Fréttatíminn - 20.01.2017, Qupperneq 34

34 | FRÉTTATÍMINN | Föstudagur 20. janúar 2017
lekið var þó einfalt myndband en
ekki hundruð þúsunda gagna. Þetta
var hið alræmda myndband sem
sýnir árás áhafna á Apache árásar-
þyrlu á hóp borgara í Bagdad í júlí
2007. Myndbandið var birt á netinu
5. apríl 2010 og var það fyrsta
sem vakti verulega athygli í göng-
um sem rakin voru til Mannings.
Myndbandið hlaut titilinn Collater-
al Murder, með vísan til þess kæru-
leysislega orðfæris sem notað er af
herjum til að lýsa stráfellingu sak-
lausra borgara.
Úrvinnsla og greining á þessu
myndbandi fór fram í Reykjavík af
sjálfsboðaliðum WikiLeaks í sam-
starfi við greinarhöfund sem þá var
starfandi fréttamaður hjá sjónvarpi
RÚV.
Tveir starfsmenn Reuters
fréttastofunnar voru myrtir í
þyrluárásinni þegar Apache sveit-
irnar létu litlum sprengjukúlum
rigna yfir hóp manna. Þyrluáhafn-
irnar töldu að löng linsa Reuters-
ljósmyndarans Namir Noor-Eldin
væri vopn. Af samskiptum milli
hermanna þyrlurnar, sem fylgdi
myndbandinu, mátti greina hversu
áfjáðir þeir voru í að slátra; eins og
spenntir menn í tölvuleik úr sinni
öruggu fjarlægð í 700 metra hæð.
„Kveikið í þeim öllum“, var fyrir-
skipunin sem flugstjórinn gaf skytt-
unni sinni sem opnaði fyrir helvítis-
regn af himnum.
Einhvern vegin tókst Saeed
Chmagh, aðstoðarmanni Namirs
hjá Reuters, að lifa upphafsárásina
af. Hann sést á myndskeiðum þyrlu-
myndbandsins skríða helsærð-
ur eftir gangstétt. Allan tímann
er þyrluskyttan með sigtið á baki
honum og pirrings gætir að ekki sé
hægt að „klára“ verkið en til þess
þurfti að minnsta kosti einhverja
ástæðu. „Þú þarft bara að pikka
upp vopn, félagi,“ heyrist skyttan
segja kaldranalega, ólmur í að fá að
taka í gikkinn.
Þessi í stað drífur að sendibíll og
út stökkva menn og stumra yfir Sa-
eed. Þar var á ferð Matasher Thom-
al, fjölskyldufaðir úr hverfinu, sem
var að skutla börnum sínum tveim-
ur í fræðslutíma en hafði gefið ná-
grönnum far.
Sprengjukúlunum rigndi yfir bíl-
inn. Allir fullorðnir voru drepnir
en fyrir eitthvert kraftaverk lifðu
börnin tvö, systkinin Saeed og
Doha, af árásina. Þau sátu í fram-
sæti bílsins en pabbi þeirra hafði
kastað sér yfir þau til að skýla þeim.
Þau fengu samt í sig sprengjubrot og
sködduðust illa, einkum litla stúlk-
an Doha sem enn var að kljást við
afleiðingar sára sinna þegar sjón-
varpsmenn RÚV, greinarhöfundur
og Ingi Ragnar Ingason kvikmynda-
gerðarmaður, hittu hana og bróður
hennar í Bagdad þremur árum eftir
þennan stríðsglæp.
Byltingin í Túnis
Það kraumaði undir víða í hinum
múslimska heimi þegar leið að lok-
um 2010. Þetta voru hræringar
sem spruttu úr grasrótinni, drifnar
áfram á samfélagsmiðlum og fólu
í sér kröfu um réttlátara samfélag
og heiðarlegra stjórnarfar. Þessar
hræringar fengu nafnið Arabíska
vorið. Í Túnis hafa aðgerðarsinnar
greint frá því hvernig upplýsingar
sem birtust í bandarískum sendi-
ráðsskjölum, um gerspillt stjórn-
arfar einræðisklíku Ben-Ali stjórn-
arinnar, var dreift og miðlað; ýttu
þar með undir mótmæli sem stig-
mögnuðust dag frá degi. Þær náðu
hápunkti í janúar 2011 og í kjölfar-
ið varð Ben-Alí klíkan að flýja land.
