Morgunblaðið - 13.03.2017, Qupperneq 4

4 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 13. MARS 2017
Jón Birgir Eiríksson
Jón Þórisson
Öll fjármagnshöft á einstaklinga, fyr-
irtæki og lífeyrissjóði verða afnumin
með nýjum reglum Seðlabanka Ís-
lands um gjaldeyrismál sem taka
munu gildi á morgun, 14. mars.
Þetta kom fram á fundi sem Bjarni
Benediktsson forsætisráðherra, Bene-
dikt Jóhannesson, fjármála- og efna-
hagsráðherra, og Már Guðmundsson
seðlabankastjóri boðuðu til í Ráð-
herrabústaðnum í gær.
Fjármagnsflæði að og frá landinu
verður nú gefið frjálst og einstakling-
ar, fyrirtæki og lífeyrissjóðir geta fjár-
fest erlendis án takmarkana. Eftir af-
nám haftanna standa þó eftir
varúðarreglur vegna vaxtamunarvið-
skipta og takmarkanir á afleiðuvið-
skipti með íslenskar krónur.
Samhliða afnámi haftanna á inn-
lenda aðila hefur eigendum svo-
nefndra aflandskróna verið gert tilboð
um að selja krónur sínar fyrir evrur og
er miðað við 137,5 krónur fyrir evruna.
Er það nær 20% hærra en skráð gengi
evru var við lokun banka á föstudag.
Tóku boðum um 190 krónur
Skemmst er að minnast í þessu
samhengi að Seðlabankinn gekkst fyr-
ir gjaldeyrisútboði hinn 16. júní síðast-
liðinn með það að markmiði að losa um
aflandskrónueignir. Niðurstaða þess
varð sú að bankinn ákvað að taka til-
boðum sem bárust á genginu 190 krón-
ur á hverja evru eða lægra, það er til-
boðum frá tilboðsgjöfum sem buðust
til að borga 190 krónur eða meira fyrir
hverja evru. Alls bárust 1.646 tilboð og
var 1.619 tilboðum tekið. Fjárhæð
samþykktra tilboða þá nam rúmlega
72 milljörðum af tæplega 178 milljörð-
um sem boðnar voru í útboðinu.
Á blaðamannafundinum í Ráð-
herrabústaðnum í gær var upplýst að
aflandskrónueignir næmu nú 195
milljörðum króna. Jafnframt kom
fram að eigendur um helmings þeirra
hefðu þegar gengið að tilboði bankans
um 137,5 krónur fyrir hverja evru, sem
áður segir. Með öðrum orðum njóta
þeir sem nú taka tilboði bankans um-
talsvert betri kjara en þeirra sem í
boði voru í júní. Á sama hátt er útkoma
Seðlabankans í viðskiptunum nú lakari
sem því nemur.
Á vefsíðu fjármála- og efnahags-
ráðuneytis kemur fram í þessu sam-
bandi að hafa verði í huga að efnahags-
aðstæður hafi breyst mikið frá því
útboði. Gengi krónunnar hafi styrkst
mikið og Seðlabankinn hafi byggt upp
mun stærri gjaldeyrisvaraforða en áð-
ur hefur þekkst. Jafnframt verði að
hafa í huga að þeir aflands-
krónueigendur sem tóku þátt í útboð-
inu í fyrra gátu ekki haft réttmætar
væntingar til þess að þeir sem eftir
sætu fengju verri kjör. Þeir hefðu hins
vegar getað haft væntingar til þess að
þeir sem eftir stæðu yrðu að bíða þar
til búið væri að aflétta höftunum á ein-
staklinga og fyrirtæki.
Rúmlega átta ára sögu lokið
Með afnámi haftanna nú lýkur því
rúmlega átta ára sögu þeirra en
gjaldeyrisviðskipti hafa verið háð
takmörkunum frá hruni bankakerfis-
ins haustið 2008. Áður en gjaldeyris-
höft tóku gildi hafði Seðlabankinn
beint tilmælum til bankanna um að
takmarka sölu gjaldeyris við brýn
vöru- og þjónustuviðskipti. Í lok nóv-
ember 2008 voru settar reglur um
gjaldeyrismál. Með setningu þeirra
reglna var öllum höftum á gjaldeyr-
isviðskipti vegna vöru og þjónustuvið-
skipta aflétt, en teknar upp strangari
takmarkanir á fjármagnshreyfingar á
milli landa og gjaldeyrisviðskipti sem
þeim tengjast. Sögu haftanna lýkur því
á morgun, þriðjudaginn 14. mars, með
afnámi þeirra.
Minna gjaldeyriseftirlit
Frá og með morgundeginum mun
Seðlabankinn nýta heimild í lögum um
gjaldeyrismál til að veita undanþágur
frá þeim takmörkunum á gjaldeyris-
viðskiptum og fjármagnshreyfingum
sem nú gilda. Það gerir hann með út-
gáfu á nýjum reglum um gjaldeyris-
mál. Þær hafa verið birtar á vef bank-
ans og taka gildi á morgun.
Már Guðmundsson sagði í samtali
við Morgunblaðið að afnám haftanna
mundi hafa áhrif á starfsemi bankans.
„Þegar ekki eru lengur gjaldeyris-
höft þarf ekki lengur að framfylgja
gjaldeyrisreglum. Þó er ekki þar með
sagt að ekki verði gjaldeyriseftirlit,
það verður kannski minna, en það á
eftir að fara yfir það,“ sagði Már.
