Fréttablaðið - 19.07.2017, Blaðsíða 13

Fréttablaðið - 19.07.2017, Blaðsíða 13
Fram að banka- og fjármála-kreppunni viðgekkst sú stefna meðal stjórnenda peninga- mála, að þeir, sem ættu fé, fjár- magnseigendur, ættu rétt á að fá meira fé út á það fé, án nokk- urra aðgerða, án fjárfestingar eða áhættu. Ég er auðvitað að tala um vextina, sem fjármagnseigendur fengu á áhættulausar og dauðar bankainnistæður. Þeir, sem urðu að greiða þessa vexti, voru vitaskuld lántakendur, skuldarar, og urðu þeir fátækari og fátækari meðan þeir ríku urðu ríkari og ríkari, af engu. Vaxtastefna Seðlabanka úrelt Bankakreppan kenndi ráðamönn- um, nema kannske Seðlabanka- stjóra og peningastefnunefnd, að þetta kerfi stæðist ekki, hvorki sið- ferðislega né í framkvæmd, enda átti það stóran þátt í kreppunni, og féllu því allir vakandi og upplýstir stjórn- endur peningamála frá þessari raun- vaxtastefnu á árunum eftir 2008. Raunvextir rífa upp krónuna Seðlabankinn hefur haft 2,5% verð- bólgumarkmið síðustu árin, sem er í lagi, en að byggja það inn í stýri- vextina og bæta svo við 2-3%, til að raunvextir náist, er ekki í lagi, einkum, þegar engin önnur vestræn þjóð gerir það og raunverðbólga er aðeins 1,5%. Stýrivextir hér eru því 4,5%, meðan að þeir eru við núllið annars staðar, og rífur þetta upp krónuna og afskræmir tekjur og gjöld. Auk yfirkeyrðrar krónu er afleið- ingin, að vextir til fólks hér eru á okurstigi, og verða menn m.a. að greiða íbúðir sínar margfalt, kannske 3-5 sinnum, vegna okur- vaxtanna, meðan aðrir Evrópubúar greiða sínar íbúðir 1,5-2 sinnum, þökk sé lágvöxtum á evrusvæðinu. Hverjar eru afleiðingarnar Fyrir rúmu ári síðan voru um 140 krónur í evru. Í millitíðinni fór Evran um tíma í 110 krónur, og lækkuðu tekjur útflutningsatvinnu- veganna því um allt að 22% á einu ári. Ég er að tala um ferðaþjónustu, sjávarútveg, áliðnað, hátækniiðnað og flutningaþjónustu. Margar helztu atvinnugreinar landsins. Á sama tíma hefur ýmis rekstrarkostn- aður þessara fyrirtækja hækkað. Er afkoma þeirra því um 30% lakari nú, en fyrir ári. Hver lifir slíkt af !? Það hlýtur því að vera öllum ljóst – nema kannske Seðlabanka- mönnum – að þessi hækkun á krónunni fær ekki staðizt. Útflutn- ingsfyrirtækin fara úr sæmilegri eða góðri afkomu, sem er nauðsynleg og eðlileg, í bullandi tap. Allavega flest þeirra. Ef útflutningsfyrirtækin okkar lenda í tapi og greiðsluerfiðleikum, sem síðan bitnar á starfsmönnum, innlendum þjónustuaðilum, eig- endum, bönkum og ríkinu sjálfu, því ekki falla skattar og skyldur niður, er hér vá fyrir dyrum; ný kreppa í uppsiglingu. Þetta er dauðans alvara! Nauðsynleg gengisleiðrétting stöðvuð Eftir umræðu, gagnrýni og ört vax- andi vanda margra fyrirtækja, tók Seðlabanki loks við sér og lækkaði stýrivexti smávægilega í 2 þrepum; Úr 5,00% í 4,5%. Þetta, ásamt með hraðminnkandi gjaldeyristekjum, vegna yfirkeyrðs kostnaðar fyrir ferðamenn, leiddi loks til þess, að gengi krónunnar