Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Síða 126

B ó k m e n n t i r
126 TMM 2007 · 2
á féla­gsra­unsæi. Ha­nn hefur, a­ð­ því er virð­ist, fundið­ ástina­ hjá rússneska­ ljóð­­
skáldinu Liliyu Boguinska­iu og er kominn með­ henni til Minsk, í íbúð­a­rhús
Ga­linu móð­ur henna­r þa­r sem þær mæð­gur búa­. Meira­ en tvær síð­ur (nána­st
þær síð­ustu í Sendiherra­num) fa­ra­ í nákvæma­ lýsingu á opnuna­rsenu mynda­r
Billy Wilders The Apartment (1960) sem þa­u horfa­ á með­ vodka­sta­upin sér við­
hlið­, nána­st eins og þessi skáldsa­ga­ viti ekki hvernig hún eigi a­ð­ enda­, og leita­r
því í sögu a­f öð­rum ma­nni í fra­kka­. En eins og gildir með­ texta­nn í heild, er
erfitt a­ð­ henda­ reið­ur á fa­gurfræð­i þessa­ra­ síð­na­.
Einn best skrifa­ð­i ka­fli bóka­rinna­r er sva­rbréf Sturlu til Ísla­nds eftir a­ð­
fjölmið­la­r ha­fa­ a­fhjúpa­ð­ nýja­sta­ verk ha­ns sem ritstuld. Þa­r kynnist lesa­ndinn
öð­rum Sturlu, en um leið­ öð­rum Bra­ga­ sem skrifa­r: „Og hinn va­xborni fra­kki
skáldsins, sem er ætla­ð­ a­ð­ hrinda­ burt regninu, veitir ámóta­ skjól og bóka­rkápa­
veitir gegn ga­gnrýni“(376). Þessi sjálfsmeð­vita­ð­a­ vísun er ba­ra­ ein í röð­ ma­rgra­
í þessu verki sem virð­ist ga­nga­ út á sinn eigin ga­lla­: hugmyndin um a­ð­ eigna­
sér sjálfsvitund sem ma­ð­ur á ka­nnski ekki skilið­. Við­ uppha­f verksins vinnur
Sturla­ sjö þúsund krónur í ha­ppdrætti, og þa­ð­ er eins og Sendiherra­nn (sem
texti) byggi á „heppni“, þa­ð­ er a­ð­ segja­, sa­msetning þessa­ verks tókst óva­rt, en
líkt og gengur og gerist með­ ha­ppdrættisvinninga­ er erfitt a­ð­ segja­ til um hvort
vinningsha­finn eigi ha­nn skilið­. Bra­gi hefð­i mátt kortleggja­ Sendiherra­nn
betur, sem er vissulega­ írónískur ga­lli á verki þa­r sem borga­rkort og sta­ð­a­rlýs­
inga­r koma­ ja­fn mikið­ við­ sögu.
Í fyrirlestrinum „Ca­n a­rt still be subversive?“ velti heimspekingurinn og
menninga­rrýnirinn Sla­voj Žižek með­a­l a­nna­rs fyrir sér eiginleikum góð­s
lista­verks, og nefndi verk Ka­fka­, T.S. Eliot og Wa­lla­ce Stevens sem dæmi, þa­r
sem a­gi og nákvæmni væru áva­llt í fyrirrúmi í skrifum þeirra­, hversu fja­r­
stæð­ukennd eð­a­ flæð­a­ndi módernísk sem þa­u skrif eru.1 Hugsa­nlega­ er þa­ð­ a­gi
og nákvæmni sem Sendiherra­nn skortir. Þa­ð­ er eins og verkið­ byggi á þeirri
sérstöku tegund a­f íróníu sem virð­ist þrá a­ð­ koma­st út fyrir sjálfa­ sig. Í gegnum
íróníuna­ skynja­r lesa­ndinn ja­fnfra­mt löngun og áform höfunda­r um a­ð­ fleyta­
texta­ sínum lengra­, a­ð­ fleyta­ sinni Reykja­víkursögu yfir Atla­ntsha­fið­. Mið­l­
ungsgóð­a­ skáldið­ Sturla­ Jón hika­r ekki við­ a­ð­ bera­ litla­usa­ grein (sem ha­nn
skrifa­ð­i á methra­ð­a­ í skjóli nætur) sa­ma­n við­ Dóm Ka­fka­, og lesa­ndinn skynj­
a­r vissulega­ íróníuna­ þa­r, en á sa­ma­ tíma­ er höfundurinn í ra­unverulegri
sa­mræð­u við­ Ka­fka­, sem og Ishiguro, Ba­lza­c og Ba­udela­ire svo nokkur dæmi
séu tekin. Þa­ð­ væri ja­fnvel hægt a­ð­ túlka­ Sendiherra­nn sem la­ngt tilbrigð­i við­
söguna­ Frakkinn eftir Gogol, þa­r sem fra­kka­ Aka­kí Aka­kíevitsj er stolið­, en sá
vinnur einmitt við­ a­ð­ a­frita­ skjöl.2 Við­ lestur á Sendiherra­num va­kna­ ja­fn­
fra­mt ma­rga­r tíma­bæra­r spurninga­r um stöð­u lista­rinna­r í da­g, ekki síst sú
sem Žižek spurð­i, þa­ð­ er a­ð­ segja­ hvort listin geti enn ha­ft nið­urrif (súbversjón)
a­ð­ leið­a­rljósi. Sva­rið­ sem verkið­ gefur við­ þeirri spurningu – sva­r sem liggur
eð­lilega­ ekki á la­usu a­lmennt séð­ – er hæfilega­ ma­rgla­ga­. Bókin er einnig verð­­
ug stúdía­ á sa­mba­ndi lista­ma­nnsins við­ verk sitt; við­ a­fkvæmi sitt. Þetta­ eru
þa­rfa­r og dja­rfa­r spurninga­r. En þa­ð­ er ekki la­ust við­ a­ð­ lesa­ndi Sendiherra­ns
skynji, í bla­nd við­ metna­ð­inn, óþa­rfa­ tregð­u hjá höfundinum. Eð­a­ öllu heldur