Fréttatíminn - 20.01.2017, Blaðsíða 32

32 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 20. janúar 2017
Ungi maðurinn Bradley Manning var ólík-ur öllum erkitýpum hermanna, lágvax-inn, grannvaxinn og
fínlegur. Á næstu misserum átti
hann eftir að þola margra mánaða
einangrunarvist og ómannúðlega
meðferð í aðstæðum sem sérstak-
ur fulltrúi Sameinuðu þjóðanna
í málefnum pyntinga skilgreindi
sem slíkar. Manning var ekki bara
pyntaður. Eftir langa mæðu var
hann dreginn fyrir dóm, herrétt,
ákærður á grundvelli harðneskju-
legrar og fornrar njósnalöggjafar
sem í ýtrustu dæmum fólu í sér
dauðarefsingu. Hann var sakfelld-
ur og dæmdur í fáheyrða refsingu;
35 ára fangelsi.
Manning hætti að vera Bradley
og kallaði sig Chelsea. Hann hafði
glímt við baráttu um eigin kynvit-
und og varð transkona; vildi kyn-
breytingu en var hafnað um slíka
meðferð af fangelsisyfirvöldum.
Það má fullyrða að ef ekki
hefði verið fyrir Chelsea
Manning hefði líklegast
aldrei verið neinn Ed-
ward Snowden, opin-
beranir Panamaskjala
eða annarra mikilvægra
uppljóstrana á síðari
árum. Hún er kona sem
heimsbyggðin stendur því
í mikilli þakkarskuld við.
Heimurinn á Chelsea
Manning margt að þakka
Í maí 2010 bárust fyrstu fréttir af því að 22 ára gamall hermaður, Bradley
Manning, hefði verið handtekinn í Írak, grunaður um að hafa miðlað
leyndarupplýsingum til WikiLeaks. Kristinn Hrafnsson, talsmaður
Wikileaks, fer hér yfir sögu Manning, sem losnar úr fangelsi í maí eftir að
Obama stytti fangelsisdóminn á síðustu dögum sínum í embætti.
Chelsea þurfti að sækja rétt á þeirri
meðferð með fulltingi dómstóla og
hafði sigur. Samt hefur hún verið
pínd áfram, nú með því að vera
kona lokuð inn í karlafangelsi.
Síðustu misseri hafa verið erfið og
vitað er um tvær sjálfsvígstilraunir
sem, eins kaldranalegt og að hljóm-
ar, hefur verið refsað fyrir með ein-
angrunarvist. Manning reyndi að
fá mildun refsingar í skilorðsferli
en var hafnað. Hún brá loks á það
ráð að biðla til eina fulltrúa hins
gallharða ríkisvalds sem gat orðið
henni að liði; Obama Bandaríkja-
forseta. Hún bað um að fá að byrja
að lifa. Hún hafði aldrei náð því. Í
vikunni, rétt rúmlega tveimur sól-
arhringum áður en Obama lét af
embætti, varð forsetinn við beiðn-
inni. Dómurinn yfir Chelsea skyldi
styttur úr 35 árum í 7. Hún verð-
ur því frjáls 17. maí næstkomandi,
nema eitthvað óvænt gerist. Ung,
tæplega þrítug kona getur þá gengið
út um fangelsishliðið og byrjað að
lifa. Hún getur gengið stolt og hnar-
reist því fáar konur hafa breytt jafn-
miklu á síðari tímum. Það hefur þó
verið dýru verði keypt.
Uppljóstrarinn
Chelsea var sakfelld fyrr að veita
WikiLeaks upplýsingar sem birt-
ar voru 2010 og 2011; upplýsingar
sem bæði með eðli sínu og inntaki
breyttu heiminum. Upplýsinga-
miðlunin var ekki gerð til sjálfs-
upphafningar eða í hagnaðarskyni;
hún var drifin áfram af ríkri og
þroskaðri réttlætiskennd sem hef-
ur birst í ýmsum myndum síðan.
