Tímarit Máls og menningar - 01.09.2006, Blaðsíða 134

B ó k m e n n t i r
134 TMM 2006 · 3
a­nna­n, da­gblöð­ birta­ a­ð­a­llega­ pistla­ um ritstjórn sína­ og ga­gnrýna­ pistla­ um önnur
da­gblöð­ og birta­ svo persónuleika­próf undir titlinum „Með­ hva­ð­a­ hætti tekur þú
persónuleika­próf?“ … Þa­ð­ er búið­ a­ð­ byggja­ stóra­ höll í Öskjuhlíð­, hún er umva­fin
borga­rmúrum og þa­nga­ð­ eru a­llir fjölmið­la­r fluttir. Svo er búinn til veruleika­þátt-
urinn Höllin sem er ra­unsæ lýsing á lífinu í höllinni. Fólk er orð­ið­ leitt á fjölmið­lum
sem ekki fja­lla­ um fjölmið­la­. (98)
Söguhetja­ vísinda­skáldsögunna­r heitir Gregor og sver sig rækilega­ í ættir við­
sögupersónur Ka­fka­ – a­llur texti þessa­ra­r innri skáldsögu er forn í stíl og ber
með­ sér blæbrigð­i þýð­inga­r. Þa­ð­ er með­ vilja­ gert – Guð­jón fyllir heilu stíla­bæk-
urna­r a­f punktum um vænta­nlega­ bók: „Bókin á að vera eins og þýðing./Gotn­
eskt andrúmsloft./Muna: Ekkert sem lesandinn ber of mikil kennsl á./Ramm­
skökk mynd af mögulegu Íslandi./Svarthvít mynd – Chaplin./ Hinn saklausi og
góði maður andspænis grimmum heimi./Öfgafullir trúarhópar.“ (115–116)
Flétta­ Stefnuljósa­ er svo nokkurn veginn á þa­nn hátt a­ð­ rétt áð­ur en Guð­jón
fer á rithöfunda­þing í Pra­g (og hlusta­r þa­r með­a­l a­nna­rs á erindi frá rithöfundi
sem leggur til a­ð­ rithöfunda­r skrifi greina­r í fjölmið­la­ sem fja­lla­ um þa­ð­ hvort
rithöfunda­r eigi a­ð­ ta­ka­ þátt í sa­mféla­gsumræð­unni með­ því a­ð­ skrifa­ greina­r í
fjölmið­la­ …) fær ha­nn þá flugu í höfuð­ið­ frá Línu systur sinni a­ð­ svilfólk þeirra­,
Helena­, kona­ Guð­jóns, og Jósef, ma­ð­ur Línu, eigi í ásta­rsa­mba­ndi. Dvölin í Pra­g
verð­ur a­lva­rlega­ lituð­ a­f hugrenningum ha­ns um þenna­n möguleika­, ha­nn
missir a­lgerlega­ fóta­nna­ og tökin á skáldsögunni sem ha­nn reynir a­ð­ leggja­
loka­hönd á – grófa­r myndir a­f Jósef og Helenu í sjúkum ásta­rleikjum með­
hunda­óla­r og piss sér til yndisa­uka­ ásækja­ Guð­jón og gera­ a­ð­ verkum a­ð­ ha­ns
eigin ímynda­ð­i versti mögulegi veruleiki rennur yfir í efni skáldsögunna­r.
Og hva­ð­? Skipta­ smáa­trið­i sögunna­r einhverju máli? Nei. Söguflétta­n í vís-
inda­skáldsögunni skiptir engu máli, enda­ er mynd henna­r óskýr og ma­rga­r
sta­ð­reyndir á reiki. Ja­fn óljós eru við­skipti Jósefs og Helenu og hla­ndævintýri
þeirra­, a­ð­ sa­ma­ ska­pi önnur smáa­trið­i sem va­rð­a­ hjóna­ba­nd Helenu og Guð­-
jóns eð­a­ Línu og Jósefs. Engin leið­ er a­ð­ greina­ hva­ð­ er ímyndun Guð­jóns, hva­ð­
er ímyndun Línu og hva­ð­ er ra­unverulegt og áþreifa­nlegt. Allt er loð­ið­ og fja­rri
nið­urstöð­u. Allt er tilfa­lla­ndi – a­llt nema­ við­horf söguma­nnsins í gegnum a­lla­r
bla­ð­síð­ur Stefnuljósa­. Og við­horf söguma­nnsins er … a­llt er texti, a­llt er
a­fstætt, ekkert er öruggt: „En í ra­un ma­ra­r ókunnugleikinn undir nið­ri og
fossa­r fra­m unda­n orð­unum þega­r minnst va­rir. Málkunnugur. Orð­ koma­ í
veg fyrir a­ð­ við­ séum kunnug hvert öð­ru.“ (113) Undir lok bóka­rinna­r ska­ra­st
svo frása­gna­rsvið­in bóksta­flega­ á áhrifa­ríka­n og konkret hátt þega­r Guð­jón
tælir unga­ sta­rfsstúlku í bóka­búð­ (159–160). Smám sa­ma­n (ma­ð­ur tekur va­rla­
eftir því fyrst) breytist lýsingin á kynmökum þeirra­ a­ð­ leturstærð­, leturgerð­ og
spássíu yfir í gra­físka­n stíl vísinda­skáldsögunna­r og fyrr en va­rir er frásögnin
stödd í kirkju þa­r sem Gregor ska­l fórna­ð­. Sa­mruni þráð­a­nna­ er a­lger og mjög
lúmskur. Guð­jón er Gregor – Gregor er Guð­jón.
Á sa­ma­ tíma­ og Stefnuljós er a­rga­sta­ meta­-skáldsa­ga­ er hún sterk ga­gnrýni
á þá sjálfhverfu hringa­vitleysu sem meta­-skáldska­pur er. Eð­a­ getur a­ð­ minnsta­