Dagblaðið Vísir - DV - 11.03.2016, Side 17

Helgarblað 11.–14. mars 2016 Umræða 17
„bestseller“. Og út kom meistaraverk-
ið um Guðföðurinn, og þarf ekki taka
það fram að hún gerði hann að marg-
földum milljarðamæringi. Það er líka
merkilegt að hann sjálfur, þótt hann
væri af ítölskum uppruna, hafði ekki
mikla persónulega reynslu eða kynni
af mafíunni; sjálfur gamli Vito Cor-
leone, upphaflegi Guðfaðirinn, sem
Marlon Brando leikur svo listilega,
mun í talsmáta og sem persónuleiki
vera byggður á móður höfundarins
Mario Puzo, en hún var einstæð og
mikil „mama grande“, eins og menn
geta þá séð.
Sikiley og sameinuð Ítalía
Það er líka áhugavert fyrir unnendur
kvikmyndanna og þessarar miklu
sögu um Guðföðurinn að kynna sér
bakgrunninn, sögu Mafíunnar. Ég
er með bók sem heitir „Cosa nostra
– A history of the Sicilian Mafia“ og
er eftir John Dickie. Þar má sjá að
tilurð mafíunnar tengist á sinn hátt
sameiningu Ítalíu á nítjándu öld, en
undir forystu hins fræga Garibaldi
sameinuðust um 1860 ólík ríki á
Ítalíu skaganum ásamt Sikiley í stór-
ríkið eins og við þekkjum það í dag.
Sikiley hafði þá öldum saman tilheyrt
öðrum ríkjum eða verið á áhrifa-
svæði þeirra; þar höfðu Frakkar vað-
ið uppi og Arabar og tungumálið
sem talað var þar á eyjunni þegar
hún lenti undir stjórn ríkisins sem
hafði Róm að höfuðborg var gjöró-
líkt því sem við köllum ítölsku. Og
Sikileyingar áttu því ekki að venjast
að fólk sem talaði þá framandi tungu
væri að ráðskast með þeirra hagi, og
þeir gerðu harla lítið með tilskipan-
ir sem einhverjir útlendingar norður
á Ítalíu voru að reyna að troða upp á
þá. Og sama gilti um sýslumenn, lög-
reglu- og skattstjóra sem var verið
að siga á þá af framandi yfirvöldum,
og fór fyrir sumum þeirra svipað og
sænska biskupnum og ribbaldan-
um Jóni Gerrekssyni sem okkur Ís-
lendingum var forðum sendur en var
svo settur í poka og drekkt í Brúará
hér syðra.
„Sterkur leiðtogi“
Það var semsé skortur á yfir- eða
miðstjórnarvaldi sem gerði það að
verkum að stórbændur og aðrir guð-
feður á Sikiley gátu farið sínu fram
eins og smákóngar. Og við bættist
að nú rann upp mikil efnahagsleg
gullöld þar á eyjunni; þar fundust
miklar magnesíumnámur, sem skil-
uðu gífurlegum tekjum en léku
reyndar umhverfið grátt. Að auki
var á Sikiley ræktað mikið af sítrus-
ávöxtum, og með nýrri tækni gufu-
skipa með kælikerfi í lestum opnuð-
ust nýir markaðir fyrir þessa ávexti;
Evrópubúar og Bandaríkjamenn
urðu að fá sítrónur, og læm út í ginið
sitt. Svo peningar flæddu um Sikiley.
Og slíku ástandi fylgir gjarnan Sturl-
ungaöld, eins og við þekkjum frá
okkar þrettándu öld. Á löglausum
tímum koma gjarnan upp hugmynd-
ir eða kröfur um „sterkan leiðtoga“
svona svipað og Putin hefur tekist að
verða hjá Rússum og kannski hefur
verið hugmynd landa vorra til forna
um að gangast undir Noregskonung.
Á miðstjórn hins ítalska ríkisvalds
sem sat í Rómaborg var lítið hlust-
að víða í hinu víðlenda ríki, en þó
allra minnst í Palermo og Corleone
á Sikiley. Í þannig pólitísku ástandi
fara „sterkir foringjar“ gjarnan að
láta á sér kræla, og bjóða sig fram til
forystu, og það gerðist einmitt á Ítal-
íu snemma á tuttugustu öld. Einn
þeirra var sá sem fékk viðurnefnið „Il
Duce“ en hét eins og menn vita Ben-
ito Mússúlíni, og hann og hans póli-
tíska hreyfing, fasistarnir, sögðust
ætla að koma skikki á héraðshöfð-
ingja og glæpamenn Sikileyjar, og
þannig staða; átti Mússúlíni ekki síst
slíkum hetjuorðum og svardögum
það að þakka að hann náði kjöri sem
yfirvald allrar Ítalíu, þegar komið var
fram á þriðja áratug tuttugustu aldar.
