Morgunblaðið - 28.02.2017, Page 18

18
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 28. FEBRÚAR 2017
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Alþekkt er aðvitnisburðirfjölda
manna um sama at-
burðinn, sem allir
voru samtímis vitni
að, eru oft harla
ólíkir og líkastir því að hvert
vitni hafi verið í sínum bæjar-
hluta.
Mannlegi þátturinn er sagður
ráða mestu um athyglina. Hver
og einn sjái það sem að öðru
jöfnu snerti hann mest. Sumir
fundu ógleymanlega lykt, aðrir
heyrðu sérkennileg hljóð og svo
eru það þeir sem sjá, en hvorki
heyrðu eða fundu lykt.
Eitthvað yfirþyrmandi getur
náð að fanga athygli hópsins, en
jafnvel í slíkum tilvikum birtast
viðstöddum ólíkar myndir. Þeir
segja frá henni og það skrítna er
að hver og einn er að segja rétt
og satt frá.
Litlu augljósu dæmin eru um
ömmu og afa sem mæta á skóla-
skemmtunina og sjá tólf stúlkur
dansa. Ein þeirra er barnabarnið
þeirra. Ömmu og afa er eiður
sær að hún var nettust og takt-
föstust í dansinum. Ef nánar
væri spurt kynni að koma í ljós
að þau sáu varla nokkurt annað
barn á sviðinu. Ekki af því að
stúlkan þeirra bar svona af,
heldur af því að þau eru amma og
afi og svona eru amma og afi.
Það væri mikil afturför ef þau
yrðu einhvern veginn öðruvísi. Í
hörðum heimi þurfa litlir fætur
að eiga örfáa blinda bandamenn
og óskeikula aðdáendur.
En jafnvel þar sem ást og að-
dáun koma ekki við sögu er
myndin sem vitnin upplifa furðu
ólík. En vandinn eykst, því að
hún getur tekið breytingum. Því
lengra sem liðið er frá atvikum
því betur muna sumir viðstaddra
eftir þeim! Stundum gerist það
vegna þess að búið er að fara yfir
það sem aðrir sáu, heyrðu eða
fundu lykt af. Það er búið að fara
yfir það af kunnáttumönnum
hvað sé líklegast til að hafa
gerst, og það er búið að gera
grein fyrir því hverju aðrir,
vandaðir og athugulir, tóku helst
eftir. Í öðrum tilvikum verður
myndin ljósari þegar sjónarvott-
arnir taka að draga dám af „um-
ræðunni,“ umfjöllun náungans,
„samfélagsmiðla“ eða fjölmiðla.
Þeir sem ekkert sáu, heyrðu eða
fundu eru orðnir virkur hluti af
„sjónarvottunum“. Þekkt þjóð-
félagsmál kunna að hafa lotið
slíkum lögmálum.
Þar sem kviðdómar tíðkast er
oft reynt að einangra þá frá þjóð-
félaginu á meðan þekkt mál eru
til meðferðar, eða fá þá til að
setjast í dóm sem hafa aldrei
heyrt um mál sem notið hefur
þjóðarathygli mánuðum saman.
Hvers konar eintök eru það?
Þetta er gert til að reyna að
tryggja að aðeins það sem gerist
í dómsalnum ráði niðurstöðu
kviðdómsins.
En útgáfan af öll-
um þessum veru-
leika kemur upp í
hverju þjóðfélagi
daglega. Stundum
litar skoðun, jafnvel
svo áköf skoðun að
teljast næsti bær við ofurtrú, það
sem helstu „umræðustjórarnir“
sjá og heyra. Þeir sjá flestir og
heyra það eitt sem þeir þrá að
sjá og heyra. Og af því að þeir
eru „umræðustjórar“ verður
drjúgur hópur smám saman
sannfærður um „sannleikann“
þann.
