Fréttatíminn - 20.05.2016, Blaðsíða 16

Sigurður sagði í
grein að á viku-
löngum fundi „í
skrifstofuhúsnæði
hér í borg“ á haust-
mánuðum 2002 hafi
verið lagt á ráðin um
að koma Búnaðar-
bankanum í hendur
S-hópsins.
Jóhann Hauksson
ritstjorn@frettatiminn.is
Fléttan á bak við einkavæðingu
Búnaðarbankans og milljarðalán
Landsbankans til kaupa S-hóps-
ins á hlut ríkisins í bankanum er
órannsökuð. Áhugi núverandi þing-
meirihluta á því að rannsaka málið
er enginn.
Þann 7. nóv. 2012 samþykkti Al-
þingi þingsályktunartillögu um
þriggja manna nefnd sem falið yrði
að rannsaka einkavæðingu bank-
anna á síðasta áratug. Margir hafa
talið – og telja enn – að þar hafi
losnað úr læðingi kraftar sem sex
árum síðar áttu eftir að kollsteypa
íslenska þjóðfélaginu í hruninu árið
2008.
Í ályktuninni segir meðal annars:
„Nefndin fjalli um gerð og innihald
samninga við kaupendur bank-
anna, mat á eignum bankanna og
að hve miklu leyti það samræmd-
ist söluverði þeirra, efndir samn-
inga og undanþágur frá ákvæðum
þeirra, þ.m.t. afslætti frá kaupverði.
Þá verði fjallað um eftirlit og ábyrgð
með framfylgd samninganna.“
„Nefndin geri eftir atvikum ráð-
stafanir til þess að hlutaðeigandi yf-
irvöld fjalli um mál þar sem grunur
leikur á um refsiverða háttsemi...“
Um ljósfælna samninga
Ekkert varð af rannsókn enda
komst ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks
og Framsóknarflokks til valda hálfu
ári áður en skila átti skýrslu um
einkavæðingu bankanna til Alþing-
is. Það var ríkisstjórn sömu flokka
og véluðu um sölu Landsbankans
og Búnaðarbankans samkvæmt
áratuga gamalli helmingaskipta-
reglu.
Hvað hefði rannsókn á einkavæð-
ingu bankanna getað leitt í ljós?
Hér verða aðeins nefnd fáein
álitamál sem enn er allt á huldu
um en rannsókn gæti varpað ljósi á.
Skömmu eftir að ríkisstjórn Jó-
hönnu Sigurðardóttur komst til
valda ákvað hún veita almenn-
ingi aðgang að gögnum fram-
kvæmdanefndar um einkavæð-
ingu. Þar var eitt og annað
forvitnilegt að finna eins og Sig-
urður G. Guðjónsson lögfræðing-
ur skrifaði m.a. um í grein haustið
2009. Í nefndina höfðu valist „sauð-
tryggir og prúðir flokksgæðingar.
Menn sem tryggt var að hefðu enga
sjálfstæða skoðun á einkavæðingu
heldur fylgdu í blindni fyrirmæl-
um leiðtogum flokka sinna,“ eins
og Sigurður G. orðaði það.
Svonefndur S-hópur, settur
saman af Ólafi Ólafssyni (Samskip)
og Þórólfi Gíslasyni (kaupfélags-
stjóra á Sauðárkróki), gerði tilboð
í Búnaðarbankann og hlaut náð
oddvita stjórnarflokkanna, Davíðs
Oddssonar og Halldórs Ásgríms-
sonar. Að þessum hópi kom Finn-
ur Ingólfsson, sem þá var seðla-
bankastjóri (2002).
Sigurður G. hélt því fram haustið
2009 að Framsókn hafi vitað að
Sigurður Einarsson, sem þá var
forstjóri Kaupþings fjárfestingar-
banka (og dæmdur var í Al-Thani
málinu), hefði ekki mátt sjást með
S-hópsmönnum meðan verið var
að koma hlut ríkisins í Búnaðar-
bankanum í réttar hendur. Stafaði
það meðal annars af mikilli spennu
milli Davíðs Oddssonar og Sigurðar
vegna átaka um Fjárfestingarbanka
atvinnulífsins nokkrum misserum
áður.
