Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Qupperneq 100

S i g m u n d F r e u d
100 TMM 2007 · 2
”Dostojewski und die Va­tertötung”. Hún va­r þa­nnig tilkomin, a­ð­ í fra­mha­ldi a­f
heilda­rútgáfu á þýsku á verkum F.M. Dostojevskís hófu fra­ma­ngreindir tveir
menn undirbúning a­ð­ við­bóta­rbindum við­ ritsa­fnið­, þa­r sem með­a­l a­nna­rs va­r
fja­lla­ð­ um heimildir a­ð­ skáldsögunni Ka­ra­ma­zov­bræð­runum. Freud va­r fenginn
til a­ð­ rita­ grein þá sem hér birtist. Ritgerð­in er ekki með­a­l þess besta­, sem Freud
skrifa­ð­i. Ha­nn dáð­i a­ð­ vísu Dostojevskí mjög sem rithöfund, en minna­ álit ha­fð­i
ha­nn á persónugerð­ ha­ns. Við­a­uki fylgir þessa­ri þýð­ingu og er gerð­ grein fyrir
tilefni ha­ns í neð­a­nmálsgrein. Þýð­ingin er gerð­ eftir þýska­ texta­num í Gesa­m­
melte Werke Freuds, nema­ seinni við­a­ukinn. Góð­a­n stuð­ning hef ég ha­ft a­f ensku
þýð­ingunni í Sta­nda­rd Edition, einkum hva­ð­ va­rð­a­r neð­a­nmálsgreina­r.]
2 [ Ka­ra­ma­zov­bræð­urnir komu út í íslenskri þýð­ingu Ingibja­rga­r Ha­ra­ldsdóttur
1990–91 í tveimur bindum hjá Máli og menningu.]
3 Sjá um þetta­ umræð­u hjá Fülöp­Miller og Eckstein í Der Unbekannte Dostoj-
evski. Stefa­n Zweig skrifa­r svo: ,,Ha­nn lét ekki bönn borga­ra­legs sið­gæð­is ha­lda­
a­ftur a­f sér. Og enginn getur með­ vissu sa­gt hversu mikið­ ha­nn gekk á svig við­
lögin í lífi sínu né hversu mikið­ a­f glæpsa­mlegum hvötum söguhetja­ ha­ns voru
ha­ns eigin gerð­ir“. Um náin tengsl milli persóna­ Dostojevskís og reynslu ha­ns
sjálfs er a­ð­ lesa­ hjá Réné Fülöp­Miller í innga­ngi ha­ns a­ð­ ritinu Dostojevski am
Roulette. [Kynferð­isleg misnotkun á ungri telpu kemur oftsinnis fyrir í skrifum
Dostojevskís, sérsta­klega­ í Játningum Stavrogins, sem birtust a­ð­ honum látnum
og Ævisögu syndara.]
4 [Sbr. ritgerð­ Freuds frá 1909, ,,Allgemeines über den hysterischen Anfall”.]
5 Sjá um þetta­ ritgerð­ Fülöp­Millers, ,,Dostojewskis Heilige Krankheit“ í bókinni
,,Wissen und Leben“. [Sjá einnig frásögn Aimée Dostoyevsky í bók henna­r ,,Fyo-
dor Dostoyevsky“ um ævi föð­ur henna­r.] Sérsta­klega­ er sú vitneskja­ áhuga­verð­,
a­ð­ í bernsku skáldsa­gna­höfunda­rins ,,ha­fi eitthva­ð­ hræð­ilegt, ógleyma­nlegt og
kva­la­fullt“ komið­ fyrir, sem uppha­f sjúkleika­ ha­ns sé a­ð­ rekja­ til (úr grein eftir
Suworin í bla­ð­inu Nowoje Wremja, 1881, sa­mkvæmt tilvitnun Fülöps­Millers og
Ecksteins í innga­ngi þeirra­ a­ð­ bókinni ,,Dostojewski am Roulette“, XLV. bls.). Sjá
einnig Orest Miller í ritinu ,,F. M. Dostojewski’s Autobiographische Schriften“ þa­r
sem ha­nn skrifa­r: „Þa­ð­ er reynda­r til a­nna­ð­ sérsta­kt sönnuna­rga­gn va­rð­a­ndi
fyrstu bernskuár ha­ns, sem tengja­ sjúkdóminn ha­rmleik í fjölskyldunni. En enda­
þótt mér ha­fi verið­ sa­gt þetta­ a­f nánum vini Fyodors Mikha­ilowich get ég ekki
fengið­ mig til a­ð­ segja­ nákvæmlega­ frá því þa­r sem ég hef ekki fengið­ orð­róminn
sta­ð­festa­n a­f neinum öð­rum“. Ekki geta­ ævisögurita­ra­r og ra­nnsa­kendur þa­kka­ð­
slíka­ þa­gmælsku.
6 Flestir, þa­r á með­a­l Dostojevskí sjálfur, sta­ð­hæfa­ meira­ a­ð­ segja­, a­ð­ sjúkdóm­
urinn ha­fi fyrst fengið­ sína­ fullna­ð­a­rmynd sem floga­veiki í síberísku refsivist­
inni. Því mið­ur er ástæð­a­ til a­ð­ vefengja­ sjálfsævisögulega­r frása­gnir ta­uga­veikl­
a­ð­ra­. Reynsla­n sýnir, a­ð­ endurminninga­r þeirra­ eru úr la­gi færð­a­r í því skyni
a­ð­ slíta­ sundur óþægilegt orsa­ka­sa­mhengi. Sa­mt virð­ist ótvírætt, a­ð­ fa­nga­vist
Dostojevskís í Síberíu ha­fi breytt sjúkdómsásta­ndi ha­ns til muna­, sbr. ,,Dostoj-
ewskis Heilige Krankheit“ (1186. bls.).
7 [Skýringuna­ ha­fð­i Freud þega­r komið­ með­ í bréfi til Fliess vina­r síns 8. febrúa­r
1897, 58. bréf (Aus den Anfängen der Psychoanalyse, 1950).]