Dagblaðið Vísir - DV - 21.04.2017, Qupperneq 52

36 lífsstíll - heilsa Helgarblað 21.–24. apríl 2017
Matur er mannsins megin
n Sumir geta leyft sér svokallaða óhollustu n Við erum jafn misjöfn og við erum mörg
Þ
eir sem hafa fylgst með
nýjustu upplýsingum úr
heimi læknis- og næringar-
fræði vita að við færumst
nær og nær því að með-
höndla sjúkdóma og byrjunarstig
þeirra með því að taka á mataræði
skjólstæðinga okkar. Það er alveg
ljóst að þar liggur ákveðinn grunn-
ur að þeim lífsstílsvanda sem við
höfum séð vaxa á vestrænum lönd-
um síðastliðna áratugi og sér ekki
fyrir endann á. Mikil vakning hefur
orðið varðandi það að matvæli séu
hrein og afurðir sem náttúruleg-
astar í stað þeirrar geymsluþols-
hyggju sem hafði rutt sér til rúms.
Þá erum við að verða mjög meðvituð
um unnar matvörur, ýmis litarefni og
önnur uppfylliefni í matvælum líkt
og tíðkast við sprautun þeirra. Ekki
síst höfum við vaxandi áhyggjur af
erfðabreytingu, sýklalyfjanotkun og
skordýraeitri við ræktun og vinnslu
matvæla.
Innbyrðum töluvert
af aukaefnum
Hafi maður í huga orðatiltækið „þú
ert það sem þú borðar“ þá er eflaust
óþægileg tilfinning að vita til þess
að við innbyrðum töluvert af auka-
efnum dagsdaglega. Mörg þeirra
hafa verið með okkur lengi og deilt
er um hvort þau valdi óþægindum
eða viðbragði af einhverjum toga í
líkama einstaklinga. Það er erfitt að
gera rannsóknir sem tengjast matar-
æði þar sem venjur okkar eru svo
frábrugðnar. Iðulega byggja gögn á
spurningalistum og skoðun, á því
hvað fólk kaupir og svo framvegis.
Erfiðara er að gera mælingar líkt og
mögulegt er í blóðrannsókn og sjá
hvort t.d. nýrun starfa eðlilega eða
ekki.
Tengsl sjúkdóma og mataræðis
Samspil þessara þátta er svo mjög
mikilvægt í ljósi erfða, umhverfis-
og álagsþátta eins og streitu og fleira
mætti telja til sem auðveldlega getur
sett starfsemi líkamans úr skorðum.
Læknar eru að sannfærast meir og
meir um tengingar sjúkdóma og
mataræðis í víðara samhengi en
áður. Meiri gagnrýni hefur komið
fram á leiðbeiningar um matar-
æði og skemmst er frá því að segja
að ýmsir kúrar sem komast í tísku
hafa líka talsvert mikið með sér. Það
er þó mín skoðun að enginn „kúr“
virki, heldur hljóti þetta alltaf að vera
byggt á jafnvægi.
Misjöfn áhrif
Til þess að geta skoðað þessa hluti
betur hafa læknar í auknum mæli far-
ið að skoða samsetningu garnaflóru
og svo virðist sem ónæmiskerfi okk-
ar og virkni þess tengist henni meir
en áður var talið. Við höfum til dæmis
rannsóknir varðandi bólguþætti og
þess háttar sjúkdóma sem virðast
beinlínis tengjast mataræði. Hinn
alræmdi hvíti sykur, einföld og auð-
meltanleg kolvetni líkt og hveitivörur,
glúten og þess háttar virðast hafa
veruleg áhrif á suma einstaklinga.
Aðrir finna meira fyrir mjólkurvörum,
ýmsu kryddi og náttúrulegum afurð-
um ekki síður en þeim aukaefnum
sem ég minntist á að framan.