Atburðirnir í Túnis höfðu dó-
mínóáhrif og innan nokkurra
mánaða logaði arabaheimur-
inn í uppreisnum fólks. Þær hafa
víða farið í skelfilegan farveg með
bakslögum og borgarastríðum en
eldar af þessu tagi, þegar þeir hafa
einu sinni verið kveiktir, deyja
seint.
Uppljóstranir sem rekja má til
Mannings urðu tundrið sem kveikti
þessa elda.
Herrétturinn
Hefðbundir fjölmiðlar létu sig að
mestu vanta við réttarhöldin yfir
Chelsea Manning. Áhugaleysi
þeirra var til skammar. Freedom
of the Press Foundation safnaði
fjármunum til að greiða fyrir hrað-
ritara sem skrifaði réttarhöldin upp
og sjálfboðaliðar og aðgerðarsinn-
ar sáu um að koma upplýsingum á
netið.
Eins og David Coombs, lögmað-
ur Mannings, benti síðar á fannst
honum allan tímann eins og
WikiLeaks væri einn sakborninga
við réttarhöldin. Þar, eins og í stíf-
um yfirheyrslum áður eftir margra
mánaða einangrun, var reynt að fá
Chelsea til að koma meðsekt yfir
á Julian Assange. Reynt að þvinga
fram þá skýringu að Assange hefði
á einhvern hátt ýtt á og hvatt Mann-
ing áfram – jafnvel platað hann til
verknaðar.
Það er ekki nokkrum vafa undir-
orpið að reynt var að fá Manning til
að koma sök að hluta yfir á Assange,
efalítið gegn því að milda eigin sök
og sleppa betur. Chelsea Manning
féll aldrei fyrir slíkum gylliboðum
og greindi rétt frá eigin vilja og þrá
til að koma sannleikanum upp á yf-
irborðið. Það þarf sterk bein, kjark
og djúpa réttlætiskennd að standast
slíkan þrýsting. Hún stóðst það próf.
David Coombs hefur sagt að
seinna meir eigi fjölmiðlar eftir að
átta sig á því að eðli réttarhaldanna
var djúpstæðara en að refsa ein-
um uppljóstrara; þetta voru öðrum
þræði réttarhöld yfir frjálsri fjöl-
miðlun.
Dómurinn yfir Chelsea Manning,
35 ára fangelsi, var skelfilega þung-
ur. Henni var meinað að haga vörn
sinni með því að vísa í almanna-
hagsuni gjörða sinna, sem í sjálfu
sér er gróft mannréttindabrot. Hún
hefur þegar setið inni í meira en sex
og hálft ár. Þrátt fyrir digurbarka-
legan áróður um að upplýsingar
sem hún hlaut dóm fyrir að leka
hafi valdið stórfelldum mannskaða
hefur ekki verið bent á eitt einasta
dæmi.
Eini skaðinn er að rista glufu í
falsgrímuna sem hylur ófagurt and-
lit valdsins.
Assange og Chelsea
Allt frá stóru lekunum árið 2010
hefur WikiLeaks verið til rannsókn-
ar bandaríska dómsmálaráðuneyt-
isins fyrir rannsóknardómstóli sem
vinnur bak við luktar dyr.
Fyrir 2-3 árum taldi skjalabunk-
inn með meintum gögnum 30-40
þúsund blaðsíður. Efalítið hefur
bæst vel við.
Staðfest er að rannsóknin beinist
gegn nokkrum einstaklingum sem
skilgreindir eru sem stjórnendur
og stofnendur WikiLeaks. Telja má
fullvíst að greinarhöfundur sé einn
þeirra sem sæta grun.