Gögnin sem Manning játaði
að hafa miðlað voru grundvöllur
heimsfrétta. Í ágúst 2010 birtust
90 þúsund hernaðarskýrslur úr
stríðinu í Afganistan. Fjölmiðlar
kölluðu þetta mesta hernaðarleka
sögunnar. Hann var það ekki lengi.
Í október birtust sambærilegar
skýrslur frá stríðsrekstrinum í Írak
en mun fleiri eða 400.000 talsins.
Undir lok árs féll svo stærsta
upplýsingasprengjan; upphafið
að margra mánaða ferli í birtingu
250 þúsund skjala frá sendiráðum
Bandaríkjanna um allan heim.
Veröldin fór á annan endann;
Hillary Clinton, þáverandi utan-
ríkisráðherra, þurfti að leggja nótt
við dag í að hringja í þjóðarleið-
toga um allan heim til að biðja þá
afsökunar á þeim lýsingum, sum-
um ófögrum, sem hennar eigið
starfsfólk dró upp af þeim. Hún
baðst þó aldrei afsökunar á því að
hafa sett nafn sitt við fyrirskipun
um að utanríkisþjónustan safnaði
gögnum, persónuupplýsingum og
jafnvel DNA sýnum frá fulltrúum
Sameinuðu þjóðanna.
Allar þessar upplýsingar voru
birtar í víðtækara samstarfi fjöl-
miðla en áður hafði þekkst. Þegar
yfir lauk voru yfir 100 fjölmiðlar í
samstarfi við WikiLeaks um grein-
ingu og birtingu gagnanna.
Pyntingar skráðar
Hernaðarupplýsingarnar frá
stríðunum í Afganistan og Írak
gáfu dekkri mynd af atburðunum
en áður hefði birst almenningi. Í
Afganistan sýndu gögnin hvernig
bandarískar aftökusveitir athöfn-
uðu sig í landinu; hvernig slælegar
upplýsingar leiddu til þess að sak-
laust fólk var stráfellt, jafnvel heilu
þorpin jöfnuð við jörðu.
Í Írak vöktu einna mesta athygli
upplýsingar sem kipptu teppinu
undan síðustu réttlætingunni, þó
veik væri, fyrir því að stjórn Sadd-
ams Hussein hefði verið steypt.
Fyrri réttlætingar fyrir innrásinni
í Írak 2003 höfðu fyrir löngu fjar-
að út; þær að Saddam væri í slag-
togi við Al-Kaída sem bar ábyrgð á
árásinni á tvíburaturnana 11. sept-
ember 2001 og því að harðstjór-
inn væri komin með, eða komin á
fremsta hlunn með að verða sér út
um getu til að beita gereyðingar-
vopnum í árásarstríði.
Hin veika réttlæting fyrir því að
steypa Saddam á grundvelli þess
að hann væri harðstjóri sem víl-
aði ekki fyrir sér að beita pynting-
um eða drepa eigin þegna, fjaraði
út þegar vitnaðist við opinberun
skjala að arftakinn, Al Maliki, sem
bandarísk yfirvöld komu til valda,
ríkti yfir stjórn sem var tæpast
miklu skárri. Það versta var að
Bandaríkjaher hafði fulla vissu
um að fangar sættu skelfilegum
pyntingum og aftökum í fangelsum
í Írak, héldu skrá yfir atvikin en var
fyrirskipað að grípa ekki inn í. Það
versta var að Bandaríkjaher var
sá aðili sem helst fóðraði íraskar
pyntingasveitir á föngum, fullvit-
andi um örlög þeirra.
Seinna sagði Chelsea Manning
frá því að þetta hefði verið ein
helsta ástæðan fyrir því að hún
ákvað að miðla gögnum. Sem
greinandi hjá hernum vissi hún að
eigin liðsmenn hirtu jafnvel upp
fólk sem hafði ekki unnið sér ann-
að til saka en að dreifa pólitískum
andófsritum en voru síðan afhent-
ir stjórnvöldum í Írak, stimplaðir
hryðjuverkamenn.
Kveikið í þeim öllum
Fyrsta birtingin á gögnum sem
Manning var sökuð um að hafa
Blekhylki.is, S. 517 0150 – 2. hæð Smáralind
Ódýr blekhylki
og tónerar!