Þetta er því flókið samspil margra
þátta en það sem við þurfum að geta
gert í framtíðinni, og er mögulega
að verða að veruleika, er að beita
einstaklingsmiðaðri nálgun varðandi
mataræði og þá þróun sjúkdóma hjá
viðkomandi. Í dag er verið að prófa
sig áfram við meðhöndlun þeirra og
safnast nú saman gögn varðandi það
með hverjum deginum sem líður.
Sumir geta leyft sér óhollustu
Ein merkilegasta rannsókn síðustu
ára kom frá Ísrael nú nýverið og var
birt í tímaritinu Cell, sem er eitt hið
virtasta sinnar tegundar. Þessir aðilar
fylgdust með blóðsykurstjórnun
einstaklinga, sem er einn af grund-
vallarþáttum í efnaskiptum okkar,
en líka offitu og bólguvanda hvers
konar í líkamanum, á sama tíma og
þeir gáfu viðkomandi ákveðna fæðu.
Ýmsar rannsóknir aðrar voru gerð-
ar, til dæmis skoðun á saur og blóði.
Niðurstöður staðfestu það sem við
höfum lengi vitað að hver og einn
bregst mismunandi við því sem hann
borðar, sem þýðir líka að það er ekki
sama fæðan sem fitar alla. Þvert á
móti sýndu þeir fram á að sumir virt-
ust standa betur að vígi í svokallaðri
„óhollustu“ en aðrir og voru ekkert
líklegri til að fitna miðað við blóð-
sykursvar.
Engin ein töfralausn
Þar var þó ekki staðar numið heldur
settu vísindamennirnir gögnin í
tölvulíkan sem þeir hönnuðu og gat
spáð fyrir um svörun einstaklings við
ákveðinni fæðu. Það er kannski ekki
svo merkilegt þegar maður er búinn
að rannsaka viðkomandi og hefur
séð hvernig hann bregst við, snilldin
fólst í því að geta spáð fyrir um ann-
að fólk með ákveðnum grunnrann-
sóknum og hafa rétt fyrir sér líka.
Þetta þýðir á mannamáli að
það er búið, að hluta til, að finna
leið að þeim heilaga gral að gefa
einstaklingsbundnar leiðbeiningar
um mataræði með slíkri nákvæmi
hvað þennan þátt varðar að það hef-
ur ekki gerst áður. Það má þó ekki
missa sig í gleði því iðulega er líkam-
inn flóknari en maður heldur og ný
þekking sýnir bara hversu lítið mað-
ur veit. En um leið og við fáum alvöru
rannsóknir sem þessar á tengslum
mataræðis og sjúkdóma, með það að
markmiði að auka vellíðan og bæta
heilsufar þá erum við á réttri leið.
Vegferðin er hafin og á næstu árum
spái ég að það muni verða miklar
breytingar á nálgun læknisfræði í
þessa veru. Við erum þegar komin vel
á veg í einstaklingsbundinni krabba-
meinsmeðferð. Þar höfum við getað
dregið úr aukaverkunum af meðferð
með því að finna réttu lyfin og þéttni
þeirra til að ná hámarksvirkni gegn
krabbanum. Við erum að sjá þetta líka
í meðhöndlun sýkinga og við munum
sjá þetta í forvörnum og meðhöndlun
lífsstílssjúkdóma á sama hátt.
Þannig er ljóst að matur er
mannsins megin, en ekki það sama
sem hentar öllum og skyldi enginn
láta glepjast af sölumennsku um að
það sé einhver ein töfralausn. Þetta
er samspil margra þátta og mikil-
vægt að hafa rétta nálgun á vand-
ann, einstaklingsmiðaða og studda
rannsóknum, en ekki bara reynslu-
vísindum þó það sé oft einmitt upp-
hafið að endanlegri niðurstöðu.
Framtíðin er að venju að koma, ég
hlakka til og það ættir þú líka að
gera. n
Teitur Guðmundsson
læknir
„Þannig er ljóst að
matur er manns-
ins megin, en ekki það
sama sem hentar öllum
og skyldi enginn láta
glepjast af sölumennsku
um að það sé einhver ein
töfralausn.