Ljóst er að rannsókn bandaríska
dómsmálaráðuneytisins bein-
ist fyrst og fremst að því að hafa
hendur í hári Julian Assange, stofn-
anda WikiLeaks. Hann hefur ver-
ið í hálfgerðu stofufangelsi í sendi-
ráði Ekvador í Lundúnum í fjögur
og hálft ár. Ekvador veitti honum
diplómatískt hæli eftir vandlega
skoðun á þeim grundvelli að raun-
veruleg hætta væri á framsali til
Bandaríkjanna ef hann yrði þving-
aður til að fara til Svíþjóðar til yf-
irheyrslu í meintu kynferðisbrota-
máli.
Sænsk yfirvöld hafa allt þar til
fyrir örfáum vikum þverneitað að
taka skýrslu af Assange með fjar-
fundarbúnaði eða með því að mæta
til Lundúna.
Fyrir tæpu ári komst úr-
skurðardómstóll á vegum Mann-
réttindastofnunar Sameinuðu þjóð-
anna að þeirri niðurstöðu að Svíþjóð
og Bretland bæru, með vísan til al-
mennra mannréttindasamninga,
ábyrgð á ólögmætri frelsissviptingu
Julian Assange.
Til þessa hafa Svíar hunsað úr-
skurðinn, Bretland áfrýjaði honum
en tapaði áfrýjuninni. Staða Assange
er því óbreytt.
Þegar ljóst var að mikill þrýsting-
ur var að myndast á Barak Obama að
náða Chelsea Manning á lokametr-
um sínum í embætti lét Assange
þau boð út ganga að hann myndi
mæta örlögum sínum gagnvart
ákæru í Bandaríkjunum ef Mann-
ing yrði veitt frelsi. Nú þegar stefnir
í að Chelsea verði laus í maí hefur
lögmaður Assange ítrekað að hann
standi við þau fyrirheit en um leið
ítrekað að hann telji sakarannsókn-
ina tilhæfulausa og hvatt til þess að
henni verði lokað.
Fyrrverandi saksóknarar í Banda-
ríkjunum hafa bent á það í samtöl-
um við fjölmiðla að þeir telji að með
náðun Chelsea Manning sé ákaflega
þvælið að reyna að lengur að eltast
við WikiLeaks.
Arfleifð Mannings
Chelsea Manning braut blað í
sögunni sem mikilvægasti uppljóstr-
ari í allavega áratugi. Aðgengi al-
mennings að upplýsingum er mikil-
vægasta jöfnunartæki gegn valdinu;
án þess er lýðræði inntakslaust eða
marklaust.
Það má fullyrða að ef ekki hefði
verið fyrir Chelsea Manning hefði
líklegast aldrei verið neinn Ed-
ward Snowden, opinberanir
Panamaskjala eða annarra mikil-
vægra uppljóstrana á síðari árum.
Hún er kona sem heimsbyggðin
stendur því í mikilli þakkarskuld
við. Hennar nafn hefur þegar verið
tryggilega skráð á spjöld sögunnar
og hennar kafli mun aðeins stækka
í tímans rás.
Systkinin Saeed og Doha, sem lifðu af árásina í Bagdad sem greint var frá í mynd-
bandinu Collateral Murder sem skók heimsbyggðina, þremur árum eftir þennan
stríðsglæp sem heimsbyggðin hefði aldrei vitað um nema fyrir uppljóstranir
Chelsea Manning.
GASTROPUB
SÆTA SVÍNIÐ // Hafnarstræti 1–3 / Sími 555 2900 / saetasvinid.is
BÓNDADAGUR
Fimm rétta bóndadagsseðill
HROSSA "CARPACCIO",
döðlur, rucola-mayo, stökkir jarðskokkar, parmesan
OFNBAKAÐIR HUMARHALAR,
hvítlaukssmjör, humar-mayo, maís-chilisalsa
NAUTALUND,
steiktir ostrusveppir, möndlukartöflur, gulrætur,
nautadjús, bernaisefroða
Tveir eftirréttir
SÚKKULAÐIKAKA "NEMISIS"
bökuð á 90°C
MÍNÍ KLEINUR,
Dulce de Leche-karamella, kanill, sítróna
7.900 kr.
Aðeins framreitt fyrir allt borðið.