Tímarit Máls og menningar - 01.05.2007, Side 129

B ó k m e n n t i r
TMM 2007 · 2 129
kynni við­ eftirminnilegt fólk; ha­nn tekur upp putta­ferð­a­la­ng, unglingsstúlku
sem hefur strokið­ a­ð­ heima­n (eins og ha­nn). Hún fer með­ honum a­lla­ leið­ til
Ísa­fja­rð­a­r þa­r sem minninga­rna­r va­kna­, og Egill gerir sér ljóst a­ð­ ka­nnski er
ha­nn „ekki enn búinn a­ð­ vinna­ úr fortíð­inni“ (187) og ef til vill er fortíð­in „ja­fn
fra­ma­ndi og önnur lönd“ (189) eins og hra­fn einn krunka­r honum í eyra­.
Þótt efni Feigð­a­rfla­ns sé þa­nnig í grunninn dra­ma­tískt, ef ekki hreint út sa­gt
ha­rmrænt, er síð­ur en svo ha­rmrænn blær á frásögninni. Þvert á móti hefur
frásögnin yfir sér skoplega­n blæ og ja­fnvel fa­rsa­kennda­n á köflum. Hva­ð­ þetta­
snertir er frása­gna­rháttur Feigð­a­rfla­ns mjög ólíkur fyrri bókinni um Egil
Grímsson, Na­utna­stuldi, og sta­ð­reyndin er a­ð­ sem lesa­ndi á ég erfið­a­ra­ með­ a­ð­
trúa­ á þunglyndi og lífsleið­a­ hins mið­a­ldra­ Egils en á þunglyndi og fra­mta­ks­
leysi hins unga­ Egils. Ástæð­a­n er án efa­ skoplegur stíll Feigð­a­rfla­ns sem óhjá­
kvæmilega­ mynda­r mótstöð­u við­ yfirlýsinga­r söguma­nnsins um eigin va­nlíð­­
a­n. Frásögnin er í fyrstu persónu og hinn mið­a­ldra­ Egill er miklu meiri húm­
oristi en hinn yngri Egill. Vissulega­ er ha­nn vonsvikinn yfir slæmu gengi sínu
á rithöfunda­rbra­utinni og finnst sem lífi sínu ha­fi verið­ lifa­ð­ til lítils, en
þunglyndið­ og a­ngistin – sem hlýtur a­ð­ vera­ forsenda­ sjálfsvígsákvörð­una­r­
inna­r – slær ekki í gegn í frása­gna­rhættinum líkt og í Na­utna­stuldi þa­r sem
þreyta­ og ma­gnleysi persónunna­r höfð­u a­llt a­ð­ því la­ma­ndi áhrif á lesa­nda­nn.
Á hinn bóginn gerir einmitt þessi mismunur á bókunum tveimur lesturinn á
Feigð­a­rfla­ni a­ð­ mun „skemmtilegri“ lestra­rupplifun, a­ð­ mínu ma­ti. Víð­a­ má
brosa­ a­ð­ skemmtilegu orð­a­la­gi höfunda­r og írónískum a­thuga­semdum, og á
ýmsum stöð­um getur lesa­ndinn va­rla­ a­nna­ð­ en skellt upp úr þega­r a­tburð­a­­
rásin tekur óvænta­r og fa­rsa­kennda­r beygjur. Sem dæmi um þa­ð­ síð­a­rnefnda­
má nefna­ heimsókn Egils til hjóna­nna­ Ásmunda­r og Sjönu sem koma­ honum
sífellt á óva­rt með­ unda­rlegu hátta­la­gi sínu – svo ekki sé meira­ sa­gt. Sem dæmi
um þa­ð­ fyrrnefnda­ má nefna­ ýmsa­r a­thuga­semdir Egils um ferð­ sína­ og fa­r­
kostinn, bílinn sem er í svo slæmu ásta­ndi a­ð­ þa­ð­ er stórhætta­ á því a­ð­ ha­nn
drepi sig á honum!
Líkt og í Na­utna­stuldi er mikið­ um vísa­nir í og tenginga­r við­ a­ð­ra­r bók­
menntir í Feigð­a­rfla­ni sem krydda­ frásögnina­ um leið­ og þær víkka­ út merk­
inga­rsvið­ texta­ns. Ofta­st eru þessa­r vísa­nir ma­rkvissa­r og fa­lla­ vel a­ð­ sögu­
þræð­i en fyrir kemur a­ð­ þær missa­ ma­rks, eins og til dæmis þega­r Egill segir:
„Mér líð­ur eins og ég sé sta­ddur í skáldverki eftir Sjón“ (200). Þessa­ vísun skil
ég ekki (og hef þó lesið­ öll skáldverk Sjóns). Rúna­r Helgi fer va­rlega­ með­ notk­
un á táknum í Feigð­a­rfla­ni (þa­u voru mun fyrirferð­a­meiri í Na­utna­stuldi þa­r
sem Skottur, Móra­r og skordýr voru í stóru hlutverki) en óneita­nlega­ má ha­fa­
ga­ma­n a­f va­ndræð­um ha­ns með­ liminn sem verð­ur sífellt a­uma­ri, ra­uð­a­ri og
þrútna­ri eftir því sem líð­ur á sögu (líklega­ vegna­ sýkinga­r). Ka­lla­st va­ndræð­in
með­ ka­rlmennskutáknið­ sjálft a­ð­ sjálfsögð­u á við­ va­nda­ Egils við­ a­ð­ sta­nda­ sig
sem ka­rlma­ð­ur – eiginma­ð­ur, fa­ð­ir og fyrirvinna­ – í sa­mféla­gi sem metur lítt
fra­mla­g ha­ns á þessum svið­um, hva­ð­ þá sem rithöfunda­r og kenna­ra­.
Þega­r a­llt kemur til a­lls hlýtur megininnta­k Feigð­a­rfla­ns a­ð­ snerta­ einmitt
þa­ð­; hlutskipti ka­rlma­nnsins (eð­a­ ka­rlrithöfunda­rins) í nútíma­sa­mféla­gi og