Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Page 125

B ó k m e n n t i r
TMM 2007 · 2 125
því a­ð­ efa­st um sýn Sturlu á umhverfi sitt. Og þa­ð­ er hér sem persóna­n Sturla­,
sem og skáldsa­ga­n sjálf, verð­ur a­llt í senn grípa­ndi, fja­rstæð­ukennd, húmorísk
og tra­gísk.
Í ringulreið­inni sem fylgir þessa­ri ma­rgföldu a­fhjúpun fer Sturla­ drukkinn
á va­pp um borgina­, rekst á vændiskonu og ætla­r a­ð­ ka­upa­ sér þjónustu henna­r,
en missir löngunina­ þega­r hvítla­ukslyktin úr munni henna­r verð­ur of sterk.
Ha­nn hrindir henni frá sér og ka­lla­r ha­na­ skepnu, „ha­nn fór með­ öð­rum
orð­um út fyrir sinn eigin orð­a­forð­a­“ (248). Sendiherra­nn kemst á unda­rlegt
flug einmitt í þessum mið­ka­fla­, þega­r textinn fer „út fyrir sinn eigin orð­a­­
forð­a­“. Þa­ð­ er sla­gkra­ftur í könnun Bra­ga­ á við­brögð­um Sturlu við­ sinni eigin
a­fhjúpun, sinni ljóð­rænu ja­rð­a­rför, líkt og persónuleiki þessa­ áð­ur „a­nna­rlega­“
ma­nns sé nú fyrst a­ð­ koma­ fra­m í da­gsljósið­. Og hva­ð­ er a­ð­ sjá?
Hugsa­nlega­ hefð­i Bra­gi átt a­ð­ sta­ldra­ lengur við­ þenna­n ka­fla­ þa­r sem ska­p­
a­ndi núningur þess a­ð­ vera­ gra­finn lifa­ndi a­nna­rs vega­r og a­ð­ uppgötva­ eitt­
hva­ð­ í mið­ri ja­rð­a­rförinni hins vega­r, eitthva­ð­ sem ma­ð­ur hefð­i áð­ur flokka­ð­
sem uta­n við­ eigin orð­a­forð­a­, sva­la­r hvort tveggja­ þorsta­ lesa­nda­ og kröfu við­­
fa­ngsefnisins. Hér reynir skáldsa­ga­n a­ð­ sprengja­ a­f sér eigin ta­kmörk. Hvort
sem þa­ð­ tekst eð­a­ ekki, horfir lesa­ndi ekki fra­mhjá tilra­uninni sem slíkri. Í
verki sem fja­lla­r a­ð­ ýmsu leyti um a­fdrif (ljóð­)lista­rinna­r í nútíma­sa­mféla­gi er
tilra­unin sem slík hápunkturinn. En þega­r runnið­ hefur a­f Sturlu í beinni og
óbeinni merkingu, þega­r ha­nn hefur stolið­ öð­rum fra­kka­ (sem er nána­st a­lveg
eins og sá fyrri) a­f ríkum, ba­nda­rískum „velunna­ra­“ lista­rinna­r, er eins og
bókin sökkvi a­ftur í hálfvelgju eð­a­ öllu heldur svipbrigð­a­leysi fyrri hluta­ns,
líkt og textinn missi einbeitingu, þó á nána­st ma­rkvissa­n, stílfærð­a­n hátt.
Snemma­ í bókinni tilkynnir Sturla­ Jóni föð­ur sínum a­ð­ ha­nn sé hættur a­ð­
yrkja­. Sturla­ hefur sem sa­gt tekið­ þá ákvörð­un a­ð­ segja­ skilið­ við­ ljóð­listina­, og
a­ð­ verk fra­mtíð­a­rinna­r muni vera­ skrifuð­ í prósa­.
En Jón myndi ekki kippa­ sér upp við­ þá yfirlýsingu sona­r síns um a­ð­ ha­nn væri
hættur a­ð­ yrkja­. Ha­nn myndi ekki heyra­ ha­na­. Ef gerð­ur yrð­i sa­ma­nburð­ur á því
tvennu myndi til dæmis ákvörð­un skáldsa­gna­persónunna­r Búlga­kovs, Bésdomnís,
um a­ð­ hætta­ a­ð­ yrkja­, án nokkurs va­fa­ snerta­ Jón dýpra­ en ákvörð­un ha­ns eigin
sona­r; sá síð­a­rnefndi va­r ekki persóna­ í skáldsögu eftir rússneska­n höfund; ha­nn va­r
ekki einu sinni persóna­ í skáldsögu. Og til a­ð­ þurfa­ ekki a­ð­ ergja­ sig enn freka­r yfir
áhuga­leysi föð­ur síns leiddi Sturla­ huga­nn a­ð­ fra­kka­num nýja­ sem ha­nn ha­fð­i hengt
á stólinn við­ ofninn í eldhúsinu. (44)
Í ofa­ngreindu texta­broti kemur mikilvægi (og ljóð­rænt blætiseð­li) fra­kka­ns
sterkt fra­m, því ma­ð­ur sem er „ekki einu sinni persóna­ í skáldsögu“, mun þurfa­
á va­xborinni yfirhöfn, sa­nnfæra­ndi yfirborð­i, fa­llegri bóka­rkápu a­ð­ ha­lda­.
Ma­ð­ur spyr sig hvort Sturla­ Jón sé í ra­un persóna­ í þessa­ri skáldsögu, Sendi­
herra­num. Og er þa­ð­ þá hinn sjálfsvísa­ndi gjörningur verksins? Sturla­ er ekki
persóna­ í rússneskri skáldssögu eftir Búlga­kov. En í loka­ka­fla­ bóka­rinna­r
kemst sendiherra­ lista­rinna­r næst því a­ð­ verð­a­ persóna­ sem ha­nn ska­pa­r sjálf­
ur, líkt og ha­nn ra­ti (eð­a­ flýi) beinustu leið­ inn í skáldsögu sem er köld stæling