Sem betur fer snýst slík skoð-
anamyndun oft um það sem litlu
máli skiptir í raun. Dæmi af
þessu tagi tengdust því þegar
fólk í kvikmyndabransa Holly-
wood hélt sína uppskeruhátíð á
dögunum. Þeir kalla það Óskar-
inn. Hingað til hefur mesti
spenningurinn snúist um kjóla
og skart úr gulli og demöntum.
Hversu gapandi þeir fyrrnefndu
hafa verið og hversu margar
milljónir dollara hitt kostaði.
Ekki er tekið tillit til jafnréttis-
sjónarmiða, því karlpeningurinn
er allur klæddur eins og þjón-
arnir og aðeins þeir heimfræg-
ustu þekkjast úr.
Fréttamenn með Donald
Trump á heilanum töldu að nú
myndi þetta bíórall snúast mest
um hann. Talið væri víst að mörg
frægustu nöfnin myndu ekki
gleyma að minna umheiminn á
illsku Trumps og heimsku. Eftir
rækilegar vangaveltur dögum
saman var orðið ljóst að frétta-
skýrendur bundu allar vonir sín-
ar við þetta og voru fyrir löngu
hættir að veðja á hvort Ga ga eða
La la fengju fleiri verðlaun.
Nú er gillið um Óskar gengið
yfir. Það má vel vera að Trump
hafi fengið á baukinn. Því ekki
það. Endilega. En hvað með það?
En eftir allan spenninginn um
þetta eftirlætisefni sumra fjöl-
miðla þá veit enginn hvernig fór.
Stórmálið hvarf af því að leik-
arar á sviðinu afhentu öðrum
leikurum vitlaus umslög. Verð-
launahafar voru byrjaðir að
gráta af gleði og þakka mömmu
þegar mistökin komu í ljós. Þetta
virðist vera það eina sem eftir
situr af hinni mikilvægu uppá-
komu. Maður er engu nær um
það hver hafi verið með milljarða
króna eyrnalokka frá Tiffany eða
drekanælu frá Cartier, sem
skiptir verulegu máli. Og það
sem verst er: enginn er full-
komlega öruggur hvort Trump
sé örugglega sá skíthæll og
skepna sem skemmtiatriðin voru
búin að lofa að gera upp á staðn-
um.
Á maður að trúa því að Trump
hafi horfið á braut með Ósk-
arsverðlaunin í heppni? Er Pútín
á bak við þetta? Það skyldi ekki
vera. Hvað gerir þingið? Hvað
skrifar Washington Post? Hvar
er Woodward? Enn þá uppi í
sveit að elta Watergate?
Eini Óskarinn sem
óhætt er að taka
mark á hér eftir er
sá úr Sunnubúðinni}
Óvæntur
kvikmyndaendir
V
alentínusarpistillinn minn sem
birtist fyrir hálfum mánuði
margborgaði sig. Þar skrifaði ég
m.a. „ég hlýt að fá blóm frá
leynilegum aðdáanda í kvöld“.
Viti menn! Síðdegis kom tilkynning frá mót-
tökunni um að þar biði mín sending. Þar var
í kassa dásamleg frönsk súkkulaðikaka al-
sett glansandi jarðarberjum og með því
fylgdi kort, hvoru tveggja frá leynilegum
aðdáanda. Við blaðamennirnir átum kökuna
með bestu lyst og því næst var farið í njósna-
leik að finna sendandann. Ekkert nafn var
undir og aðdáandinn hefur ekki gefið sig
fram. Hann er því enn ófundinn en margar
samstarfskonur mínar eru spenntari en ég
að finna út úr því. En hver sem þú ert, þá
þakka ég fyrir mig. Ég bíð spennt eftir fleiri
góðum sendingum.
Reyndar ætlaði kollegi minn að leika eftir sama leik
og skrifaði pistil daginn eftir um að hann hygðist auka
rauðvínsdrykkjuna til muna. Hann beið svo spenntur
eftir að einhver aðdáandi myndi senda sér rauðvíns-
flösku. Dagurinn leið að kveldi og ekki varð honum að
ósk sinni. Hann þurfti því sjálfur að koma við í Heið-
rúnu á leiðinni heim. Þannig að þetta virkar greinilega
ekki alltaf. Eða fyrir alla.
