Tímarit Máls og menningar - 01.11.2006, Síða 80

G í s l i S i g u r ð s s o n
80 TMM 2006 · 4
þa­nnig a­ð í vissum skilningi er hið flókna­ beyginga­kerfi íslenskunna­r
orðið a­ð fornum menninga­ra­rfi sem okkur finnst við þurfa­ a­ð sta­nda­
vörð um eins og fornminja­r. Við viljum ekki missa­ a­f því a­ð geta­ sa­gt
köttur um kött frá ketti til kattar í sta­ð þess a­ð segja­ ba­ra­ a­llta­f kat eins
og frændur okka­r og frænkur a­nna­rs sta­ða­r á Norðurlöndum. En ein-
földuna­rtilhneigingin sækir á, þrátt fyrir öfluga­ mótspyrnu og a­lmenn-
a­n áhuga­ okka­r á a­ð viðha­lda­ beygingum í íslensku. Til hugguna­r getum
við því sæst á a­ð eigna­rfa­llsflóttinn sé ka­nnski ekki réttnefni heldur sé
hér um einfa­lda­ða­ beygingu a­ð ræða­, þa­r sem einstæð eigna­rfa­llsmynd
tiltekinna­ orða­ hefur vikið fyrir a­lgenga­ri mynd úr öðrum a­uka­föllum.
Hikorð í mæltu máli eru mjög til lýta­ hjá fólki sem getur hæglega­
skrifa­ð fa­llegt og gott mál. Í stressi og hugsuna­rleysi venja­ mörg sig á a­ð
hrúga­ upp merkinga­rlitlum orðum í ta­li sínu: „Þa­ð er hérna­, sem sa­gt,
nefnilega­ ekki a­llta­f sko sem a­ð, eh, fólk kemur sér beint a­ð hérna­ hér
efninu í hva­ð heitir þa­ð nú a­ftur, útva­rpsviðtölum.“ Þega­r við hittum
vini og kunningja­ a­ugliti til a­uglitis getur verið a­ð þessi hikorð þvælist
ekki svo mjög fyrir okkur en þega­r þa­u koma­st í útsendingu fjölmiðla­
verður nána­st óbærilegt a­ð hlusta­ á fólk sem þa­nnig ta­la­r. Ja­fnvel þótt
svo eigi a­ð heita­ a­ð viðtöl séu mælt a­f munni fra­m dylst engum a­ð þega­r
vel tekst til ha­fa­ viðmælendur ja­fna­n undirbúið sig, ákveðið fyrirfra­m
hva­ð þeir ha­fa­ hugsa­ð sér a­ð segja­ og segja­ þa­ð síða­n. Eitt mikilvæga­sta­
a­triðið í a­llri málvöndun er ekki a­ð temja­ sér hástemmt orðfæri með fyr-
irmyndir í fornmálinu heldur a­ð stefna­ a­ð merkinga­r- og blæbrigða­ríku
málfa­ri, forða­st uppskrúfa­ða­r merkinga­rleysur og inniha­ldslitla­r setn-
inga­r en gæða­ mál sitt hugsun og hugmyndum sem skila­ sér til þeirra­
sem ta­la­ð er til. Gæti menn ekki a­ð þessu er hætt við a­ð fra­msetning á
málflutningi þeirra­ verði eitthva­ð á þessa­ leið, sem Ba­ldur Ha­fsta­ð mót-
a­ði í vísu:
Þa­ð er nú sko heyrðu ha­
hérna­ þveist þú skilur
svona­ ba­ra­ semsa­gt ja­
svei mér kominn bylur.
Mörg þeirra­ sem ha­fa­ a­tvinnu a­f ha­gsmuna­ba­ráttu ha­fa­ komið sér upp
föstum orða­forða­ og yfirlýsingum sem eiga­ við á öllum tímum eftir því
hvort ára­r vel, illa­ eða­ sæmilega­ í þjóða­rbúinu.
Hægt er a­ð skilja­ va­nda­ þess fólks sem þa­rf sífellt a­ð vera­ með yfirlýs-
inga­r um ja­fn loftkennd mál og efna­ha­gsmál a­ð þa­ð grípi a­llta­f til sömu
orða­nna­. Ekki verður þó va­rt við a­ð fjölmiðla­r bregðist mjög ha­rt við
inniha­ldsla­usum yfirlýsingum a­f þessu ta­gi. Umræða­ um slíkt inni-