema
tölvuna. „Ég gat verið 18 tíma á dag,
jafnvel lengur, við að spila. Í tölvunni
gleymdi ég mér alveg og áhyggjur
voru á bak og burt,“ segir Þorsteinn.
Hann fékk vinnu við áhugamál-
ið í tölvuleikjadeild BT þar sem
hann var beinlínis hvattur til þess
að prófa sem mest af leikjum. Hann
líkir því við alka sem er beðinn um
að smakka allar sendingar til ÁTVR.
Að hans sögn gekk honum vel í
vinnunni en utan hennar spilaði
hann í að minnsta kosti tíu tíma á
dag og vanrækti allt annað.
Gæti þetta mögulega verið
fíkn?
Vendipunktur í lífi hans var þegar
hann var viðstaddur miðnæturopn-
un BT vegna nýútkomins tölvuleikj-
ar. Hann leit yfir kúnnahópinn, sem
var hópur 20–40 ára karlmanna, illa
til hafðir og litlausir í framan. „Þá
fór ég að hugsa um hvort þetta væri
einhver dópistasamkoma. Þarna fór
ég að velta því fyrir mér hvort þetta
gæti mögulega verið fíkn en fram að
þessu hafði ég talið mig vera mik-
inn áhugamann um tölvuleiki,“ seg-
ir Þorsteinn.
Algjör umbreyting en þarf
alltaf að gæta sín
Í kjölfarið fór hann að taka á sín-
um málum en á þessum tímapunkti
var hann langt leiddur. Hann var 34
ára gamall og bjó heima hjá foreldr-
um sínum. Hann átti æðislega tölvu
en var stórskuldugur og ómenntað-
ur. Hann var einhleypur og átti ekki
börn. „Ég tók tölvuna úr fyrsta sæti
og fór að setja aðra hluti í forgang
eins og fjölskyldu, vini, skóla, vinnu
og eigin heilsu,“ segir Þorsteinn.
Umbreytingin hefur verið algjör
því í dag er Þorsteinn fjögurra barna
faðir, tvö með sambýliskonu sinni til
rúmlega 10 ára en hún átti tvö fyr-
ir, og hefur lokið meistaragráðu í
kennslufræðum. „Ég er enn langt
leiddur, ég má ekki snúa mér einn
hálfhring í vitlausa átt, þá er ég aft-
ur kominn í sama farveg. En þar sem
ég er meðvitaður um vandamálið þá
næ ég fyrr að koma mér út úr þessu.
Það getur alveg komið fyrir að ég
finni nýjan leik sem mér finnst afar
spennandi, þá er ég allt í einu farinn
að vakna fyrr til að spila smá og sofna
síðar. Maður losnar ekki svo glatt við
þetta.“
Þorsteinn heldur úti vefsíðunni
tölvufíkn.is. Á síðunni má nálgast
upplýsingar sem nýtast aðstandend-
um og þeim sem hafa misst stjórn á
tölvunotkun sinni. Síðan er fyrst og
fremst sprottin upp af reynslu Þor-
steins en um rúmlega tveggja ára-
tuga skeið var hann djúpt sokkinn
tölvuleikjafíkill.
Gagnrýnir tölvuleikjafyrirtækin
Óttar Guðmundsson geðlæknir birti
í vikunni pistil á Stundinni sem vakti
talsverða athygli en þar lýsti hann
samtali við foreldra sjúklings sem
lýstu því hvernig sonurinn var hel-
tekinn af tölvuleikjum, netvafri og
dularfullum samskiptum. Sonurinn,
sem var 19 ára gamall, sneri sólar-
hringnum við, tók matardiskinn inn í
herbergi og borðaði ekki lengur með
fjölskyldunni, einangraðist félags-
lega og missti áhugann á öllu nema
tölvunni sem hann sat yfir í 16–18
tíma á sólarhring.
Í greininni fer Óttar mikinn í gagn-
rýni sinni á framleiðendur tölvuleikja
sem hanna leiki sína fyrst og fremst
með markhópinn unga karlmenn í
huga. „Tölvan verður eins og raðfull-
næging unglingsins þar sem öllum
þörfum og löngunum fyrir spennu,
trylling og ævintýri er sinnt,“ segir
Óttar, sem rekur tölvuleikjafíknina
til testósterón áhrifa því ungar konur
hafi ekki sama áhuga á tölvuleikjum.
Óttar gagnrýnir íslenska fyrirtækið
CCP harðlega og segir að um fram-
leiðslu á hættulegu vímuástandi sé
að ræða sem eyðileggur líf á svipað-
an hátt og önnur eiturlyf. Aðstand-
endur fíkla líti á leikina sem verkfæri
djöfulsins.