Svo er það blessaði bolludagurinn sem var í gær. Það
er af sem áður var að börnin veki foreldra sína með
bolluvendi á bossann eins og var í minni tíð. Nú snýst
þetta bara um átið. Bollur með súkkulaði,
bollur með karamellu, bollur með flórsykri og
alls kyns nútímaútgáfur eflaust líka. Þessi
dagur er alveg búin að skemma fyrir mér
sykur-, hveiti- og mjólkurvörubindindið.
(Sem var nú reyndar fokið út í veður og vind
fyrir nokkru síðan.) En eins og allir vita end-
ist bolludagurinn í marga daga. Ég er til
dæmis búin að borða bollur þrjá daga í röð.
Og það leynast því miður enn bollur í ískápn-
um.
Annars er þetta nú umhugsunarefni. Jan-
úar mætir og allir taka sig á, hætta allri
óhollustu og hamast í ræktinni. Svo kemur
febrúar, sem heitir öðru nafni meistaramán-
uður og þá eiga allir að setja sér ægileg
markmið. Ég var þrjár vikur í svokölluðu
„Lífshlaupi“ en stefni nú ótrauð beint í
margra daga bollu- og saltkjötsát. Strax í kjölfarið byrj-
ar Food & Fun! Það á aldeilis að umbuna sér fyrir allt
puðið og allt grasið sem neyddist ofan í mann í upphafi
árs. Áður en við vitum af eru svo komnir páskar með til-
heyrandi páskaeggjaáti og kræsingum.
En í dag er sprengidagur eins og allir vita og auðvit-
að þarf maður að smakka saltkjötið og baunirnar. Jafn-
vel er hægt að borða það bæði í hádegismat og í kvöld-
mat, bara svona til að bjúgurinn nái almennilega að
festa sig í sessi í skrokknum. Og þótt ég sé að skrifa um
saltkjöt, ekki misskilja mig leynilegi vinur, ég vil alls
ekki fá saltkjöt sent upp á Mogga. Sama og þegið.
Ásdís
Ásgeirsdóttir
Pistill
Ekki senda saltkjöt, takk!
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Magnús Heimir Jónasson
mhj@mbl.is
Það getur oft reynst erfitt aðfinna ábyrgðaraðila að tjónisem myglusveppur veldur ífasteignum. Margir aðilar
geta komið til greina þegar slíkt kem-
ur upp. Má þar nefna hönnuði, fram-
kvæmdaaðila, efnissala eða eigendr
eignar vegna skorts á viðhaldi, svo
dæmi séu tekin.
Kjartan Hall-
geirsson, formað-
ur Félags fast-
eignasala, segir að
löggjöf hér á landi
sé ekki sambæri-
leg og á Norður-
löndum hvað
varðar skyldu til
ástandsskoðunar
á fasteignum.
Slíkt ákvæði kom
til skoðunar við setningu laga um sölu
fasteigna og skipa nr. 70/2015. Ákveð-
ið var hins vegar að taka það úr lög-
unum í þinglegri meðferð frumvarps-
ins. „Á Norðurlöndunum þarftu að
láta sérhæft ástandsskoðunarfyrir-
tæki taka út eignina sem hluti af sölu-
ferli. Þeir taka þá ábyrgð á því að
fasteign sé í lagi. Því miður komst
þetta ekki í gegnum þingið hér heima
en þetta hefði verið mikil réttarbót
fyrir alla, bæði kaupendur og seljend-
ur og fasteignasala,“ segir Kjartan.
Slíkar ástandskoðanir eru fram-
kvæmdar hér á landi, oftast af hálfu
kaupanda en engum er skylt að gera
slíka skoðun.
