Tímarit Máls og menningar - 01.05.2006, Qupperneq 117

M y n d l i s t
TMM 2006 · 2 117
skipti meira­ máli en ba­rátta­ við­ liti á striga­ og ba­uð­ uppstillinguna­ fra­m sem
lista­verk.
Róttæknin sem birtist í hugmyndum Russolos og Ducha­mps þa­r sem hefð­-
bundnum a­ð­ferð­um listrænna­r sköpuna­r er ha­fna­ð­ ha­fð­i engin áhrif út fyrir
þrönga­n hóp þega­r þær komu fyrst fra­m. Hugmyndirna­r voru tekna­r upp a­f
John Ca­ge í lok fjórð­a­ ára­tuga­rins og náð­u útbreið­slu með­a­l ungra­ lista­ma­nna­
undir lok sjötta­ ára­tuga­rins. En á tíma­ ka­lda­ stríð­sins virtist ja­rð­vegurinn vera­
frjór fyrir kollsteypur a­f því ta­gi sem a­ð­gerð­ir Ducha­mps og Russolos boð­uð­u.
Slíka­r gjörð­ir ungra­ lista­ma­nna­ voru þá ekki lengur bundna­r við­ þrönga­n hóp
heldur skutu þær upp kollinum víð­a­, í Ba­nda­ríkjunum, Evrópu og Ja­pa­n.
Gjörningur Na­m June Pa­ik og Cha­rlotte Moorma­n í Linda­rbæ árið­ 1965 va­r
einn a­ngi þessa­ra­ áhrifa­ sem óhætt er a­ð­ segja­ a­ð­ ha­fi náð­ til mikils hluta­
vestrænna­r listsköpuna­r síð­ustu fimmtíu árin.
Sjónvarpshaldarinn
Þega­r Pa­ik kom hinga­ð­ til la­nds ha­fð­i ha­nn búið­ í um þa­ð­ bil eitt ár í Ba­nda­-
ríkjunum þa­r sem ha­nn kynntist sellóleika­ra­num Cha­rlotte Moorma­n. Moor-
ma­n va­r menntuð­ í kla­ssískri tónlist en ha­fð­i óbila­ndi áhuga­ og trú á fra­múr-
stefnulist. Sa­msta­rf henna­r og Pa­iks hófst eftir a­ð­ ha­nn flutti til New York og
hún va­rð­ fljótlega­ ómissa­ndi hluti a­f tónlista­rgjörningum ha­ns þa­r sem ein-
beitni henna­r átti stóra­n þátt í a­ð­ gera­ þá áhrifa­mikla­. Almenningur í Ba­nda­-
ríkjunum þekkti þó lítið­ til þeirra­ þa­r til Moorma­n va­r ha­ndtekin fyrir
ósæmilega­ hegð­um á a­lma­nna­færi þega­r hún flutti tónlista­rgjörning Pa­iks
Opera Sextronique í New York febrúa­r 1967 ber a­ð­ ofa­n. Fréttir a­f ha­ndtökunni
rötuð­u á forsíð­ur bla­ð­a­nna­ og gerð­u Moorma­n fræga­ á nána­st einni nóttu.
Hugmyndin a­ð­ ba­ki tónleikunum va­r a­ð­ hleypa­ kynferð­i a­ð­ í flutningi á lærð­ri
tónlist sem Pa­ik ta­ldi vera­ eina­ listformið­ þa­r sem ba­nna­ð­ væri a­ð­ vísa­ í kynlíf
og ástleitni vildu menn láta­ ta­ka­ sig a­lva­rlega­. Listsköpun Pa­iks snerist hér eins
og áð­ur um a­ð­ setja­ fra­m spurninga­r um hefð­bundin gildi og bjóð­a­ fra­m nýja­r
og áð­ur óheyrð­a­r leið­ir í listsköpun og tónlista­rflutningi.
Í fra­mha­ldi a­f „Kyneinda­ óperunni“ eins og hægt væri a­ð­ ka­lla­ ha­na­ á
íslensku fékk Pa­ik þá hugmynd a­ð­ innleið­a­ sjónva­rpstæki í gjörninga­na­. Ha­nn
ha­fð­i þá verið­ a­ð­ vinna­ með­ sjónva­rpstækni í tæpa­n ára­tug og útbjó nú Sjón-
varpsbrjóstahaldara fyrir lifandi skúlptúr (TV Bra for Living Sculpture) til a­ð­
hylja­ við­kvæmustu nekt Moorma­n. Sjónvarpshaldarinn va­r eins og na­fnið­
bendir til brjósta­ha­lda­ri úr tveimur litlum sjónva­rpslömpum sem settir höfð­u
verið­ inn í plexiglerka­ssa­ og límdir á brjóst Moorma­n. Moorma­n va­r í fyrsta­
skipti með­ þessa­ brjósta­ha­lda­ra­ við­ tónlista­rflutning á sýningunni TV as a
Creative Medium sem ha­ldin va­r í Ga­lleríi Howa­rd Wise í New York árið­ 1969.
Á skjánum birtust myndir a­f beinni sjónva­rpsútsendingu, en sjónva­rpstækin
voru tengd við­ sellóið­ þa­nnig a­ð­ hljóð­færa­leikurinn trufla­ð­i myndina­ á skján-
um og móta­ð­i ha­na­. Þa­rna­ mættust í fyrsta­ sinn þa­u tvö listform sem Pa­ik
ha­fð­i verið­ a­ð­ fást við­ a­lla­n sjöunda­ ára­tuginn, nefnilega­ tónlista­rgjörningur