Freyr - 01.08.2005, Síða 8

VIÐTAL
1944 en hann hafði fram að því
búið í Þykkvabæ. Guðríður
Gísladóttir, frænka mín, sem
amma tók unga í fóstur, var
vinnukona og einnig Aðalheið-
ur, móðursystir mín, sem þurfti
á forsjá að halda. Þá komu á
hverju sumri 4-6 börn um og
innan við fermingu, sum í mörg
ár. Þegar Guðrún, kona m(n,
flytur að Seglbúðum haustið
1961 þá tekur hún að sér heim-
ilið. Kynni okkar urðu þannig að
hún var einkaritari Erlendar Ein-
arssonar, mágs míns, og áður
Vilhjálms Þór, forstjóra SÍS, en
Erlendur átti sumarbústað í
Seglbúðum ásamt frænda sín-
um, Birni B. Björnssyni, sem var
giftur Ólöfu, systur minni. For-
eldrar Guðrúnar voru Bjarney
Bjarnadóttir frá Loftsstöðum og
Þorkell Sigurðsson frá Baugs-
stöðum í Flóa. En þau bjuggu
allan sinn búskap við Ránargötu
í Reykjavík.
SEGLBÚÐIR
Hvernig er bæjarnafnið Segi-
búðir til komið?
Um það eru skiptar skoðanir.
Að vísu segir í Landnámu að
skip hafi komið í Sýrulækjarós
en Sýrlækur er skammt frá
bænum. Bærinn stendur neðst í
brún Landbrotshraunsins og þar
neðan við er landið rétt yfir sjáv-
armáli. Til sjávar er nú um 10
km leið, Skaftárósviti og brimið
við ströndina sést frá bænum.
Spurningin er hvort skip hafi
komist þarna upp að hraun-
brúninni á landnámsöld.
Séra Sæmundur Hólm var
fæddur og uppalinn í Meðal-
landi og gerði eftir minni úti í
Kaupmannahöfn uppdrátt af
Meðallandinu fyrir Eld. Hann
skrifaði einnig um Seglbúða-
stemmu, sem fornar bæjartætt-
ur eru enn rétt hjá, að „þetta
skal vera endinn af Sýrlækjarós
að norðan ... er enn 5 og 4
faðmar á breidd og viðlíka djúp,
en víst 200 faðmar á lengd ...
Það er satt, að fyrir nokkrum ár-
um var að sjá vestan megin
högginn í bergið einn sterkan
járnkeng og innsteyptan með
blýi og digran járnhring í, um-
vafinn með kaðli; er þar nú
sprungið og fallið". Sveinn Páls-
son tekur undir þetta I Ferðabók
sinni.
I elstu annálum frá miðöldum
kemur hins vegar fyrir nafnið
Selbúðir.
Varðandi tengsl ættar minnar
við Seglbúðir má geta þess að
einn forfeðranna, Oddur
Bjarnason, flutti þangað í Eldin-
um ofan af Síðu og kom þang-
að með sex dætur og eignaðist
síðan sjö önnur börn. Börnin
lifðu öll og eignuðust afkom-
endur. Hversu vel gekk hjá hon-
um var þakkað því að hann gat
farið I lækinn, Grenlæk, og veitt
þar silung. Sérstaklega var einn
hylur gjöfull og nefndist hann
eftir það Oddsbúr. Ég er afkom-
andi þriggja dætra hans.
Þarna hefur verið erfitt um að-
drætti fyrr á timum?
Já, héraðið var mjög einangr-
að, ströndin hafnlaus og stór
vatnsföll og torfærur á landi.
Öldum saman og langt fram á
19. öld var verslun sótt annað
hvort út á Eyrarbakka eða aust-
ur á Djúpavog. Móðurafi minn,
Páll Sigurðsson, lýsir í bókinni
„Vestur-Skaftafellsýsla og íbúar
hennar" kaupstaðarferð sem
hann fór 11 ára gamall með
föður sínum 1881. Landbryt-
lingar fóru þá í hóp saman „í
ferð" austur á Papós, þar sem
þá var komin verslun. Þeir feðg-
ar fóru þó ekki alla leið þangað,
því að faðir hans reið austur á
Melatanga við Hornafjörð, þar
eð hann hafði verslun sína við
skip Gránufélagsverslunarinnar,
sem lá á Hornafirði á sumar-
kauptíð. Þar lýsir hann hinni erf-
iðu glímu við jökulvötnin. Ferð-
irnar styttust svo enn meir þeg-
ar stofnuð verslun í Vík í Mýrdal
um aldamótin 1900.
Með hverju var vöruúttektin
greidd?
I verslunarskýrslum Papós-
verslunar, þar sem langflestir
Landbrytlingar versluðu um
1880, sést að nær allt innlegg
þeirra var ull, aðeins 2% tólg. Á
því mun fyrst hafa orðið veruleg
breyting, þegar sauðasala það-
an til Bretlands hófst 1894.
Voru sauðirnir reknir 9-11 daga
leið til Reykjavíkur um Fjalla-
baksveg, þar sem stundum gat
orðið harðsótt vegna haust-
bylja. Þó að útflutningur stöðv-
aðist var sláturfé rekið áfram til
Reykjavíkur til slátrunar og lagð-
ist það ekki af fyrr en á næstu
árum, eftir að Sláturfélag Suð-
urlands hóf slátrun í Vík í Mýrdal
1911. Eftir það var sláturfé oft-
ast rekið þangað og tók rekstur-
inn rúmlega þrjá daga.
Haustið 1918 skall þó hurð
nærri hælum. í miðri sláturtíð
varð tunnulaust hjá sláturhúsinu
svo að stöðva varð rekstra
þangað. Af þeim sökum voru
rekstrarnir úr Landbroti ekki á
Mýrdalssandi þegar Kötluhlaup-
ið æddi yfir hann allan. Það varð
þvl enginn í hættu í gosinu, en
eftir var að slátra fénu. Þurfti því
að grípa til þess að slátra því
heima og var sent varðskip með
tunnur, salt og mjöl austur að
Skaftárósi, beint suður af Segl-
búðum. Þar var vörum skipað
upp í árabátum en þegar varð-
skipið kom var stöðugt brim og
uppskipun útilokuð. Áhöfnin
greip þá til þess ráðs að setja
salt og mjöl í tunnurnar og
henda þeim í sjóinn utan við
brimgarðinn. Svo vel gekk það
að þessar 400 tunnur skiluðu
sér nær allar upp í fjöru, en
sumar að vlsu vestan við Eld-
vatnsós sem var mikið vatnsfall
rétt vestan við uppskipunarstað-
inn.
Þórarinn Helgason í Þykkva-
bæ lýsir þessum atburðum I bók
sinni, „Lárus á Klaustri", m.a.
því hvernig draga þurfti tunn-
urnar austur yfir ósinn. Sveinn,
föðurbróðir minn, var vel syndur
íbúðarhúsið í Seglbúðum á árunum 1906-1946.
m
Við Skaftárós var verslunarstaður Kaupfélags Skaftfellinga um árabil. Þar var byggt vöruhús árið 1920
sem sést hér á gömlu myndinni. Árið 1942 var húsið rifið og viðir þess notaðir við byggingu slátur- og
frystihúss á Kirkjubæjarklaustri. Á hálfum grunni gamla vöruhússins stendur nú skipbrotsmannaskýli og
viti sem vísar á staðinn þar sem verslun var rekin í tvo áratugi víðs fjarri mannabyggð. (Heimild: Kjartan
Ólafsson, Verslunarsaga V-Skaftfellinga.)
8
FREYR 08 2005