hóf frjálst og eðli- legt leiðréttingarferli. Í fyrri viku lækkaði gengi krón- unnar í nærri 120 í evru. Drógu nú sumir andann léttar og vonuðust eftir raunhæfu og „réttu gengi“, sem virðist liggja við 130 krónur. En hvað gerist þá!? Seðlabankinn veður inn á markaðinn og kaupir krónur í stórum stíl til að styrkja krónuna aftur. Með handafli. Hrökk hún þá upp í um 115. Gekk Seðlabanki með þessu óðagoti fram gegn áhrifum nýgerðra vaxtalækkana sjálfs sín! Eftir greiningu helztu hliða þessa gengismáls, virðist eðlilegt gengis- svið krónunnar 125-135 í Evru. Þetta ætti ekki að hækka vöru- verð, því mér sýnist verzlunin ekki hafa þorað eða treyst sér neðar, og útflutnings atvinnuvegirnir ættu að ná viðunandi afkomu. Enginn raungrundvöllur fyrir sterkri krónu Framganga Seðlabanka og ríkis- stjórnar í vaxta-, gengis- og efna- hagsmálum hefur verið vanhugsuð, fumkennd og lítt traustvekjandi. Helztu atvinnuvegir landsins eru reknir með tapi. Enginn gjaldmið- ill hefur meiri styrk til lengdar en atvinnuvegirnir á bak við hann. Gæti trúin á krónuna snúizt í van- trú og hræðslu. Kæmi þá meira en eðlileg gengisleiðrétting. Óskiljanleg og háskaleg vaxta- og gengisstjórn Seðlabanka Ole Anton Bieltvedt alþjóðlegur kaupsýslumaður En hvað gerist þá!? Seðla- bankinn veður inn á markaðinn og kaupir krónur í stórum stíl til að styrkja krónuna aftur. Með handafli. Hrökk hún þá upp í um 115. Gekk Seðlabanki með þessu óðagoti fram gegn áhrifum nýgerðra vaxtalækkana sjálfs sín! intellecta.is RÁÐNINGAR Í nýlegum dómi Héraðsdóms Reykjavíkur í hinu svokallaða Marple-máli var fangelsis- dómur þyngdur yfir Hreiðari Má Sigurðssyni, fyrrverandi forstjóra Kaupþings banka. Dómurinn, sem kveðinn er upp tæpum áratug eftir umþrætta atburði, markar ákveðin þáttaskil í íslenskri réttarfarssögu þar sem í fyrsta sinn er farið út fyrir hámarksrefsiramma, sex ára fangelsi, fyrir efnahagsbrot. Einkar athyglisvert er að þessi tímamóta- dómur um þyngingu refsingar verður við endurupptöku máls sem Hæstiréttur hafði áður ógilt vegna vanhæfis sérfróðs meðdómara. Forsaga vanhæfis Það var á opnum fundi í Háskóla Íslands um nýjar heimildir um fjár- málahrunið í janúar 2015 sem ég sá fyrst Ásgeir Brynjar Torfason, lekt- or í viðskiptafræði. Þar hafði hann sig í frammi og mátti heyra að hann bar þungan hug til bankamanna og virtist lítt hrifinn af því að fram- sögumenn tækju upp mögulegar varnir fyrir þá. Framkoma hans vakti athygli mína og stuttu síðar, fyrir algera tilviljun, bar nafn hans á góma þegar fyrrverandi nemandi hans fullyrti að hann hefði haldið því fram í kennslustund að bönk- unum hefði verið stjórnað af glæpa- mönnum. Þegar nafn þessa sama Ásgeirs Brynjars Torfasonar birtist í fjöl- miðlum, í september 2015, um að hann væri sérfróður dómari við Héraðsdóm Reykjavíkur að ósk Símonar Sigvaldasonar, dómara í Marple-máli sérstaks saksóknara gegn forsvarsmönnum Kaup- þings banka, hafði ég samband við