Aðilar benda hver á annan
„Það virðist vera eins og á síðari
árum að frekari atvik tengd myglu
séu að koma upp, þá sérstaklega í ný-
byggingum. Þá virðast allir ætla
benda hver á annan. Það virðist vera
skýrt hver ber ábyrgð á þessum mál-
um. Í nýbyggingum ber byggingar-
aðilinn ábyrgð, ef hann er til staðar,
en það er kannski ekki alltaf svo ein-
falt,“ segir Kjartan. Formaður Hús-
eigandafélagsins, Sigurður Helgi
Guðjónsson, segir að flest öll gallamál
í fasteignum snúist með einhverjum
hætti um raka og vatn en mygla er af-
leiðing raka. „Skaðabótaskyldan er
fyrst og fremst seljandans ef ekki er
upplýst um það sem á að upplýsa
hvað varðar ástand eignarinnar, til
dæmis ef það hefur lekið,“ segir Sig-
urður. Hann segir að engin sérstök
skylda sé lögð á seljanda fasteignar
um að gera skoðun á því hvort raki
eða mygla sé til staðar. „Það er í raun
bara upplýsingaskylda hvað varðar
það sem þú veist eða hefur grun um,“
segir Sigurður.
Engin sérstök trygging til
Það er ekki hægt að tryggja sig
sérstaklega gegn mygluskemmdum
og því þurfa eigendur oft að bera
tjónið sjálfir. Ólafur Þór Ólafsson,
forstöðumaður eignatjóns hjá Sjóvá,
segir að þetta sé vegna þess að orsök
myglu geti verið svo margþætt.
„Þetta getur verið byggingargalli,
getur verið kunnáttuleysi eða um-
gengni húseiganda, eða það getur
verið einhver bilun í kerfum hússins.
Þetta er ekki klippt og skorið, þetta
er afleiðing af einhverju og við vitum
ekkert alltaf hver frumorsökin er,“
segir Ólafur, þess vegna sé erfitt að
tryggja. Það er eðli trygginga að
bæta tjón sem verða vegna skyndi-
legra atvika t.d. ef vatnslögn springur
og mygluvandamál telst ekki til
skyndilegs vanda heldur afleiðing
sem oft má rekja til langvarandi
ástands.
Byggingargallasjóður Dana
Í Danmörku er byggingargalla-
sjóður sem eigendur nýbygginga
geta sótt fé í vegna mygluskemmda.
Sjóðurinn heitir Byggeskadefonden
og er fjármagnaður með eyrna-
merktu fé sem frá aðilum í bygging-
ariðnaði og fasteignasölu.
Flókið ferli að finna
ábyrgðaraðila myglu
Morgunblaðið/Golli
Myglusveppir Rakaskemmdir í einni álmu Landspítalans.
Kjartan
Hallgeirsson
Árið 2015 kom út skýrsla starfs-
hóps á vegum umhverfis- og
auðlindaráðuneytisins um
endurskoðun laga og reglugerða
með tilliti til myglusveppa og
tjóns af þeirra völdum. Starfs-
hópurinn kom meðal annars með
þá tillögu að könnuð yrði nánar
dönsk byggingargallatrygging
sem veitir neytendum vernd fyrir
tjóni af völdum myglusvepps í
nýbyggingum. Að sögn Stein-
unnar Fjólu Sigurðardóttur,
ráðuneytisstjóra umhverfisráðu-
neytisins og formanns starf-
hópsins, er stefnt á að skoða
þann möguleika betur í ár.
Umhverfisráðuneytið hefur feng-
ið upplýsingar frá trygginga-
félögunum um hvað hafi verið
greitt úr tryggingum og stöðuna
á tryggingamálum varðandi
myglu. „Við stefnum að því að
vinna betur úr þessum upplýs-
ingum á þessu ári og skoða í
kjölfarið hvort það sé möguleiki
á þessari byggingar-
gallatryggingu hér á Íslandi,“
segir Steinunn.
Byggingar-
gallatrygging
TILLÖGUR STARFSHÓPS
UMHVERFISRÁÐUNEYTISINS