Reyndar ætlaði hann til að byrja með
að vingast við mafíósana á Sikiley og
nota styrk þeirra og sambönd til að
púkka undir eigin stöðu, en þegar
hann kom í fyrsta sinn til Sikileyjar
umkringdur her og lögreglu hallaði
voldugasti guðfaðirinn á eyjunni sér
að honum og sagði: „hvað ertu að
gera með allt þetta lið, þú veist að
hérna er það ég sem ræð hvort þú
heldur lífi“. Og Il Duce skildi hótun-
ina og var fljótur að pilla sér burt. Og
svo fór að hann hóf mikið stríð gegn
mafíunni, sem varð til þess að margir
úr því liði fluttust til Ameríku. Og það
er einmitt í því róti öllu sem hinn
ungi Vito Corleone er látinn koma til
New York í Godfather nr. 2, en eins
og flestir muna er það Robert De
Niro sem túlkar hann á yngri árum
í þeirri mynd. Það var semsé vegna
þessara stríða mafíósanna á Sikiley
við Mússúlíni sem þeir urðu svarn-
ir andstæðingar hans, en merkilegt
nokk þá fengu þeir á sig dálítið fram-
sækið orð fyrir að vera andfasistar,
sem er í ljósi þessa kannski nokkuð
ofmælt um glæpasamtökin.
Innskot um Robert De Niro
Reyndar er líklega enginn betri í að
leika mafíósa en nefndur ítalskættaði
leikari frá Manhattan; auk The God-
father má minna á stórkostlegan leik
hans í „Analyze this“-myndunum,
og í „The Untouchables“ stelur hann
eiginlega senunni í aukahlutverki
sem Al Capone. Hann er hins vegar
ekki alinn upp innan um mafíósa
– öðru nær. Ég man eftir viðtali við
íslensku myndlistarkonuna frægu
Louisu Matthíasdóttur, sem lengst af
bjó í New York ásamt eiginmanni sín-
um sem einnig málaði. Viðtalið var
tekið á heimili þeirra í fjölbýlishúsi á
Manhattan, og það barst í tal að þar
í húsinu byggju fleiri listmálarar. Og
þá sagði Louisa eitthvað á þessa leið:
„Já, það má nefna að hjónin í íbúð-
inni hérna á ganginum beint á móti
mála bæði. Það var yfirleitt opið
á milli, og strákurinn þeirra hann
Bobby, hann kom oft hingað inn til
okkar þegar hann var krakki. Nú er
hann víst orðinn frægur í kvikmynd-
um.“ „Hvað heitir þetta fólk?“ var þá
spurt. „Þau heita De Niro,“ svaraði þá
Louisa Matthíasdóttir.
Upplagt inventar í góða epík
Af einhverjum ástæðum eru þessir
ítölsku mafíósar alveg upplagt
inventar í mikla epík og áhrifamiklar
sögur, enda bækur og bíómyndir
um þá legíó. Kannski er það meðal
annars að þakka undarlegri blöndu
af siðlausum glæpum en jafnframt
furðu sterkum innri siðaboðum; fjöl-
skyldusamheldni, vináttu og tryggð.
Þetta tóku Ítalirnir með sér vestur
um haf, þar sem þeir settust að í
New York og víðar. Þar í mannhafinu
lentu þeir í bland við aðrar litríkar
þjóðir eins og Íra, sem einnig eru
kaþólskir en þó á einhvern hátt ger-
ólíkir, enda var samkomulag þjóðar-
brotanna oft fremur stirt. Í einni af
bestu mafíusögunum, Sopranos-
sjónvarpsþáttunum, gerist það að
einn af traustustu liðsmönnum
Tony Soprano verður fyrir skoti og er
fluttur helsærður á spítala. Vinirnir
sitja að sjálfsögðu hjá honum við
sjúkrabeðinn, og verða vitni að því
að hann deyr en er lífgaður við aftur,
með stuðtækjum. Þegar hann kemst
loks til meðvitundar eru þeir spennt-
ir að heyra hvernig lífsreynsla það sé
að deyja, og hann upplýsir að hann
hafi farið til helvítis. „Og hvernig var
þar umhorfs?“ spyrja vinirnir. „Þar
er írskur pöbb,“ sagði mafíósinn, „og
þar er alltaf St. Patrick's day.“
Það er einnar messu virði að ná sér
myndirnar um Guðföðurinn, og allar
hinar kvikmyndirnar og bækurnar. n
„Á löglausum
tímum koma
gjarnan upp hugmyndir
eða kröfur um „sterkan
leiðtoga“ svona svipað
og Putin hefur tekist að
verða hjá Rússum og
kannski hefur verið hug-
mynd landa vorra til
forna um að gangast
undir Noregskonung.
Robert De Niro
„Reyndar er líklega
enginn betri í að leika
mafíósa en nefndur
ítalskættaði leikari frá
Manhattan; auk The
Godfather má minna
á stórkostlegan leik
hans í „Analyze this“-
myndunum, og í „The
Untouchables“ stelur
hann eiginlega sen-
unni í aukahlutverki
sem Al Capone.“
Verið alltaf velkomin í Kolaportið!
Opið laugardaga og sunnudaga kl. 11-17.
Næg bílastæði við
Kolaportið
Það liggja allar leiðir til okkar – veldu þína!
Kolaportið
er umkringt af
bílastæðahúsum.
Vesturgata · Mjóstræti
Fjöldi stæða 106
Ráðhúsið · Tjarnargata 11
Fjöldi stæða 130
Traðarkot · Hverfisgata 20
Fjöldi stæða 270
Kolaportið · Kalkofnsvegur 1
Fjöldi stæða 270
K
V
IK
A

Verið velkomin!
20%
AFSLÁTTUR
af
kæli- og frystiskápum