Hreiðar Má og benti honum á vanhæfið. Hreiðar Már hafði strax samband við verjanda sinn en mál- flutningi var þá nýlega lokið. Í kjöl- farið fundu verjendur eitt og annað sérkennilegt á samfélagsmiðlum um afstöðu Ásgeirs Brynjars gagnvart bankamönnum og kröfðust þess í kjölfarið að dómarinn viki sæti og málflutningur yrði endurtekinn. Símon Sigvaldason, sem var dómsformaður í málinu, lét þessar kröfur sem vind um eyru þjóta og felldi þungan dóm yfir sakborn- ingum. Nokkrum mánuðum síðar sló Hæstiréttur hins vegar á fingur Símonar og ógilti dóminn vegna augljóss vanhæfis Ásgeirs Brynjars. Tugmilljóna króna kostnaður vegna þessara mistaka lenti á ríkissjóði og varð því að flytja málið að nýju. Ásgeir Brynjar Torfason er stofn- andi og stjórnarmaður í félaginu „Gagnsæi – samtök gegn spillingu“. Reynt er að tryggja óhlutdrægni dómstóla með lögum enda eru óvil- hallir dómstólar einn helsti mæli- kvarði á spillingu í samfélögum. Dómurum, sem taka sæti í slíkum dómstól, ber skylda til samkvæmt reglum um gagnsæi að upplýsa um atvik sem eru til þess fallin að draga úr trausti fólks, sem á frelsi sitt undir niðurstöðunni, til hlutlægni þeirra. Þessi augljósu sannindi virðast bæði vefjast fyrir stjórnarmanni Gagnsæis og Símoni Sigvaldasyni dómsformanni. Er hægt að treysta á óhæði dómara? Málið var endurflutt nú í byrjun júní. Kröfum verjenda sakborninga um að Símon Sigvaldason viki sæti í málinu vegna fyrri afstöðu og nýir dómarar kæmu að því voru virtar að vettugi. Nýr dómur í Marple-málinu var birtur nú í byrjun júlí. Hann er sam- hljóða fyrri dómi í öllum atriðum nema því að refsing yfir Hreiðari Má er þyngd. Sú spurning vaknar því óhjákvæmilega hvort það hafi verið slæm mistök hjá mér að láta fyrrverandi starfsfélaga vita af því að sérfróður meðdómari í máli hans væri vanhæfur. Hvort í dómsorði felist þau skilaboð til lögmanna að allar ábendingar um vanhæfi dóm- ara séu illa séðar og mögulega látnar bitna á skjólstæðingum þeirra? Með dómnum var farið út fyrir refsimörk sem mögulega kann að leiða til þyngri refsingar yfir þeim sem enn bíða dóms níu árum eftir fall bankanna. Ef ábending um aug- ljóst vanhæfi leiðir til þyngingar dóma, þá er þetta ekki lengur lög- fræði, heldur einhvers konar leikja- fræði sem jaðrar við valdníðslu. Lögfræði eða leikjafræði? Jónas Sigurgeirsson bókaútgefandi S k o ð u n ∙ F R É T T A B L A ð i ð 13M i ð V i k u D A G u R 1 9 . j ú L í 2 0 1 7 1 9 -0 7 -2 0 1 7 0 4 :5 3 F B 0 4 0 s _ P 0 2 8 K .p 1 .p d f F B 0 4 0 s _ P 0 2 1 K .p 1 .p d f F B 0 4 0 s _ P 0 1 3 K .p 1 .p d f F B 0 4 0 s _ P 0 2 0 K .p 1 .p d f A u to m a tio n P la te re m a k e : 1 D 5 7 -1 0 D 8 1 D 5 7 -0 F 9 C 1 D 5 7 -0 E 6 0 1 D 5 7 -0 D 2 4 2 7 5 X 4 0 0 .0 0 1 4 A F B 0 4 0 s _ 1 8 _ 7 _ 2 0 1 7 C M Y K

x

Fréttablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Fréttablaðið
https://timarit.is/publication/108

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.