„Hins vegar þarf að safna miklu betri
upplýsingum um gjaldeyrisstrauma
og gjaldeyrisstöður en gert var fyrir
hrun. En það verður meira hluti af al-
mennu fjármálastöðugleikaeftirliti.“
Byggist á sama lagaramma
Sem fyrr segir byggist afnám hafta
ekki á nýrri lagasetningu. „Það er al-
veg augljóst við þessi tímamót, að
komið er tilefni til að fara yfir lögin og
skoða sömuleiðis ýmis bráðabirgða-
ákvæði í lögum sem tengjast höftunum
og leggja til breytingar sem horfa til
lengri tíma,“ sagði Bjarni Benedikts-
son forsætisráðherra í samtali við
blaðið.
Fjármagnshöftunum aflétt
 Stærsti hluti snjóhengjuvandans leystur með samkomulagi Seðlabankans við aflandskrónueigendur
 Niðurstaðan um 137,5 krónur á hverja evru var fengin með samtölum milli bankans og krónueigenda
Morgunblaðið/Golli
Aflétting Már Guðmundsson, Bjarni Benediktsson og Benedikt Jóhannesson kynntu afnám hafta um miðjan dag í gær. Fram kom að allar aðstæður til afléttingar hafta væru ákjósanlegar nú.
Katrín Jakobsdóttir, formaður Vinstri grænna, sagði að
ekki lægi fyrir hver áhrifin af afnámi haftanna yrðu og
að misvísandi upplýsingar hefðu verið veittar. „Í annan
stað er þetta sagt hluti af aðgerðum stjórnvalda til að
bregðast við gengisþróun, en síðan er sagt að menn hafi
ekki neina skýra hugmynd um hvert þetta muni leiða,
hvað varðar gengisþróun.“
Hún sagði að ekki væri deilt um að ytri aðstæður væru
heppilegar til losunar hafta. „Það vekur þó spurningar
að þessir kröfuhafar hagnast mjög á að gera þessa
samninga núna í stað þess að taka þátt í útboðinu á síðasta ári,“ sagði Katr-
ín. „Ég velti því upp á sínum tíma, þegar ráðist var í útboðið, hvort ekki
hefði verið heppilegra að gera þetta á undan nauðasamningum við fjár-
málafyrirtækin,“ bætti hún við.
Misvísandi skilaboð um áhrif á gengið
Sigurður Ingi Jóhannsson, formaður Framsókn-
arflokksins, sagðist almennt hlynntur aðgerðum rík-
isstjórnarinnar. „Þetta er það sem við höfum verið að
kalla eftir í fyrirspurnum í þinginu því aðstæður á Ís-
landi eru þær að það er nauðsynlegt að koma þessu í
gang öllu saman. Aðstæður eru einstaklega góðar til
þess,“ sagði hann.
Sigmundur Davíð Gunnlaugsson, fyrrverandi for-
maður flokksins, gagnrýndi í gær þau kjör sem erlend-
um kröfuhöfum buðust í samningum við Seðlabankann.
Sigurður Ingi sagðist sammála gagnrýni forvera síns í formannsstóli.
„Það má setja spurningarmerki við að það sé gerður samningur við
hluta af eigendum aflandskrónanna þar sem þeim er boðið að fara út á
mun hagstæðara gengi en þeir sættu sig við í fyrra,“ sagði Sigurður
Ingi.
Gagnrýna betri kjör aflandskrónueigenda
„Þetta hefur verið spennandi dagur, maður átti ekki
von á þessu þegar maður vaknaði í morgun. Það er
kannski hluti af vandanum, það gleymist oft að tala
við okkur í stjórnarandstöðunni,“ sagði Smári
McCarthy, þingmaður Pírata, í gær. Hann sagðist
skilja að um einhverja hluta aðgerðarinnar hefði
þurft að ríkja trúnaður, en hefði þó t.a.m. viljað fá
upplýsingar um nýjar reglur um bindiskyldu og áhrif
sem aðgerðin gæti haft á gengi krónunnar og vexti.
„Mér sýnist þetta vera gert með sæmilega skyn-
samlegum hætti, en ég á erfitt með að treysta þessu vegna leynd-
arinnar kringum þetta,“ sagði hann. „Ég vona að þeir séu búnir að
vinna heimavinnuna sína, en á blaðamannafundinum hljómaði þetta
eins og um tilraunastarfsemi væri að ræða, einhvers konar rúllettu
með hagkerfið.“
Samskiptaleysi og lélegt flæði upplýsinga
„Þetta setur nú fókusinn á gjaldmiðilinn sem við er-
um með. Hann sveiflast alltof mikið upp og niður og
nú er gjaldmiðillinn t.d. farinn að há útflutningi og
grunnatvinnuvegum. Ég held að við ættum nota tæki-
færið til að huga að peningamálum þjóðarinnar,“
sagði Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar.
Hann segist ánægður með nýja nefnd sem mun
endurskoða peningastefnuna. „Svo má spyrja sig
hvort menn ættu ekki að vera aðeins opnari og hvort
krónan sé sá gjaldmiðill sem hentar almenningi í
landinu best. Það efast ég um,“ sagði hann. Að mati Loga eru efna-
hagsaðstæður til haftalosunar almennt góðar. Þó verði að hugsa til
þess að aðgerðin gæti komið misjafnlega við almenning ef krónan
veikist mikið.
Setur fókusinn á flöktandi gjaldmiðil
Már Guðmundsson seðla-
bankastjóri segir að tilboð um
137,5 krónur fyrir evruna hafi
verið leitt fram eftir samtöl
bankans við krónueigendurna.
„Í fyrra hleyptum við mönnum
út á 190 krónum, þá vildu
krónueigendur 175 krónur fyrir
evruna.“ Hann segir að nýlega
hafi verið reiknað út að með-
altal þessara tveggja talna sé
nálægt því sem í boði er nú, sé
tekið tillit til styrkingar krón-
unnar.
Samtöl réðu
MÁR GUÐMUNDSSON
SEÐLABANKASTJÓRI