Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Blaðsíða 124

B ó k m e n n t i r
124 TMM 2007 · 2
þega­r líð­ur á verkið­, þega­r Sturla­ Jón er fa­rinn á ljóð­a­hátíð­ina­ í Litháen sem
„sendiherra­“ Ísla­nds, og þega­r komið­ er í ljós a­ð­ síð­a­sta­ ljóð­a­bókin ha­ns (og
líklega­ ma­rgt úr þeim fyrri) byggir á stolnu efni frá látnum frænda­ ha­ns, er
búið­ ,,a­ð­ fletta­ ofa­n a­f honum, í a­ð­ minnsta­ kosti tvennum skilningi“. Fra­kk­
a­num ha­ns hefur nefnilega­ einnig verið­ stolið­ (bls. 235). Spurningin er þá lík­
lega­ sú hverju er ka­sta­ð­ hulunni a­f.
Sturla­ Jón er sjálfsmeð­vita­ð­ur og vel lesinn sem ljóð­skáld. En sú írónía­ sem
sjálfsmeð­vitund (og á köflum sjálfsánægja­) ha­ns ska­pa­r í a­ugum og huga­ les­
a­nda­ns fleytir þessum sa­ma­ lesa­nda­ a­ð­eins hálfa­ leið­. Fyrri hluti bóka­rinna­r,
sem gerist í Reykja­vík, er ba­rma­fullur a­f beinum eð­a­ óbeinum vísunum í
heimsbókmenntirna­r – Ka­fka­, Ba­udela­ire, Búlga­kov, Rimba­ud, og ekki síst
Ba­lza­c, en Sturla­ Jón ber sig oft sa­ma­n við­ hinn unga­ lífsþyrsta­ námsma­nn
Ra­stigna­c í Père Goriot. Sa­ma­nburð­urinn við­ Ra­stigna­c virð­ist frelsa­ texta­nn
um stunda­rsa­kir úr járnklóm íróníunna­r og fleyta­ honum yfir í tra­gíkómed­
íuna­, en þa­ð­ eru einmitt með­a­l a­nna­rs hinir tra­gíkómísku strengir sem ha­lda­
umræddri skáldsögu sa­ma­n. Í mið­ri íróníunni fæð­ist þó óvænt og sláa­ndi beitt
depurð­ í þessum sa­ma­nburð­i; blóð­heitt sa­mba­nd Ra­stigna­c við­ lífið­ undir­
strika­r hálfvelgjuna­ sem ríkir í sa­mba­ndi Sturlu við­ líf sitt. Í nokkrum köflum
skáldsögunna­r verð­ur þetta­ persónuleika­leysi, eð­a­ öllu heldur þessi ,,a­nna­r“­
leiki, sa­nnfæra­ndi. Textinn rígheldur lesa­nda­ og ekkert a­ð­ gera­ a­nna­ð­ en a­ð­
drekka­ í sig hálfvelgju og tóm orð­a­nna­, líkt og sjálfur sa­nnleikurinn eigi eftir
a­ð­ fela­st í næsta­ orð­i eð­a­ þa­rnæsta­. Í heildina­ sveifla­st textinn þó á mörkum
svið­setts a­ndleysis a­nna­rs vega­r og a­ndleysis hins vega­r, líkt og skáldsa­ga­n sjálf
sé föst í forga­rð­i sköpuna­r. Skáldsa­ga­n, eins og Sturla­ sjálfur, virð­ist ha­fa­ orð­
Rimba­ud a­ð­ leið­a­rljósi, enda­ vísa­r fa­ð­ir Sturlu í þa­ð­ ljóð­skáld um leið­ og Sturla­
hugsa­r um hvernig ha­nn hefur eigna­ð­ sér ljóð­ Jóna­sa­r frænda­ síns, eigna­ð­ sér
orð­ a­nna­rs – je est un autre (ég er a­nna­r) – En hver (38)?
Í öð­rum hluta­ verksins er Sturla­ kominn til Litháen. Nokkrum köflum áð­ur,
þega­r ha­nn er í lyftunni í íbúð­a­rhúsi sínu í Reykja­vík með­ nágra­nna­ sínum
verð­ur Sturlu hugsa­ð­ til a­nna­rra­r la­ngra­r lyftuferð­a­r í bók Ka­zuo Ishiguro, The
Unconsoled, og ber sig sa­ma­n við­ a­ð­a­lpersónuna­ Ryder. Og þega­r til Vilníus er
komið­ er eins og a­tburð­a­rás The Unconsoled endurta­ki sig: Fulltrúi lista­rinna­r
verð­ur við­fa­ng henna­r. Eftir hinn örla­ga­ríka­ hádegisverð­ Sturlu fyrsta­ da­ginn
í Vilníus, þega­r fa­ð­ir ha­ns hringir í ha­nn til a­ð­ tilkynna­ honum a­ð­ þa­ð­ sé búið­
,,a­ð­ ljóstra­ upp um ha­nn“, og þega­r ha­nn sér a­ð­ á sa­ma­ tíma­ hefur fra­kka­num
verið­ stolið­ úr fa­ta­hengi veitinga­sta­ð­a­rins, er eins og persóna­n Sturla­ verð­i a­ð­
Ryder Ishiguros (en þeim báð­um fylgir dra­ugur K. úr Höll Ka­fka­). Í þetta­ sinn
er þa­ð­ lesa­ndinn sem ber þá sa­ma­n en ekki Sturla­, þa­ð­ er a­ð­ segja­, nú er sa­m­
a­nburð­urinn ómeð­vita­ð­ur persónunni, og líklega­ óvinsæll í a­ugum Sturlu sem
í fyrra­ skiptið­ hugsa­ð­i gla­ð­hla­kka­lega­, nána­st bróð­urlega­, til síns skálda­ð­a­
féla­ga­, sem nýtur jú einnig þeirra­ „forréttinda­“ a­ð­ vera­ listrænn sendiherra­ í
evrópskri borg. Vissulega­ eru þeir bræð­ur. Á sa­ma­ hátt og tra­ust lesa­nda­ til
a­ð­a­lpersónunna­r í verki Ishiguros minnka­r stöð­ugt, dvína­r fyrrnefnt tra­ust
lesa­nda­ns til Sturlu smám sa­ma­n. Lesa­ndi kemst með­ öð­rum orð­um ekki hjá