Sömu rök gegn matvælafyrir-
tækjum
„Þetta er fullmikil dramatík, með
sömu rökum þá ætti ég að ráðast
gegn sælgætisfyrirtækjum eða jafn-
vel matvælafyrirtækjum sem fram-
leiða osta og kjötvörur,“ segir Þor-
steinn, sem einnig hefur glímt við
matarfíkn. Hann segir athyglisvert
hvernig fíknirnar haldist í hendur.
„Ef að ég spila tölvuleiki þá léttist ég
en um leið og ég hætti þá á ég það til
að opna ísskápinn,“ segir Þorsteinn
kíminn.
Erfitt að meta hvenær um fíkn
sé að ræða
Hann vill þó varast að stimpla alla
sem fíkla þó að tiltekin iðja taki mik-
inn tíma yfir eitthvert tímabil. „Yfir-
gnæfandi meirihluti notar tölvuna og
tölvuleiki sem eðlilega afþreyingu.
Sumir spila kannski tölvuleiki eins
og brjálæðingar í einhvern tíma en
eru á engan hátt einhverjir fíklar.
Frændur mínir urðu Evrópumeist-
arar í spilun á tölvuleiknum Quake á
sínum tíma og eyddu miklum tíma í
leikinn en svo hættu þeir einfaldlega
að spila tölvuleiki. Að sama skapi
fer oft mikill tími í skemmtanalíf-
ið hjá ungu fólki yfir ákveðið tímabil
en svo hætta því flestir á meðan aðr-
ir, sem glíma við alkóhólisma, fest-
ast í netinu. Það er ekki einfalt að
meta hvenær fólk er farið að glíma
við fíkn,“ segir Þorsteinn og bætir við
í léttum tón: „Það er einnig athygl-
isvert hvernig óæskileg iðja, eins og
tölvuleikjaspil, er túlkuð sem fíkn
en uppbyggileg iðja er flokkuð sem
áhugamál. Endorfínfíklar hlaupa um
allar trissur og fá klapp á bakið.“
Vinna sér inn tíma fyrir tölvu
Hann segir að foreldrar þurfi að
vanda sig í uppeldinu í kringum
tölvu og gæta þess að vera sam-
kvæmir sjálfum sér. „Ég sé sjálf-
an mig í syni mínum og passa því
vel upp á tölvunotkunina. Tölvan er
ekki gefins hjá honum, hann þarf að
vinna sér inn tíma í henni, til dæm-
is með heimanámi. Þegar búið er að
ákveða tíma, til dæmis að hann megi
vera í tölvunni til kl. 22.00, þá er mik-
ilvægt að vera algjörlega samkvæm-
ur sjálfum sér. Ekki skipa barninu að
slökkva fyrr eða leyfa þeim að dóla
langt fram yfir umsaminn tíma. Um
daginn varð hann reiður þegar hann
þurfti að hætta og skellti hurðum
en það þýddi umsvifalaust bann í
ákveðinn tíma sem staðið var við. n
Hvað er
tölvufíkn?
Einkenni tölvufíknar geta verið mismun-
andi milli manneskja en það eru nokkur
atriði sem benda til þess að tölvu-
notkunin sé að verða vandamál. Fjöldi
klukkutíma fyrir framan tölvu er ekki
mælieining á tölvufíkn, heldur hvaða
áhrif notkunin hefur á lífið.
Hafa ber í huga að mikil tölvunotk-
un þarf ekki alltaf að vera ávísun á
tölvufíkn. Það eru afleiðingarnar sem
eru besti vísirinn á hvort vandamál sé
til staðar eða ekki. Einkenni ungmenna
og fullorðinna eru aðeins frábrugðin
en það eru nokkur atriði sem allflestir
tölvufíklar eiga sameiginlegt.
n Setja sér engin mörk
n Missa tímaskyn eða gleyma sér í
tölvunni
n Eiga erfitt með að klára verkefni í
vinnu eða heima
n Einangrun frá fjölskyldu og vinum
n Sektarkennd eða fara í vörn vegna
tölvunotkunar
n Afneitun þegar bent er á vandamálið
n Líður betur fyrir framan tölvuskjáinn
*TEkið Af VEfSíðunni TölVufíkn.iS.
Þorsteinn kristján Jóhannsson
Heldur úti vefnum tölvufíkn.is þar sem hann
hefur safnað saman upplýsingum og birt
sögu sína.
Tölvufíkn Samkvæmt erlendum tölum glíma 5 prósent unglinga við tölvufíkn en hlutfall
háskólanema er enn hærra. Engar íslenskar tölur eru til en það helgast af því að sjúkdóms-
greiningin „tölvufíkn“ er ekki til. Mynd 123rf.coM
Björn Þorfinnsson
bjornth@dv.is