Leynifundur
Sigurður G. upplýsir eftirfarandi:
„Nokkru síðar skrifaði Valgerður
Sverrisdóttir viðskiptaráðherra
[Framsóknarflokki] undir sölu á
hlut ríkisins í Búnaðarbankanum
til S-hópsins. Ólafur Ólafsson og
Finnur Ingólfsson óku brosandi á
braut. Í Ármúlanum beið Sigurður
Einarsson í Kaupþingi eftir því að
taka Búnaðarbankann yfir á grund-
velli samnings, sem dreginn hafði
verið upp á vikulöngum leyndar-
fundi haustið 2002 í skrifstofuhús-
næði hér í borg.“
Sigurður getur um einkennilegt
brotthvarf Finns Ingólfssonar úr
Seðlabankanum. „Embætti seðla-
bankastjóra sleppti Finnur sjálf-
viljugur, sem er fátítt um embætt-
ismenn á þeim bæ, á haustdögum
2002 til að gerast forstjóri VÍS hf.,
sem var hluti af S-hópnum.“
Reyndin varð sú að Búnaðar-
bankanum var rennt inn í Kaupþing
vorið 2003 aðeins fáeinum vikum
eftir að nýir eigendur tóku við hon-
um með samningi sem gerður var
16. janúar það sama ár. Svo öruggir
voru menn með sig að sameinaður
efnahagsreikningur Búnaðarbank-
ans og Kaupþings var látinn gilda
frá og með áramótum 2002/2003.
Auðvelt er að sjá af framan-
sögðu að S-hópurinn og nátengdir
vildarmenn úr Framsóknarflokkn-
um og Sjálfstæðisflokknum voru
löngu búnir að setja sig í stellingar
og höfðu lagt vandlega á ráðin
um kaupin á Búnaðarbankanum
snemmvetrar 2002.
Hér verður ekki rakinn dularfull-
ur þáttur þýska bankans Hauck &
Aufhäuser í kaupum S-hópsins á
Búnaðarbankanum og engum get-
um er að því leitt hvort þar hafi ver-
ið um refsiverða háttsemi að ræða
eða brot á starfsskyldum í anda þess
sem lesa má í samþykkt Alþing-
is um rannsókn bankasölunnar.
Þess í stað verður vikið að lántöku
félaga sem stóðu að baki S-hópn-
um; Ólafi, Þórólfi, Finni og fleirum.
Stærsti kaupandinn var Egla (72%),
VÍS (12,7%), Samvinnulífeyrissjóð-
urinn (8,5%) og Eignarhaldsfélags
Samvinnutrygginga (7,6%).
Hringekja peninganna
Upplýst hefur verið að samtals lán-
aði Landsbankinn um 7 milljarða
króna til kaupa á Búnaðarbankan-
um á góðum kjörum (samsvarar
13 til 14 milljörðum króna í dag).
Landsbankinn innheimti til að
mynda engin lántökugjöld eins og
Björn Jón Bragason, sagnfræðingur,
segir frá í tímaritsgrein (Saga 2011).
Um það leyti sem lánin voru
veitt var Halldór J. Kristjánsson
bankastjóri Landsbankans, en Sig-
urjón Þ. Árnason var ráðinn við
hlið hans síðla árs 2003. Formað-
ur bankaráðs Landsbankans var
framsóknarmaðurinn Helgi S. Guð-
mundsson og varaformaður ráðsins
var Kjartan Gunnarsson, þá fram-
kvæmdastjóri Sjálfstæðisflokksins.
Ljóst er að þessir þrír menn
Landsbankans báru mesta ábyrgð
á milljarðalánunum til S-hópsins
vegna kaupa á Búnaðarbankanum.
Helgi S., sem lést fyrir um þrem-
ur árum, var handgenginn Finni
Ingólfssyni og innvígður í fjár-
málafléttur Framsóknarflokksins
og S-hópsins.
Listin að græða stórfé
Á þessum tíma stofnaði Helgi S.
einkahlutafélagið Vogás. Eftir að
salan á Búnaðarbankanum var um
garð gengin í janúar 2003 tók félag-
ið 200 milljóna króna lán hjá Kaup-
þingi. Hvergi er bókaður kostnaður
við lánið, svo sem lántökukostnað-
ur. Í sömu ársskýrslu segir að eign-
ir þess séu 200 milljónir króna í
hlutabréfum.
Í ársskýrslu Vogáss 2004, ári síð-
ar, er bókfærður hagnaður rétt um
150 milljónir króna og skattaskuld
rétt um 33 milljónir króna. Í skýr-
slunni er eigin fé félagsins nokkurn
veginn það sama eða um 150 millj-
ónir króna.
Hvergi er getið um lánið frá
Kaupþingi í ársskýrslunni 2004.
Ætla má að lánið hafi staðið mjög
stutt við í félaginu því vaxtagjöld
eru aðeins um 6.700 krónur!
Umhugsunarvert kann að þykja
að kveikjan að svo miklum hagn-
aði getur hvergi átt rætur í öðru en
framangreindu 200 milljóna króna
láni frá Kaupþingi árið áður.
Enn líður ár og í ársskýrslu
Vogáss fyrir árið 2005 er greiddur
úr félaginu 130 milljóna króna arð-
ur til eina eigandans.
Ástæðulaust er að rekja fekar
efni ársskýrslna Vogáss ehf. frá
þessum tíma. En áleitnar spurn-
ingar vakna um mikinn hagnað og
hvernig hann er til kominn. Endur-
skoðendur, sem lesið hafa ársskýr-
slurnar að beiðni greinarhöfundar,
eru fullir efasemda. Hvers vegna
er vaxtakostnaður af 200 milljóna
króna láni nær enginn? Því er ekki
lántökugjald bókfært? Hvernig get-
ur hagnaðurinn orðið svo ævin-
týralegur?
