Dagblaðið Vísir - DV - 15.04.2016, Blaðsíða 29

Helgarblað 15.–18. apríl 2016 Menning 29
Knúinn áfram af hugsjón
lífi heldur var hann frægur organ­
isti og þótti gamaldags tónskáld. Í
meira og minna sjötíu ár eftir dauða
sinn var hann nánast gleymdur. Síð­
an varð vakning sem spratt upp úr
þjóðernisvakningu í Þýskalandi og
því að Þjóðverjum fannst þeir verða
að eiga þjóðartónskáld sem stóð
fyrir þýsk gildi og sameinaði þar
þjóðina. Hin rómantíska tilhneiging
að líta til fortíðar og vegsama það
sem er gamalt og hefur alvarleika
átti einnig sinn þátt í því að Bach var
hafinn til vegs og virðingar. Hann
er dæmi um tónskáld sem er mikil­
vægt en var það ekki í samtíma sín­
um og ekki strax þar á eftir.
Annað tónskáld, sem er meira
í ætt við Beethoven en Bach, er
Wagner sem pólaríseraði and­
rúmsloftið í tónlistinni meðan
hann sjálfur lifði. Fólk tók mjög
skýra afstöðu til Wagners, annað­
hvort hataði það hann eða elskaði.
Annað hvort féll það í yfirlið í saln­
um af því það var svo uppnumið
yfir tónlist hans eða það sagðist
ekki geta hand leikið nóturnar
nema með hanska af því að því
fyndist tónlistin svo viðbjóðsleg.
Raunar er það svo enn þann dag í
dag að fólk skiptist mjög í tvo hópa
með tilliti til Wagners, sem sýnir
okkur hvað þessi viðhorf hafa í raun
verið langlíf.
Það eru mörg lykiltónskáld í
tónlistarsögunni og ég reyni að
gefa þeim gott pláss. Eitt af því
sem er erfitt og nánast ómögulegt
við að skrifa svona bók er að mað­
ur er alltaf að vega og meta hvaða
tónskáld á að fá hálfa blaðsíðu og
hver á að fá þrjár blaðsíður. Þetta
er mjög huglægt mat og engir tve­
ir einstaklingar gætu líklega orðið
sammála um það hvernig á að
skipta sex hundruð blaðsíðum í
svona bók á milli tónskálda þannig
að réttlætinu sé fullnægt. Þannig
verður það bara að vera.
Það er líka svo margt sem get­
ur haft áhrif á það af hverju eitt tón­
skáld fær meira rými en annað, ekki
bara það hversu gott tónskáld við­
komandi er. Það eru til frábær tón­
skáld sem semja áhugaverða tón­
list en sem hafa ekki mikil áhrif á
samtíma sinn eða eru ekki mótuð
á áhugaverðan hátt af hinu stærra
samhengi hlutanna. Sum tónskáld
eru ekki mjög söguvænleg, lifa að
því leyti fremur viðburðasnauðu lífi,
og þá bitnar það nokkuð á þeirra
hlut í svona bók. Í kringum önnur
tónskáld eru til mjög góðar sögur og
höfundur reynir vitaskuld að laða
fram þessar góðu sögur.“
Hvað á tónlist að vera
Í listaheiminum á hverjum tíma ríkir
mikil samkeppni. Var vinátta á milli
þekktra tónskálda síns tíma eða var
rígur á milli þeirra?
„Það er mjög áhugavert að skoða
þetta. Þetta var misjafnt. 19. öldin er
að sumu leyti hin stóra klofningsöld
í tónlistinni, þar eru miklir flokka­
drættir. Maður sér það vel í mið­ og
vesturevrópsku tónlistinni. Liszt
og Wagner eru öðrum megin, þeir
voru góðir vinir og Liszt var meira að
segja tengdafaðir Wagners. Brahms
og lærimeistari hans, Schumann,
voru svo í hinum herbúðunum og
það ríkti djúp tortryggni og allt að
því hatur á milli þessara tveggja
fylkinga og fylgismanna þeirra. Í
Rússlandi skiptist tónlistarheimur­
inn líka í tvennt: annars vegar voru
þeir sem vildu líta til Vesturlanda,
eins og Tsjajkovskíj, og hins vegar
þeir sem vildu skapa rússneska tón­
list byggða á þjóðlegum arfi, eins
og Músorgskíj og Rimskíj­Korsa­
koff. Það þótti óbrúanleg gjá á milli
þessara viðhorfa. Sama sjáum við
á 20. öld milli Stravinskíj og Schön­
bergs. Schönberg er með sinn áhan­
gendahóp þar sem eru tónskáld eins
og Berg og Webern og Stravinskíj er
með sinn hóp sem samanstendur af
nýklassíkerum. Og þar kemur landa­
fræðin líka inn í, í kjölfar heimsstyrj­
aldarinnar fyrri: Vínarborg og Berlín
eru öðrum megin víglínunnar en
París hinum megin.
Það er svo áhugavert að skoða
þessar deilur um tónlist og hvað tón­
list eigi að vera. Maður getur hugsað
sem svo að tónlist sé bara eitthvað
sem er fallegt, einhvers konar skraut
í lífinu, og að ekki taki því að hafa
mjög sterkar skoðanir á henni. En
tónlist hefur þau áhrif á fólk að það
tekur sterka afstöðu. Svarið við því
hvernig við viljum hafa tónlist getur
verið svo ólíkt á ólíkum tímum og í
ólíkum hópum. Viljum við að tón­
listin sé falleg eða viljum við að hún
sé ágeng og áhrifamikil, og þar fram
eftir götunum. Það er áhugavert að
fólk skuli vera tilbúið að leggja allt í
sölurnar þegar kemur að því að svara
slíkum spurningum.“ n
Bach „Í meira og minna sjötíu ár eftir
dauða sinn var hann nánast gleymdur.“
Beethoven „Var afar áhrifamikill bæði í
samtíma sínum og eftir það, og skuggi hans
er mjög langur.“
Wagner „Raunar er það svo enn þann dag
í dag að fólk skiptist mjög í tvo hópa með
tilliti til Wagners.“
„Mér fannst að bók
af þessu tagi yrði
að vera til hér á landi. Í
kennslu hef ég rekið mig
á að það er ekki til bók
sem hægt er að vísa fólki
á ef það vill til dæmis
lesa sér meira til um Bach
eða langar til að skoða
róman tískar óperur á 19.
öld.
Ný námskeið
Hringsjá
Náms- og starfsendurhæfing
Frekari upplýsingar og skráning í síma 510 9380 eða á hringsja.is
Ný námskeið í apríl og maí
• Heilbrigt líferNi - hefst 25. apríl
• Styrkleikar - hefst 9. maí
• í fÓkUS - að ná fram því besta
með aDHD - hefst 25. maí
• SjálfSStyrkiNg - hefst 25. maí
• Styrkleikar og NúvitUND
- hefst 25. maí
• MiNNiStækNi - hefst 30. maí
• tölvUr 2 - hefst 25. maí
er ekki kominn tími til að gera eitthvað
PLUSMINUS OPTIC
Smáralind
www.plusminus. is
Hönnun mánaðarins:
California
Design
20%
afsláttur