Eru til skýringar?
Ein tilgátan er sú að ekki hafi ver-
ið um að ræða raunverulegt lán af
hálfu Kaupþings. Skýringanna sé að
leita í samruna Kaupþings við Bún-
aðarbankann og afskriftareikningi
hans. Ekki er unnt að sannreyna
þetta nema í leitirnar komi áreið-
anleikaskýrsla um Búnaðarbank-
ann sem sannanlega var unnin í
janúar 2003, fáeinum dögum áður
en S-hópurinn keypti hlut ríkisins
í bankanum. Traustar heimildir
eru fyrir því að árangurslaust hafi
verið leitað eftir þessari skýrslu hjá
forsætisráðuneytinu sem vistaði
gögn framkvæmdanefndar um
einkavæðingu. Jafn ljóst er að skýr-
slan er til og að forsætisráðuneytið
hefur nú aðgang að henni þótt
ekki hafi hún fengist afhent. Skýr-
slan gæti varpað ljósi á hvað varð
til dæmis um 700 til 800 milljóna
króna afskriftareikning Búnaðar-
bankans og hvort það fé hafi verið
notað til að mæta kröfum á bank-
ann eða verið afskrifað sem tapað
fé. Slíkri afskrift yrði þá einnig að
fara í saumana á.
Önnur tilgáta um ævintýralegan
hagnað Vogáss í kjölfar lántökunn-
ar felur í sér kunnuglega fléttu:
Vogás ehf. tekur 200 milljóna
króna lán hjá Kaupþingi og kaup-
ir hlutabréf eða gerir gjaldeyris-
eða vaxtaskiptasamninga. Samn-
ingarnir (eða bréfin) eru síðan seld
fyrir að minnsta kosti 380 milljónir
króna. Lánið er síðan greitt upp en
eftir situr um 180 milljóna króna
hagnaður í félaginu eða sú upphæð
sem er að finna í ársskýrslunum að
ógreiddum sköttum. Þessar 180
milljónir króna nema framreikn-
aðar um 335 milljónum króna í dag.
Ekkert er vitað um kaupanda eða
kaupendur bréfanna (eða samning-
anna) af Vogási. Ekki er loku fyrir
það skotið að það hafi verið sjálf-
ur Kaupþing banki, eða sameinað
Kaupþing og Búnaðarbanki ef ofan-
greind tilgáta á við rök að styðjast.
Hvað sem öðru líður sátu á end-
anum eftir 130 milljónir króna sem
Í bakherbergjum bankakaupenda
eigandi félagsins fékk í arðgreiðsl-
ur. Það samsvarar nær 250 milljón-
um króna á núvirði.
Skýrslan góða og rannsóknin
Vel er hugsanlegt að unnt verði
að varpa frekara ljósi á þetta eins-
taka mál sem og fleiri mál sem
tengjast dularfullri einkavæðingu
Búnaðarbankans og fléttum lyk-
ilmanna Framsóknarflokksins og
Sjálfstæðisflokksins í kring um þá
einkavæðingu. Forsenda þess er sú
að Alþingi fylgi samþykkt sinni frá
7. nóvember 2012 um rannsókn á
einkavæðingu bankanna.
Sömuleiðis er nú ljóst að endan-
leg áreiðanleikaskýrsla um Búnað-
arbankann frá því í janúar 2003 var
unnin. Hún er til þótt ekki hafi hún
fengist afhent. Vonir má þó binda
við að hún fáist birt og geti varp-
að ljósi á þær fléttur sem útfærð-
ar voru í tengslum við sölu Búnað-
arbankans á sínum tíma. Sigurður
G. orðaði það svo í sömu grein og
hér hefur verið vísað til: „Með vali
sínu á kaupendum ríkisbankanna
lögðu Davíð [Oddsson] og Halldór
[Ásgrímsson] grunninn að eyði-
leggingu íslenska bankakerfisins.“
Að sögn Sigurðar G.
Guðjónssonar mátti
Sigurður ekki sjást
opinberlega með
S-hóps mönnum
meðan verið var
að koma Búnaðar-
bankanum í hendur
þeirra og síðar KB
banka þar sem hann
var allsráðandi.
Gríðarlegur hagn-
aður varð af Vogási,
félagi í eigu Helga,
sem einungis verður
rakið til stórláns
félagsins frá Kaup-
þingi.
„Embætti seðla-
bankastjóra sleppti
Finnur sjálfviljugur
[...] til að gerast for-
stjóri VÍS hf., sem var
hluti af S-hópnum.“
16 | FRÉTTATÍMINN | FÖSTUDAGUR 20. MAÍ 2016